Thlakthleng

  • HC Vanlalruata

US president atana a invawrh chhoh lai khan Barack Obama khan thil inthlakthleng (change) kha amah leh amah thlawptute inzawrhna pawimawh ber a ni tih kan la hre awm e. ‘Change, we can,’ tiin an aurual a, an insawi dual dual ţhin a nih kha. Kalphung thlak danglam hi a pawimawh a, kalphung ţha lo aţanga kalphung ţha bawka inthlak danglam hi a ţulin a ţul zawk a ni.

Kalphung (system) ţha lo titawp a, thil inthlakthleng hlawk tura kalphung thar ţha zawk siam hi a harsa ngang chu a ni awm e. Kum 70 vel kal ta a Sande Sikul kaikim lawmman sem ang chi mai mai pawh a aia ţha a thlâkna tur kan la hre lo chu a ni si a. Sorkar inrelbawlna kalphung (governance) phei chu inthlakthleng a awm a nih pawhin a chhe zawng hawi a ni zel a. Tunge dan hmanga thuneihna kengkawhtu ber tih pawh a hriat a harsa tawh a nih hi.
A ţha lo tih kan hriat reng – kan tlangram lo neih dan pawh kum 100 chhungin siam danglam chu sawi loh leilung tichhe lo zawnga her rem pawh kan la thei lo chu a ni a. Kum 1972 aţanga keimahni puala sorkar (Government of Mizoram) kan neih ve hnu-ah kan kuthnathawktute tharchhuah man man zawka a hlawma hralhna kan la hmuhsak hek lo. Tun thlengin kawng ţha tlo kan la nei thei lova, tun ang, information technology-in min rŭn hnu pawh hian lei (bridge) leh kawngko rem (retaining wall) kan la dawh chim fo mai a nih hi.

Sawi tur a tam lutuk. He tiang a a ţha zawnga sorkar kalphung kan thlak theih lohna chhan hi a hmasa berah chuan thlak tuma tih tak taka ngaimawh leh beitu an la awm loh vang a ni a. Kan sorkar hnathawkte’n hun rei tak aţanga ngaihdan leh pawmdan nghet bur an neihna rilru (mindset) thlak thei leh ngam ram hruaitu lu ber kan la nei lova. Chulam chu sawi loh hausak tuma sorkar hnathawkte nena hnungthak inhiahtawn vanga sorkar hnathawk hrawma hrem ngam lo ram hruaitu hi kan indodelh mah mah a ni.

A ţha zawnga thil inthlakthleng (change) siam tur chuan tih tak takna leh tumruhna (political will) a ngai a, teirei peih leh mi sawiselna pawh pawisa lova ţha ni a hriat chu a taka bawhzui zel ngam a ngai. Chumi kawngah chuan ram hruai tura inpe (politician) an pawimawh a. Vote zawng ringawt lo, mipui hruaitu ni ngam a ngai. Tun thleng hi chuan kan ram hruaitu tam ber hi tuiluang sulet ngam lo leh mipui hruai ngam lo, mipui duhdan ni a an hriat a kala thên mai mai an la ni deuh vek. Tlak huama a ngaihdan dinpui ngam Laldenga leh C. Pahlira ang kha engtikah nge kan neih leh ang?

Kum 1979 leh 1990 inkara British Prime Minister Margaret Thatcher ang chi kha he ram hian a mamawh ngawt mai. Kum zabi 20-na a United Kingdom Prime Minister ni rei ber ‘Iron Lady’ ti a an koh Thatcher-i khan Conservative Party kha kum 1975 aţangin a hruai ţan a. A hma a Labour Party-in bank leh company tam tak sorkar enkawl tura a dah (nationalize) vak vak kha a ţhiat (privatize) ta chiam a. Labour Union hovin kawng an zawh hut hut a, a thutlukna siam tawh a ţhiat duh lo. UK ram economy chhe tawh lutuk kha a chhanchhuak leh a ni.
Margaret Thatcher anga ram leh mipui tana mipui thlan tlin an nihna hre chiang a, an ram leh a chhunga cheng mipui tana ţha thei ang ber tura an ngaihdan vuan tlat a, a taka bawhzui tlat ngam hi ram hruaitu ţha an ni a. Thutlukna an siam tawh chuan mi tam takin dodal mahse an kaltlangpui lui tlat mai a. Hun a lokal zel a, an thiltih kha a lo ţha zawk a ni tih mipuiin an pawm leh mai ţhin zawk a ni.

