- Mahmuaka Chhakchhuak
History lama kan thlir chuan Aizawl khawpui hi kum 1810 – 1821 velah Mizo Lal, Lalsavunga’n Zawngtah, Tachhip leh Hlimen a thut hnua a thut leh niin alang. Chumi hnuah Suakpuilala fapa Thanruma chuan a luah veleh a, Thanruma hian kum sawm vel a thut nia hriat a ni. A pa a thih tak avangin Vaiho hnena chhiah khawn remchan nan Tanhrilah a insuan ve leh a, tichuan Aizawl tlang chu a ruak leh ta a ni. Vailen vawihnihna tia sawi thin ‘The Chin-Lushai Expedition 1899-90’-ah khan Cachar Column Commandant W.W. Dally chuan Police 400 lai hruaiin Tlawng dung zawhin Mizoramah an rawn lut a. Tachhip khuaa an Lal Lianphunga an tihtlawm hnuin Col. Skinner ho leh Dally hote chuan Aizawl an pan a, hetih lai hian Aizawl chu a luahtu nei lo a a ruah lai tak a ni. Anni chuan Feb. 25, 1890 ah Aizawl thlengin Baja Tlang tihah hian an inkulh a. Hemi ni hi Aizawl din tan ni tia sawi a ni.
Chumi atang chuan Aizawl chu mei mit loa luah chhunzawm char char a ni a, boruak alo hrisel tha bawkin pem lut an awm reng a, kum 2022-ah kan lo thlen chuan Aizawl khawpuiah hian mihring 387,000 chengin Mizorama khawpui lian ber leh mihring cheng tamna hmun ber a ni a, Sorkar lama mi pawimawh ber ber chenna hmun a niin Mizoram khawpui dang ang lo takin engkim awmna hmun leh tam berna hmun a tih theih hial bawk awm e. Hriselna lamah Zoram hmun dang aiin pan a manhla a, Doctor thiam ber berte awmna hmun a nih bawk avangin hmun hla tak tak atangin nitin kan pan ruih ruih zel a. Zirna kawngah leh Sumdawnna lamah a ni emaw thil dangah reng reng pawh nisela Aizawl khawpui bawk chu kan pan khawm ber leh kan inhnangfakna ber a ni. Hetiang a nih avang hian mihring cheng pawh Zoram khawpui dang aiin a tam fal nalh a, tunah hian mihring 387,000 chengin a dawttu Lunglei khawpuiah chuan mihring 77,482 chauh an cheng thung. An inthlauhna hi 309,518 lai a niin inthlau tak a ni a, hmasawnna kawngah leh thil dang reng rengah pawh Aizawl khawpui leh Lunglei khawpui hi a inthlau em em vek mai bawk.
Chutiang taka kan khawpui ber Aizawl a nih lai chuan a chhe lam leh a tha lo lamah pawh khawpui nge nge chuan hma a hruai bawkin tunah zet chuan khawpui hrehawm tak alo nih phah ta a. Khawpui dangah chuan thil a awlsamin hmanhmawh thilah pawh a tih zung zung theih laiin Aizawl khawpuiah chuan alo awlsam vek hauh loh a, a bik takin lirthei tlan danah kum dang zawng aiin traffic jam hi a na sa zual a, kumtinin a jam naa telh telh chu a nih bawk hi. Ngaia neih hi hark an ti tlang theuh bawkin a hriat a, thinrimna tur hi a tam hle thin mai. Traffic Jam hian mipui tan harsatna a thlen hi kan chhut kil kel lo mai thei a, hun a heh dan leh nghawng tha lo tak tak a neih dante hi sawi vek lo mah ila pakhat lek han sawi teh ang; Kumin June thlaah khan damloin Aizawl Civil Hospitalah kan awm a, rei ang reng tak Doctor enkawlna hnuaia kan awm hnu chuan kan chhuak thei ta a. Bawngkawngah zankhat riah a, a tuka Lunglei lama haw turin kan inbuatsaih a, chutiang tur chuan lirthei lam pawh kan bia a. A tuk a rawn thleng a, Driver chuan dar kua velah Zarkawtah lo awm ang che u a tih avangin zing dar riat velah kan chhuak a, nimahsela dar sawmah pawh chuan Zarkawt kan la thleng thei reng reng lo mai. Driver nen chuan kan inbe sek a, keimahni chauh min nghak tawh si, keini lah kan thleng thei mai bawk si lo chu hrehawm tak a ni. Bawngkawn leh Zarkawt inkara darkar hnih ngawt mai thang chu thin a rim duh hle nain thinrim ngawtin awmzia a awm bawk si lo. Hetiang tawng ve hi in tam ka ring a, kan la tawng chho zel bawk rih dawnin a hriat lehnghal a, Aizawl khawpui chu ala hrehawm telh telh dawn a nih hmel.
