A tlachawp

  • HC Vanlalruata

Lunglei district jail aţangin tang 5 an tlanchhuak a. Kan sawi luih luih karah hian thil fel lo leh inrelbawlna tha lo, ngaihthah pawi tak mai a awm a. Tam tak chuan kan ngaihtuah pha lo hle. Kan kalphung hi tunhma a mihlim intelkhawm ‘a tlachawp’ uar deuh ang mai kha a ni a. Engmah ruahmanna fel awm lo, kal zel dan tur pawh tinzawn sa awm lovin kan kal a. Mihlimho, tu emaw ber hnena kal dan tur lo tla chawp tur ring ang deuh hian kan ar-khawthim-dai a ni ber.

Mizoram Home department hnuaiah hian Police, Anti-Corruption Bureau, Fire & Emergency Service (kang thelh pawl), Mizoram Home Guards (civil defense), Sainik Welfare (sipai bangte hmakhua buaipuitu) leh Prisons (lungina tangte buaipuitu) an awm a. A changin minister 2-in an inenkawl sem a, tunah hian minister pakhatin a khaikhawm vek thung. Lungin aţanga tlanchhuak an awm lai a ni bawk a, Prisons chungchang hi i ngaihtuah ho teh ang u.

Home department hnuaiah rau rau chuan pawikhawihna leh dan bawhchhiatna a awmin Police-te hi an che hmasa ber tur a ni a. Eirukna thilah chuan ACB an che tur a ni a. An mante hi court-a hruai a ngai a, dan an bawhchhia tih finfiahna court-a thehluh a ngai a. Chumi hnu-ah Court-in an chungthu a ngaihtuah chauh a ni. Police mante hi a tirah Police station-a hruai a hren phawt an ni a. Bail theih loh thubuai awrhte chu court a hruai tur an ni a; a tlangpuiin Police-in thil an chhui chian chhung atan ‘judicial custody’ a hrengin jail-ah dahluh an ni ţhin.

Ţhenkhat chu man an nih pawhin bail-in an chhuak nghal mai a. Ţhenkhat erawh chu an thubuai chhui chhung pawhin jail-ah an awm ngat ngat mai thung. Mipui sum tam tak eiruk avanga thiam loh chantir meuhte pawh jail chhunga hren hleih theih an nih loh laiin pawikhawihna tenau avanga man ţhenkhat chu sorkarin jail-ah chaw a chhumsak char char mai thung a ni.

Sorkar laipui (Parliament)-in dan a siam belh zel a, kan assembly pawhin a siam belh zel bawk a. Dan siam tam tak hi jail-a tantir a inhremna ang chi lam hawi vek chu a ni lova. Chutih rual chuan dan ţhenkhat chu a kengkawhtu tur Police-ah pawh cell hran leh Police station hran siam ngaite a ni a. Court pangngai ni lo, Special court din ngai a awm nual a, Aizawl district-ah chuan kan nei kim ve thawkhat awm e. Police leh Court a thil kal reng reng a tawpna chu jail a ni a. Chuvangin Directorate of Prisons hi a pawimawh em em a ni.

Mizoram Directorate of Prisons-in a enkawlna hnuaiah hian jail 9 a awm a. Aizawl district-ah hian Central Jail bakah District Jail a awm a ni. (Kum 2018-19 aţanga district 3 siam belh – Saitual, Khawzawl leh Hnahthial-ah te hian district jail din a la ni ve lo). He directorate pawimawh em em si hi sorkar hian a ngaihthah rei tawh hle tih jail hrang hrang han tlawh hian a lang chiang a, thawktu indaih lohna leh jail bang chhe lutuk avangin tang tam tak an tlanchhuak tawh a. Tang tlanchhuakte hian mipui himna an tiderthawng nasa ţhin hle a ni.

Dan bawhchhia leh midang pawikhawih a puhte hian ram dang hnuaia mihring chanvo an nei ve thova. Thiam loh chantir an nih paw’n mihring an nihna a an chanvo hi a bo chuang lo. Chu chu thil awmdan a nih avangin mihring ve tho enkawltu prisons directorate hi a pawimawh em em a ni. An tlanchhuah theih lohna tura ven mai ni lovin jail aţanga an lo chhuah hnu a eizawnna an neih theihnate buaipuisak a ngai a, chumi piahlamah chuan an nun siamţha tura beih a tel bawk. US-ah te khu chuan Prisons ti lovin Department of Corrections an vuah zawk a ni.

Tun dinhmunah sorkarin kum tam tak a lo ngaihthah tawh avangin district tina kan jail-te hi tang dahna tlak pawh a ni meuh tawh lo zawk a. Jail chhunga in/pindante a chhe em em tawh a, vengtu leh thawktu dang dang an indaih lova, chu chuan harsatna a siam nasa hle tih a lang reng mai. Chuvangin sorkar hian khulamah ruahmanna lian tham thehlutin kan jail 9 na na na hi chu tangte tanna tlak talin han siamţha teh se.

