- R. Lalhmangaiha
Hman ni deuha LPS Special Report Pu Vana leh Pi Malsawmi-te inkawmna kha TV bakah Youtube lama en theiha dah a nih bawk avangin kan thalai tam takin an ngaihven zui niin a lang a. LPS Special report-in thahnemngai taka kan thalaite tana tangkai tur ni a hriaa an hmalakna a fakawm rualin an inkawmnaah khan thil nihna ziktluak tak sawi chhuak si lova mipui rilru hruaiher dik lo thei zawnga thil sawi a awm nual a. Mi thenkhatin chanchinbu lamahte hial an rawn tuihnih tak zelah chuan MSME loan leh subsidy an sawi chungchang hi chiangkuang deuh zawka tarlan tul hlein a lang ta a ni. Chu bakah Central scheme tam tak hi han sawi maia awlsam tak anga an lan lai hian dil chhuah a harsat leh viau thin si avangin kan thalaite rilru tihnual thei leh hruai dik lo thei awm tlata a lan bawk avangin an thusawi thenkhat dikhlel lai leh kim lo lai tarlan pahin chiang zawk deuhin han sawifiah tum ila a tha awm e.
An interview atanga a lan dan chuan Pi Malsawmi kha MSME Ministry hnuaia thuneitu sang tak, High Powered Committee member niin a lang a. A nihna zawkah chuan Pi Malsawmi hi MSME Ministry hnuaia NSIC (National Small Industries Corporation) enkawl lai scheme pakhat, National Scheduled Caste and Scheduled Tribe Hub (NSSH) scheme bik atana High Powered Monitoring Committee (HPMC) member a ni. He a nihna tak hi amah hian a sawi chiang lo nge, Pu Vana hian a hre fuh chiah lo zawkt Chu bakah MSME hrim hrim an sawi dan en hian an chiang lo dun riau nghe nghe a. tangkai taka he a nihna hi kan thalaite’n an chhawr theih nan tun aia zau zawk hian inzir chiang se a duhawm khawp mai.
MSME Ministry hi kum 2006-a Central Sorkarin MSMED Act 2006 a siam zul zuia khatih laia ministry pahnih Ministry of Small Scale Industry leh Ministry of Agro and Rural Industry suih fina siam a ni a. Ministry pahnih infin an nih avangin an kalphung pawh hi thuang hnih ang deuhin an awm a. thuang lehlamah tun hmaa SSI Ministry thuang awmin lehlamah tun hmaa ARI Ministry thuang an awm thung a. Chuvangin Mizoramah pawh MSME-DFO (MSME-DI tih thin) leh KVIC-te hi ministry pakhat hnuai ni mah se a hrangin office an nei ve ve a ni. Heng thuang pahnihte hian an inzawm khawm hmaa an scheme neih zul zuiin hma an la chhunzawm ve ve a. Scheme thenkhat kalphung leh thiltum inangte erawh siam remin an inchan sem a ni. Entirnan; tun hmaa SSI Ministry scheme PMRY leh ARI Ministry scheme REGP te chu PMEGP scheme ti a siam remin ARI thuang lam hian an enkawl zui a ni. Ministry chungchang leh an scheme neihte hre chiang duh tan ministry website https://msme.gov.in ah en theih a ni.
Ministry hrang hrang hnuaia scheme-te hi chi hnihin a then theih a – Central Sector Scheme an tih bik, state sorkar kaltlang lova ministry leh an attached body-te’n direct-a an enkawl leh state sorkar kaltlanga an enkawl scheme-te a awm a. Tuna Pi Malsawmi member a nihna, NSSH Scheme hi central sector scheme a ni a, he scheme-ah hian state sorkarte chu mawhphurhna pek a ni lo. He scheme hi sawi tawh angin NSIC-in a enkawl a ni a. NSIC hi MSME Ministry hnuaia Enterprise (PSU) a ni a, NE-ah chuan Guwahati-ah office an nei. NSIC chungchang hre chiang duh tan an website https://www.nsic.co.in ah en theih a ni.
