- Debbie Rinawmi
Nu te hlutna hi sawi sen a ni lova, phek khat leka hrilhfiah zawh rual lah a ni hek lo. An hlutna a san rualin an mawhphurhna pawh a tam em em a. Nu tha tam leh tam loh hian ram rorelnaa dikna leh fel taka rorelna a awm leh awm loh a hril a ni. ‘Nu tha’ hrilhfiahna pawh hi tam tak a awm thei awm e; amaherawhchu, eng ang mi pawh ni se, nu chu a chhungkua tan a hlu em em a. Elmore Leonard-a thawnthu ziah, film-a an chan tak ‘3:10 to Yuma’ ah pawh “Mi sual ber te pawhin an nu te chu an hmangaih” tih thu khan nu hmangaihna thukna leh hlutzia a hrilhfiah chiang hle a ni.
NU HLUTNA
Nu hlutna hi hmun tinah a lang a, an awm lohnaah a langsarin a lang nasa lehzual. Inchhungkhurah an pawimawh em em a, roreltu nihna hming puttir hreh viau mah ila, rel tu chu an ni chiang a ni. Chhungkaw pa ber pawhin ‘Hei hi khawnge’ ‘Eng tin nge Nu-i?’ tiin a zawt fo va. Pawn lamah chhuak se, a pasal fanau te’n in an thlenin awm turin an duh fo va. Fate sikul bang leh leng chhuak pawhin in an thlen chuan pa te ko lovin ‘khaw nge ka nu?’ an ti fo. Mizo khawtlang hi mipa lalna a nih avangin inchhungkhur hna hautak zet hi hmeichhe hna leh tihtura dah a ni a, ‘hna’ hming pek tlaka an ngaih a nih loh avangin nu tam tak he hna thawk tu te pawh hi ‘hnathawk lo’ tia sawi an ni thin a. Amaherawhchu, he hna hi ‘hna’ tia vuah phu hliah hliah, hna hautak zet zawng a ni. Heng mawhphurhna te hi ti hman lova an awm chuan pawisa senga hlawhfa rawih a ngai thin a, thla khatah pawh sang tam tak sen a ni thin hian he hna nep loh zia a ti lang kan ti thei awm e.
Nu chuan a pasal leh fanau te hahdam leh nuam taka an awm theih nan inchhung zawng zawng tih fai hna te, thawmhnaw suk hna te a lo thawk a, an riltam tih rehna tur ei tur buatsaihin a buai em em thin. Inchhung khur hna hi nilenga thawh tur a awm a. India ramah hian a tlangpuiin hlawh neihna (pawisa) hna chu darkar 9 atanga 12 a rei thawh a ni tlangpui a, Mizoramah phei chuan chu aia tlem chu a nih a rinawm. Inchhung hna erawh chu thawh veleh atanga mut dawn thleng thawh tur a awm avangin nu te hian duat an phu a, an hna hian hlutsak an phu em em a ni. Heng te a nih avang hian nu te awm lohna hmunah chuan nu te hlut zia a lang chiang deuh deuh a. Pasal fanau te damlohin a enkawltu chu nu te bawk an ni a, a chhungkaw tan a inpe pumhlum thak ti ila kan sawi sual kher lo vang.
NU MAWHPHURHNA
Nu mawhphurhna hi tam tak a awm thei ang a, tun hunah chuan fanau enkawl chungchang bika a mawhphurhna leh chumi ina a nghawng te han ngaihtuah ta ila. ‘Fanau enkawl’ tih te pawh hi sawifiah ngai tak a ni awm e. Ei leh in, leh silh leh fen pek bakah an rilru put hmang leh an thlarau nun thlenga kawng dik lama hruai hi nu mawhphurhna a ni. Kum 1921-a Melanie Klein-i buatsaih Object Relations Theory chuan nausen laia fa leh nu inlaichinna chuan naute chu a len huna a nih tur (eng ang mihring ah nge a chhuah ang?) a hril a ni a ti a. He mawhphurhna hlen chhuak tur hian nu hausa tak emaw nu lehkha thiam tak emaw a nih kher a ngai hran lo. Nu tlawm takin mi hlawhtling takah a fa a chher chhuak fo, rilru hrisel a neih avangin. Ram rorelnaah pawh hian a thawh hlawk ber chu nu te an ni. Nuin a fa dikna leh thianghlimnaa a chawi lenin rorelna a chan chuan ram kalsiam a ngil a, mipuite kawng dikah a hruai thin. Chutiang zelin zirna in leh sawrkar hmun pawimawh hrang hranga hlemhletna awm thin te pawh hi a zung atanga chhui chuan nu te mawhphurhna a ni.
Keini ramah pawh inthlanna te han thlir let ila, reservation piah lamah hmeichhe tan chuan din ngamna chi ziazang a la ni lo, khawhar ina hmeichhe thusawi pawh mipa thusawi nen chuan kan en dan a la hran lai lai a! State puitling kan nih atang pawhin kum tam tak a ral leh tawh chung hian hmeichhe minister pahnih chiah kan la nei a – Lalhlimpuii leh Vanlalawmpuii Chawngthu te kha. Hemi chungchang te pawh hi naupan lai atanga kan ngaihtuah dan leh ngaihdan kan neih kan than len puiin a hril kan ti thei ang. Naupang te hian a nu leh pa te nungchang a zir a, a inchhungkhur chu sikul a kaina hmasa ber a ni a. Chu sikul ah chuan inchhungkhur enkawl chu a pa in a tih ve ngai meuh loh avangin hmeichhe tih turah a dah a. Pa berin a nu a vin khur khur reng chuan, chu chu hmeichhia te laka awmdan tur emaw tiin mipa naupang thang lian zel chuan a entawn bawk a. Chhungkaw tam takah chuan ngaihdan siam tur a awmin nu thusawi ve te ngaih pawimawh a ni lo fo va, nu pawhin a tih turah a dah lo va a ngaihdan sawi chhuak ngam lovin a awm a. He ngaihdan leh tihpung hi naupangin an hmuh fo avangin a nih dan tur reng emaw an ti a, ram rorelna thlengin a nghawng kan ti thei ang. Thiamna avanga hna sang tak tak an thawh theih laiin khawtlang leh ram ro reltu atan chuan hmeichhia te hmuh hniam an ni. ‘Human Rights’ kan tih te, dikna chanvo kan tih te pawh hi inchhungkhur atanga intan tur, nu te mawhphurhna a nihna chen a awm.
Nu te hlutna atang hian hmeichhe ropuina a lang a, chu ropuina chuan mawhphurhna a keng tel bawk a ni. Kan khawtlang pawh hian nu tha tak tak kan nei a, hnam tlem te ni mah ila ram hrang hrangah chawimawitlak leh chhuanawm tak tak kan awm a nih hi.