Hmanni deuh khan ruihhlo hluar takzia kan sawihona-ah Excise and Narcotics department a officer pakhat chuan an harsatna a sawi chhuak a. “Ruihhlo tih chingte leh zawrh chingte hi an tang zing tawh a, dante hi an hre zul a. ‘Ka kawl hi chu a tlem tham a, rei ka tang dawn chuang si lova, jail-ah min thawn kher lo mai rawh,’ te hi min tih khum a. Central Jail thuneitute lah chuan thubuai nep deuh chu dahlut lo hram turin min ngen ve reng bawk a,” a ti. A chhan chu Central Jail a tawt tawh lutuk vang niin a sawi.

Ruihhlo tawlh, zuar leh khawihte hremna dan, Narcotic Drugs and Psychotropic Substances Act, 1985 hi a khauh hle a. A nihna ang taka kenkawh phei chuan a hremna hi a na hle. Mizoram dinhmun kan hre vek a. Tunhma deuhvin phailam aţanga lo chho spasmo proxyvon leh parvon spa vangin kan thalaite an thi zawih zawih a, ram tui lei lo leh chhawr tlak loh an pung hluai hluai a. Tunah lah Myanmar nena kan inrina km 404 hi ruihhlo tawlhtute luh theih lohna a awm zeuh zeuh chauh tih kan hria.

Kum 2021-a Myanmar a sipaite’n thuneihna an pawnglak hnu atang khan namen lovin ruihhlo tawlh hi a hluar chho ta a. Kum engemawzat chhunga heroin man zat kha thla 3 chhung leka man hian a khum nasa ta hle a nih hi. Hei hian kan Police leh Excise & Narcotics hnathawkte leh court tan hna a siam belh tam em em a, chumi rual chiah chuan jail lam chu a taka lo buai ber an ni awm e. A nihna takah phei chuan dan ang tak takin kalpui ni se kan jail-te hi a tawt namen lovin a tawt dawn tih a lang reng.

ND&PS Act hi Parliament dan siam a ni a, keini’n kan hman loh ngawt theih a ni lo. Chuti chung chuan jail tawt lutuk pumpelhna atan ruihhlo kawl tlem deuhte hlahthlem phah ngai khawpin kan jail-te a tawt tawh a nih chu. Chutih laiin Excise & Narcotics department hnathawk tlemzia hre reng chungin zu khap hmakna dan (Mizoram Liquor Prohibition Act, 2019) chu pawl chak tak takte nawrna avangin kan han siam leh ta poh chu a ni a. He dan hmanga an man tam tak hi hmeichhia an ni a, an fa sen nena jail-a dahluh an tam ţhin thu khawtlang tana thawktu (social worker)-te chuan an sawi.

Mahse, kan duh a, a nawrtute an zahawmin pawl thiltithei tak takte an nih bawk si avang leh vote duhna avangin zu khap hmakna dan chu kan siam a, kan kengkawh leh ta poh chu a nih hi. Dan reng reng hi mitin ţhat tlanna atana duan leh siam a ni ţhin a, ngaihtuahna zim tak leh politics-a hlawkna duh avanga dan siam hi a hlawhchham fo thin tih khawvelin a lo hre tawh a. Mi arêk rah pherh tawh ţhin chu kan rap pherh zui leh zel zawng a nih hi.

Dan siam dawn reng rengin he’ngte hi ngaihtuah a ngai – a kengkawhtu-in a kengkawh thei ang em? A kengkawhtu department-ah hneh taka kengkawh turin hnathawk an ngah tawk em? Thubuai siamsakte he dan anga hrem tur hian prosecution lamte an indaih tawk em? Kan court neihte’n an buaipui hneh ang em? Kan dan siam tur hi a bawhchhetu an tam ang nge an tlém ang? Lo tam ta viau se he dan bawhchhetu mante dawl zo tur lungin (jail)-ah hmun a awm tam tawk em?

Hetiang zawhna fel taka chhan theih hma leh ngaihtuahna tel hauh lova dan siam hi chu dan ţha tak anga lang pawh ni sela, a ţha lo tihna a ni a. CrPC section 144 kan leklam ang leka dan kenkawh leh thupek chhuah hi mipuitling lo, sorkar puitling lo hna a ni a. Zawm hlawh hauh lo thupek chhuah chu a thupek chhuahtu mualphona mai a ni a. Chutiang chiah chu dan siam chungchangah pawh a ni.

A taka kenkawh theih loh tur, kan dinhmunin a zawh pawh a zawh hauh loh tur tih hre chung emaw ngaihtuah chiang duh lo emaw a dan kan siam ţhin avang hian misual lo tam tak misual angah kan chhuah a. Kan enkawlna (facilities) in a tlin si loh avangin kan mualpho mek a nih hi. Dan (a bikin local law/act) kan siam dawn reng rengin a dan kengkawhtute’n an tlin ang em tihte, court a thubuai tam dan tur leh he dan hmanga mante lenna tur jail kan nei em tih ngaihtuah tel ni tawh teh se. Chuti lo zawng a manganthlak ta êm mai.

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427