NSSH scheme hre chiang duh chuan a guidelines hi https://www.scsthub.in/sites/default/files/training/NSSH_Guidelines.pdf atangin download mai theih a ni a. Tin, kan tarlan tawh MSME Ministry website atang pawhin download theih a ni a, hre chiang tura kan zir pawh a tha hle. He Scheme kaihhruaina kan en chuan a viltu tur committee chhawng thum a awm a. High Powered Monitoring Committee hi he scheme hnuaia hnathawh pumpui (overall activity) thlirtu tur a ni ber.
He scheme huaiah hian sub scheme pali (4) a awm a, chung te chu:
1) Special Credit Linked Capital Subsidy (SCLCS) for technology enablement
2) Capacity building of existing & aspiring SC/ST entrepreneurs
3) Support for enhancing competitiveness through various reimbursement sub-schemes/interventions
4) Special Marketing Assistance Scheme (SMAS) for SC/ST entrepreneurs
Heng sub-scheme-te hi a guidelines-ah hian a awm vek avangin chipchiar takin sawi vek lo mai ila. SCLCS bikah hian Pi Malsawmi khan sawi fuh loh a neih lai tlem, amah pawh a lo inen chian lehzual theih nan han sawifiah ila. SCLCS hnuaia subsidy 25% awm hi khawl leina (procurement of plant & machinery) atan chauh a ni a, an hnathawhna atana an loan lak zawng zawng atan a ni lo. A scheme an revise hma phei chuan technology upgradation atan chauh a ni nghe nghe. A hmunhma an buatsaihna leh factory building saknate a huam lo tihna a nih ber chu. Chu bakah hmanraw tenau (tools, jigs, dies, moulds, spare parts) leina te, machine bun man te, generator man te leh thil dang thenkhat huam tel loh a nei bawk. MSME loan atanga 25% subsidy lak theih anga he scheme committee sang member meuhin a rawn sawi kha chu a fel lo hle, lo inzir chiang leh deuh se a duhawm khawp mai.
Tin, Pi Malsawmi’n awareness siamna atan MSME Ministry atanga Commerce and Industries Department-in cheng nuai 100 dawng anga a sawi, hmanna awm mumal lo nia a puhna kha a serious deuh avangin theih ang angin ka han ngaihven a. Commerce and Industries Department hian skill development kalpuina tur sum an dawn loh thu leh ZOHANDCO-in NSSH hnuaia an sum hmuh chu ni thei awm deuh ni a an ngaih thu an sawi a. ZOHANDCO hian NSSH hnuaiah chuan sum chu an lo hmu ngei a, mahse, an sum hmuh hi awareness siamna atan chauh ni lovin component pali (1) Exhibition/Trade Fair (2) Special Vendor Development Programme (3) Skill Development Training Programme (4) Workshop/Seminar/Awareness niin an sawi a. An sum hmuh hi NSIC kaihhruaina angin an check list ang taka an hman thu leh NSIC Guwahati rawn chung zela implement an nih thu an sawi bawk. Hetih rual hian NSIC lam pawh hian ZOHANDCO hnathawh an hriatpui thu leh an hnathawhah sawiselna an nei lo tih an sawi ve bawk.
Pi Malsawmi hian RTI hmanga engkim dil chhuak vek nia a insawi lai hian a hnen atanga RTI an dawn loh thu ZOHANDCO hian an sawi a. Commerce and Industries Department lamah lo zawt ni ta se, sum an dawn loh thu bak chhanna a awm thei dawn lo va. A zawh tur dik tak a zawt lo a nih chuan Bible-in, “In dil a, in dil dik loh avangin pek in ni lo”, a tih ang deuh a nih theihna lai pawh a awmin a lang. Mizo upain, “Vawih loh vawiha inpuh mah a na”, an ti a, chu vangin heti teh tawng a Department mawhchhiat mai lo hian finfiahna chiang zawk nei hmasa se a duhawm hle. Hetiang thil hi tum loh deuha thubuai hlabuai neih theihna a ni tih hre chunga sawi thin a tha hle awm e. Tin, RTI hmanga thil zawt thinte pawhin kan information duh tak leh a pe thei tur hre chiang hmasa chungin zawt thin ila tun ai hian RTI kan hman tangkai zawk a rinawm. Tunah hi chuan politics-a inbeihna tur remchang duh vanga thil nihna tak hre hmasa si lova zawhna, an thil hriat duh pawh chiang lo a tam thu leh buaithlak an tih thu sorkar hnathawk tam takin an sawi hi a dik thui viau awm e.