Kan ram hruaitu zingah hian C. Pahlira leh Laldenga kha an lansarh lap chhan pawh mi tam tak duhdan kalha ram tana ţha tura an ngaih an seh tlat kha a ni. ‘CP Road’ an tih maite hian C. Pahlira ropuina a nemnghet a. Khatih lai kha chuan mi tam tak, an ram a nek chhiatsakte khan a laka chemsen lek hial an duh niin an sawi ţhin. Laldenga hi dodalna nasa tak kara Ramhlun kawngphei a zauh bakah Aizawl hmar lam, a bial a mimal zalenna rahbehna leh rapbettute a do avanga inthlanna a tla ngam a ni. Hetiang mi hian thil inthlakthleng an siam a, ram an siamţha ţhin.

Tun hnu-ah hi chuan thil kan thlakthleng ngam awm chhun chu sorkar hmasa-in hming a lo vuah tawh thlak vel mai mai hi a ni ber. ‘New Capital Complex’ kha sorkar lo ding lehin ‘New Secretariat Complex’ tiin a hming a thlak a. A hma a sorkarna chelhtute an lo sorkar nawn leh khan ‘Mizoram New Capital Complex’ (MINECO) tiin an thlak leh a. A dinhmun chu a ngai reng a ni. Kan medical college neih ve chhun, ‘MIMER” ni ţhin kha ZMC ti a thlak a ni a, hma a sawn phah chuang reng reng kan hre hranpa lo. A hnungtawlh zawk hial emaw ni?

Hming thlak hrim hrim hi kan sawisel hranpa lo. Mizoram chhung ngei a awm khaw hming leh lui hming ţhenkhat, a awmzia pawh kan hriat loh leh a lam pawh kan lam thiam lohte hi chu hming thlak a ţha a. Kan ram hruaitu emaw Mizo hnam tana thawh hlawkte hminga kawngpui leh khaw hming kan phuah tharte pawh a ţha hle. Mizoram chhung pawh ni lo, India ram pawh ni lo, Myanmar leh Bangladesh rama Zofate chenna khaw hming tam tak Mizo ţawnga vuah leh la hman zui awm hian rilru a tinuam hle a ni.

A ţha zawnga thil inthlakthleng awm chuang lo, hmasawnna engemaw tak awm vang pawh ni si lova, pawngpaw hmingthlak ringawt mai hi chuan danglamna a thlen lova, ţangkaina pawh a nei hek lo. Kan Mizo ţhalaite’n ruihna atana an hman damdawi enge maw ber hming hi thlak ta ila, a ţhat loh dan a nep chuang dawn lo. Chuti ang chu a ni mai. A ţha zawnga danglamna emaw thil inthlakthleng emaw awm chuang si lova, hming thlak ngawt chu chu tiang chu a ni.

He ram leh mipui, sorkar, kohhran leh khawtlang inkaihhruaina hian a ţha zawnga thil inthlakthleng (change for the better) a mamawh. Chutianga pen ngam lo ram hruaitu leh kohhran leh khawtlang hruaitu kan neih chhung hi chuan kan ram leh mipui tana ţangkai zawnga inthlakthleng hi kan nei mai mai dawn lo. A pawimawh hmasa ber chu mipui hian inthlakthleng (change) kan mamawh hmasa ta a ni. Hruaitute ngaihtuah dan leh sukthlek thlak ngam khawpa keimahni kan inthlakthleng chuan kan ram leh hnam hi a ding chhuak ngei ang.

Leave a Reply

error: Content is protected !!