Gettysburg-a Thuchah

  • Mahmuaka Chhakchhuak

US President Abraham Lincoln chuan Nov. 19, 1863 chawhnu lamah chuan Gettysburg-a thumal 257 lek hmanga a thusawiah chuan heti hian thutawpna a hmang a – He ram hian Pathian hruaina hnuaiah zalenna tha zawk leh tluantling zawk nei sorkar; mipuite din leh mipui te’n an duh anga an duan; mipui tana thawk zel tur sorkar chu he lei atang hian tihchhiatin a awm leh tawh ngai lo ang tiin a sawi a. He thu hi America-a tualchhung Indona thlen laia a sawi a niin America chanchinah thusawi ropui bera sawi a ni nghe nghe.

Mizoramah ngei pawh hian mipui din ni chiah lo sorkar kan lo nei tawhin kum 1890 atangin British-in min awp tawh a, kum 57 vel chhung min awpin kan zia leh nunphung tam tak min thlak sakin kan sakhua thlengin min tihdanglam sak a. Thatna tam tak a awm rualin that lohna tam tak sawi tur a awm thei bawk ang. Hetianga British-in min awp hi mahni hnam zia bosanna tura kan bultanna a ni theiin Pathian biak dan thleng pawha kan lo danglam tak tanna a ni thei awm e. Vawiin thleng pawha hnamzia zir thar leh ngai khawpa hnam changkang zawk zia leh kalphung anga kan kal a, kan lo entawn nasat takna chhan pawh hi British-in min awpna hi a bul a ni lo thei lo ang. Chutih rualin Chanchintha eng rawn puluttuah kan ngai bawkin ziak leh chhiar lamah pawh a bul min tan sak tu an lo ni bawk a, kawng tam takah khawvel eng min hmuh tir tu an ni thei bawk ang a.

British awpna hnuaia kum rei tak kan awm chhungah khan kan nunphung a danglam nasa hman em em a, sawi leh sawi hnu a tha lama min hruai rualin zirna kawngah erawh kan thlen san an remti loin zirna sang kan zir a, finna sang kan neih kha an hlau emaw tih mai turin High School pawh din duh loin din an remti hauh lo a nih kha. Hriatthiam an har a, lawmna vanga kutben a harna chhan hi tam tak sawi tur ala awm ang. Kan pi leh pute atanga nunphung nghet taka kan lo neih tawhte min hnawl sakin anmahni zia tam tak chu kan lo entawn phah a, kan thiam tak tak thei loin kan thinlung ngei pawhin a pawm tak tak thei meuh lo a nih hi. Chutiang a nih mai bakah chuan sorkar inrelbawlna kawngah khauh takin min hrual a, mipuiin lungawi lohna avanga kawngzawh a ngaih phah hialna tur khawp tein rorelna an nei a nih kha. An hunlaia Political Party din pawh an remti meuh lo nain kum 1946-a R. Vanlawma din Mizo Union ngei pawh chuan hrehawmna nasa tak an hmachhawn foin Bawrhsap atanga khakna an dawng fo bawk a ni.

Amaherawhchu India chuan August 15, 1947-a British lak atanga indangin January 26, 1950 ah ro inrelna tur Danpui (Constitution) pawh a lo tung ding ta a. He Danpui lekkawhtu turte thlang chhuak tur hian ram inthlanpui hmasaber chu kum 1952 April thlaa neih tura ruahman alo ni ta bawk a. Hemi hma hian Bawrhsap L.L. Peters khan kawng lo sialtu atan District Advisory Council a lo din a, District Advisory Council (DAC) hmasa ber hruaitute pawh hi April 1, 1952-ah chuan Khawpui aiawh mi 3, Hmeichhe aiawh mi 1, Circle (bial) tinte aiawh tur mi 12 thlan an nih bakah Lalho aiawh tur mi 10 ruat a ni bawk a. Chairman ah Bawrhsap L.L. Peters hi a ni nghalin a hnuah S.N. Barkataki hian a rawn thlak leh a, a ni hi District Council neih hnuah pawh la awm zelin Deputy Commissioner hmasa ber a ni bawk a.

Kum 1952 atanga kum 1972 chhung District Council kan neihah khan kawng tam takah hmasawnna kan neiin kalphung thar tam tak kan nei bawk a. Kum 1972-a Union Territory-a hlankai kan nih a, keimahni pual liau liaua ram hruaitu kan lo neih takah chuan mipui thlan hruaitu tak tak kan lo neiin ram rorelna pawh mipui kuta a awm tak tak tanna a ni thei bawk ang. Hetah hian MLA 30 kan nei nghalin Chief Minister hmasa ber pawh Pu Ch. Chhunga a ni. UT sorkar kan neih hian thil tam tak zir thar kan nei a, mipui thlan chhuahte chuan rorelna an neiin ram leh hnam tan an thinlung zawng zawngin rawngbawlna an nei a, hmasawnna tam tak pawh kan nei a ni. Ram roreltute leh mipui inkarah ngei pawh boruak tha tak a awmin rambuai boruak awm lo phei sela chuan ram dang aia hnufum bik tur pawh kan ni kher lo ang. Pu Chhunga ngei pawh khan kum 1977 thleng chauh ram hruaitu dinhmun a luah nain vawiin thleng hian thangthar zawkte pawhin a hming kan la lamri foin kan la chawimawi a ni.

State-a hlankai kan nih leh hnuah ngei pawh mipui thlante chuan ram rorelna an chang chho zelin vawiin thlenga ram kalphung ala ni zel a. Ram roreltu kan thlan chhuahte hi an tha ber hauh lo nain nasa taka an beih hnua thlan chhuah an niin harsa taka tling an ni vek hlawm. An chhuanawm a, an fakawm em em rualin rorelna thutphaha thut avanga mize danglam hi an lo awm ve bawk theih avangin mipuite chuan chutiang mite chu kan hnawl leh mai thin a, chutianga kan hnawl tawhte hi chu kan chawimawi nawn tawh lem lo thin viau bawk nia hriat a ni. Engemaw titiin han tling leh thin mahsela mipuite hian ngawi renga ngaihdan an lo neih hlawm thin avangin anni ang chawimawi hi a harsa an ti tawh tlat thin. Tunah ngei pawh hruaitu dinhmuna ding zingah hian mipuite chuan thlan nawn tawh loh tur ang hiala an hnawl tawh an lo awm ve reng thei a, chung mite chu chawimawi an harsat tawh thin viau mai a, thenkhatte phei chu an hming an lamrik ruala thinrimna tur hialte pawh hi an awm thei hial bawk awm e.

Mipui tana thawk tura thlanchhuah an nih ang ngeia thawkte erawh chuan he leiah hian an dam lai la la pawha chawimawi hi an awmin mipui tana thahnemngai taka thawktu chu mipuite hian an theihnghilh mai mai ngai lo a ni. An hrereng a, anmahni awm tawh loh hnu (an boral hnu) ah pawh an hming an la lamri foin chawimawina an la hlan nawn fo bawk thin. Chutiang tak chu Gettysburg-a thuchah khaikhawmna hi a ni a, he thu hi kum za tam tak liam tawha lo sawi tawh mah nisela vawiin thleng hian ala dik reng a, ala dik reng fo bawk ang.

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427