Kha interview-ah khan MSME leh Farming sector lam kha an rawn sawi chichawm vek mai bawk a. Kan committee sang member khan MSME loan kha vawk vulh nan, sangha dil siam nan, huan siam nan leh thil dang MSME huang pawn lamah pawh lak theih ni ang khan a rawn sawi kha chu a zia lo hle. MSME hi eng nge a nih hre chiang lo hian hmelhriatte zarah committee pawimawh-ah member a lo ni ve ngawt mai em ni ang tih mai awl tak a ni. MSMED Act, 2006 chuan enterprise tih hi heti hian a hrilhfiah a; “Enterprise means an industrial undertaking or a business concern or any other establishment, by whatever name called, engaged in the manufacture or production of goods, in any manner, pertaining to any industry specified in the first schedule to the Industries (Development and Regulation) Act, 1951 or engage in providing or rendering of any service or services”. Hemi bakah hian Enterprise te chu an len dan a zirin micro, small leh medium enterprise-ah a then hrang leh a ni. A te ber chi Micro Enterprise hian plant and machinery-a cheng nuai 100 investment chin thleng a huam a, he category-ah hian Mizoram a kan enterprise-te hi an awm deuh vek a ni. Enterprise awmzia leh a huam chin tal hi chu Pu Vana pawh hian lo hre chiang hmasa se an inkawmna pawh chichawm lovin a mumal zawk tur hi a ni a, a report a ngaihnawm thin tehlul nen. A kawm ber lahin a hre chiang bik lo nge, sawi chiang bik hek suh, an tawngvai deuh niin a lang.
He inkawmna thalaite’n an ngaihvenna chhan chu loan pung tlem, dahkham ngai lo, subsidy awm tel bawk, sorkar quarantor-a a tanna tur awm niawma a sawi kha ni berin a lang. Hetianga awlsam taka sum hmuh theih ang zawnga sawi hian kan thalaite a hruai bo mai ang tih a hlauhawm. Central scheme leh loan-te hi condition fel tak duan sa nei an ni a, awlsam taka duh duh atana tawngpawng hmuh theih ngawt a ni lo tih leh a hmu thei tura tan lak a ngaih thu tal chu sawi tel se a tha tur hi a ni a. Thil nihna tak sawi chiang si lova a han thlawhhma sawi ve hmiah hmaih mai kha chuan nghawng tha lo a nei ang tih a hlauhawm hle.
Dahkham ngai lova Micro and Small Enterprise-te’n loan an lak theihna tur hian CGTMSE (Credit Guarantee Fund Trust for Micro and Small Enterprises) scheme a awm a. He scheme hnuaiah hian Fund Trust hian guarantee a pek avangin MSE-ten dahkham ngai lovin loan an la thei a. Mahse, loan latute’n quarantee fee an pek ve a ngaih bakah condition thenkhat an zawm ve ngai pawh a awm. Chuvangin rulh leh theih loh pawha rulh saktu a ni ngawt hran lo tih hriat a tha bawk. Sorkar quarantor-ah a tang dawn tih zawnga infuihna hian tun hmaa rulh leh ngai lo loan tia loan rul lo tur zawnga kan infuihna tha lo tak ang kha a hring chhuak thei bawk. SCLCS scheme hnuaia subsidy chungchang chu a hma lama kan sawi tawh angin plant and machinery bikah a ni a. Hei pawh hi loan latu-in a dawn mai tur ni lovin an loan lakna bank-ah kum thum chhung hrensak tur a ni a, hemi period hnu hian pek chhuah theih chauh a ni a, loan rulhna atan pledge theih a ni bawk. Ministry website kan tarlan tawhah khan CGTMSE scheme hi hmuh theihin a awm a, a hre chiang duh chuan en mai theih a ni. Tin, SIDBI hi a enkawltu an nih angin an hnen atang pawhin zawh fiah theih a ni bawk.