Tin, Aizawl khawpuiah hian Rukruk a tamin thil bo thei lo pawh a awm ta lo hi khawpui danga thil thleng ve tho pawh nisela Aizawl khawpuiah hian a hluar bik em ni tih tur a ni a, a pawi hle mai. Chhun leh zan danglamna engmah awm chuang loin misual an awmin fimkhur reng a ngai a, a bik takin Drugs Addict ho hi an huangtau lehnghal a. Kawngka khar ringawtin awmzia a awm lo a, kalh thlap thlap zel a ngai ta te hi kan Aizawl khawpuiah chuan thil danglam a ni ta hauh lo mai le. Biak Ina zing tawngtai lai takngial pawhin rukru laka inven alo ngai zel a, Biak In chhung pawh a him ta meuh lo. Rukrute lah hi an tuan a rangin an thiam hlawm si a, Police lamah Complaint thehluh hi a tam pawh a rinawm a, man sen pawh an ni lo hial zawk mai thei e. Ar vulh lai a bo a, Cellphone a bo a, Gas Cylinder a bo a, lirthei a bo bawk a, thawmhnaw zar lai a bo bawkin bo thei lo pawh a awm ta meuh lo e.
Traffic Jam leh thil bo lam loah pawh hian Aizawl khawpui hi khawpui dang aia a hrehawmna pakhat awm leh chu zan reh a awm ngai lo hi a ni. Dam loh leh dam reng chung pawha zana tui taka mut theih lohna phah tur hian lirthei thawm hriat tur a awm reng thin. Zan hi hahchawlhna hun a ni a, hahdam taka mutna hun a ni, nimahsela chak tak taka lirthei tlan thawm hriat tur a awm reng hi chuan alo bengchheng hma bik bawk nen hian mut a har phah a, ngaia neih hi a lo har bawk nen a hrehawm duh thin hle. Tlang dung kawngpui, Bawngkawn leh Kulikawn inkar kawng chauh hi lirthei tlanna a ni tawh lo a, veng kilkhawr tak takte pawh lirtheiin a thlen theih vek tawh avangin hmun tin mai ah hian zan reh a awm tak tak ngai ta lo. Hetiang hi kan kumkhaw hun hman zel dan tur a nih phei chuan Aizawl khawpui hi ala hrehawm deuh deuh dawn tihna emaw a ni ang a, nun hi a la hrehawm thin dawn hle mai.
Engtin emaw tak chuan kan Aizawl khawpui hi khawpui nuam zawkin ala siam theih ngei a rinawm. Khawvel awm chhunga Mizote Jerusalem ala nih reng bawk dawn avang hian khawpui nuam zawk ni tura ngaihtuahna kan hman tlan a tha hle mai. Tuna kan han sawi bak pawh thil dang ala awm thei tho nain heng pathum hi a langsar zual a ni mai a, hengte hi awm lo tura ruahmanna a awm a, hmalakna a awm phei chuan Aizawl khawpui hi khawpui nuam tak a ni thei bawkin a rinawm. Tunah rih chuan Aizawl khawpui hi khawpui hrehawm tak a ni rih si a, a chhunga chengte lah chuan mahni nawmsakna chauh kan thlir em ni tih tur hi kan ni hlawm vek mai bawk si a!