MSE-CDP (Micro and Small Enterprise – Cluster Development Programme) hnuaia Baktawng Carpentry Cluster chungchang kha sawi lan a ni bawk a. Kan pii’n a sawihmuh zara he cluster project atana hma la nia ngaih theiha a sawi kha chuan Chhuanthar/Baktawng lam nuih a tiza deuh mai thei, a thisen san thlak deuh. MSE-CDP hnuaiah hian Baktawng Carpentry Society hian tun hma hun rei tak atang khan an lo dil tawh thin a. In principle approval te pawh han nei thin mahse, khatih laia guidelines ang khan building sakna kha anmahni Society (SPV) khan an intum a ngaih thin avangin an ti thei mai thin lo va. NEC lamah te Gap funding-te pawh an lo dil tawh thin a. MSE-CDP scheme an revised hnuin an project hi a tlang thei a, an lawmpuiawm hle. He project atana approved cost cheng nuai 535 hi MSME ministry pek tur cheng nuai 446 (83%), State matching share cheng nuai 53.50 (10%) leh SPV tum tur cheng nuai 35 (7%) belhkhawm a ni a. Pi Malsawmi sawi anga MSME Ministry atanga an hmuh vek a ni lo tih erawh hre tel ila a tha awm e. Tin, society din zung zunga hmuh zung zung theih mai a ni lo bawk. Scheme reng reng hi kaihhruaina mumal tak nei vek an ni.
Thil dang tam tak thelh deuh deuha an sawi a la awm nual a. North East Industrial Development Scheme (NEIDS) chungchang kha mi rethei leh harsa zawk tanpuina tur ni awm taka sawi kha a thelh hle bawk. Tuna NEIDS registration dil mektu zinga tam zawkin swimming pool siamna atana dil anga a sawite phei chu a chuangtlai deuh, a diltu ka hriatte hi chutiang an ni tlat lo. Tin, he scheme hi MSME Ministry scheme ni lovin Ministry of Commerce & Industries hnuaia Department for Promotion of Industry and Internal Trade (DPIIT) scheme a ni a. India Hmar Chhakah industrial investment tam zawk a awm theih nan’a siam a nih angin industry lian zawk tin zawna duan a ni mah; chutih rualin a te deuh tan pawh dil theih loh erawh a ni chuang lo.
Tin, sorkar scheme kan hriat dan hrim hrim pawh hi fuh zan lo lai a tam, scheme-in a tum bulpui hriat chian a tha fo. Sorkar hian mi rethei dawmkanna scheme chu a nei thin nameuh mai, chutih rualin scheme zawng zawng erawh chutiang an ni vek lo. MSME Ministry hnuaia scheme-te hi thilsiamna leh sumdawnna tih hmasawnna tur hawi zawnga duan a ni a, a hamthatna dawngtute hausak leh retheih lam kha an dawn theihna tehfung a ni ber lo. Chuvangin scheme hrang hrangte hi an thil tum leh inkaihhruaina (guidelines) chiang taka hre hmasa lova kan sawi thin hian ngaihdan dik lo a hring chhuak fo tih hriat a tha.
Loan chungchangah PMGSY sawi lan a awm a, kha kha chu PMEGP sawi a tumnaah ngaih sak ta ila. Bank lama entrepreneur-ten harsatna an neih thin leh bank lam pawhin loan pek chungchanga harsatna an neih thin chungchang chu a hranpa deuha la thlur leh atan dah ta ila. Mi tam takin tum bulfuk tak nei hmasa lovin hnathawhna tur sum neih hmasak dan tur kan zawng a; sum neih hnua hnathawh tur leh hnathawh dan tur ruahman kan tum thin. Heti hawi zawnga ngaihtuahna hi kalsan a, hnathawh tur ruahmanna bulfuk leh project fel taka duan sa nei hmasain a thawhna tur sum hi ngaihven thin zawk ila. Kan hlawhtling zawkin loan leh sorkar scheme hnuaia tanpuina pawh kan tan hmuh a awlsam zawk ngei ang.