- Laldawngliana, Kolasib
Eiruk hi a man hla lo, a duh in ti se la, kan Pi leh Pute kha China atanga Burma ram paltlang a Mizorama lo awm ta hi an ni a. Burma ram kalsanin Mizoram hi an lo thleng a ni. Kan Pathian thu chuan tihian a ti a, ‘Tin, lei chung zawng zawnga awm turin bul hmunkhat vekin hnam tin min siam a, an tan hun bi te a ruat a, an awm na ram ri te pawh a khamsak bawk a…
Mizoram Pradesh Congress Committee Assembly vawi 35-na Political-ah chuan tihian a indah a.. Mizoram leh zofate chu British sawrkarin min run a, kum 1890 vel atangin British sawrkar awpna hnuaiah kan tlulut a, mipui chu sawi loh kan Lalte thlengin kan tlâwmin min awpbet hneh hle. Chutiang chu kan dinhmun kumkhua turah ngaiin, British awpbehna hnuai atangin kan chhuak leh ang tih ngaihtuahna pu phak an tlem hle bawk. Nimahsela India Zalenna sual chhuah zârah, Mizo mipuite chu India Democracy zalenna ram chhungah kum 1947 khan sengluh tel kan ni ta a. Mizoram chhung atân Assam State hnuaiah,Prime Minister Pu Nehrua’n mipui thlan District Council rorelna min pe a, kum 1972-ah PM Pi Indira Gandhi’n rorelna sâng zâwk Union Territory min pe leh a, kum 1986-ah Pu Rajiv Gandhi an India ram bungkhat rorelna sângber State sawrkârah min hlângkai leh ta ni. Mizoram leh Mizofate ram rorelna sânga min hlangkai chho a, duhsak taka min enkawltu India rampuma roreltu Prime Minister Pu Nehru, PM Indira Gandhi leh PM Rajiv Gandhi te chungah he MPCC Assembly hian zahna leh lawmthu a hlan a ni tiin.
Mizofaten mipui rorelna tha leh kawng dik zawha, hmalam kan pen thiam ve dawn chauh laiin, MNF Party-ten politics zirtirna dik lo an ruih chilhna avângin kum 1966-1986 inkârah râlthuam chelekin rambuaina rapthlâk tak hnuaiah kan tlulut leh ta a mipui pawisawiloten India Sipai leh MNF Sipai kut tawrhna avânga thisenchhuakin mihring sâng chuangin nunna kan chân hman a ni. Chumi piahlamah indonain a ken tel Mizo hnam leh hnam, Political Party leh Party, thenawm leh thenawm inkar thlengin in hmelmâkna a thleng a. Mipui te chu dikna leh chanvo, thiamthu sawi thei lovin kum 20 chhung tihduhdahna tuarin kan awm a. Kan Mizo hnam ze mawi, kan Kristian nun dan tha, kan Mizo vântlang nun, mimal leh chhungkaw nun, kan eizawnna thlengin a tlachhe fai vek a. A chhe zawng leh hnungtawlh zawngin thanghnih lian hnam boralna kawng kan zawh hman a ni. Hetih hunlai tluka manganna leh hrehawmna rapthlâk hi Mizoram leh Mizo hnam chanchinah a la thleng ngai lo.
Mizoramah hian congress party-in Mizoram leh a chengate tân Resolution eng emaw zat a lo siam tawh a. Khatiang taka Politics tuinu hnuaiah pawh, Pu Lalthanhawla kaihhruai Mizoram Pradesh Congress Committee chuan rilru thianghlim leh rilru fim tak ngaihtuahna neiin, Party chhunga policy ngaih pawimawh ber leh tihhlawhtlin ngei a tum chu, India sawrkâr leh MNF helte inremtir a, ram buaina hnuai atanga Mizoram leh mipuite chhanchhuah a, ralmuanna hnuaia khawsaktir a ni.Chumi dawtah hmasawna hmalam kawng dik zawh tura mipuite rilru thar puttir a, ram buaina avânga retheihna khur a tlu lut chhungkua zawng zawngte mahni kea ding a intodelh tura dawmkan a ni. Chumi hnu lehah chuan Mizoram leh hnam hi kawng engkima intodelh a, Mizoram pawn a khawsa, Mizo hnahthlâk zawng zawngte ram bungkhat leh rorelna pakhat hnuaia khawsa tura inbuaisaih a, khawvel a ram leh hnam ropui dinchhuak a, India ram leh khawvel ramtin a, Lal Isua Chhanchin Tha puang darhtu ni tura inbuatsaih chhoh zelin kan tum ram panin kan kal zel dawn an ti a ni.
Association for Mizoram Economic Forum-in kum 1992-a workshop Synod Conference Centre Aizawla an buatsaih hawnna inkhawmah; kha tih laia Mizoram Chief Minister Pu Lalthanhawla’n…Pathianin Mizo te min zawn chhuah dan leh Pathian thu nena kan kal ngat chuan ramdangten min chimral a hnehin, Chanchin Tha hmangin Mizorama hnamdangte hi kan chîmral zâwk ang tih ka ring tlat a. Hei hi kan party inngahna pawh a ni a, hmun danga ka kalna a piangah hei hi ka sawi thin a. Khawvelah Pathianin thil tam tak a siam a, chumiah chuan mihringte inrelbawlnân Politic a siam a. Politic-ah chuan mi tumah kan ralbang thei lo va. Kohhran hruaitute leh Mizo zawng zawngten politic avangin kum eng emaw chhung kan tuar a, kan tawrh dân chu kan hmu theuh tawh a.Chuti chung chuan kan eizawnna kawng tinreng, kan kohhran nun leh kristian nun leh khawtlang nun hi politic-ah hian a inhngat tlat a ni. Politic atanga ram rawngbâwlna hi kan chhia leh tha hriatna atangin kan tung ding tur a ni.A sawi zelnaah mi lu la hnam kha Pathianin min zawng chhuak a, kan chhehvel ramah Chanchin Tha thehdarh turin min dah a. Khawvel a ringlo mi tamna ber ram chu China leh India ani a. India ram Hindu kulmuk pui pui leh tihdan a nghet em em mai zîngah awmin Chanchin Tha a chimral turin Pathianin min dah a. India danpuiin a ngaihpawimawh ber “sakhaw zalenna” hnuaiah kan awm a, Pathianin he ram a min dah hian chhan a nei ang tih kei chu ka ring tlat a ni.
Mizoram State Day champha vawi 10-na lawmnaah pawh kan Chief Minisiter hian “kan ramin tah leh hathialna, buaina kum 20 zet a tawrh hnuin, India sawrkâr laipuiin pa chan changin, zawldawh takin leh MNF member dang zawng zawngte pawhin ram hmangaihna avangte Remna leh Muanna duhna avangtein huaisen takin, tlawm ngamin pa chan chang takin an awm a, chumi avang chuan India sawrkar laipui leh MNF unauten inremna duhawm tak an lo siam thei ta a, a lawmawm ka ti takzet a ni. Tin, ka thawpui Congress mi leh sawrkâr mite pawhin, hnam inpumkhatna duh avangte, mipuite hmangaihna avangte leh hmasâwnna chak zawk an duhna avângte in sawrkâr nawr thluin lalthutthleng midangte hmun kian thei khawpin an inpe a, he inpekna hi a ropui ka ti a, Pathian malsawmna leh khawingaihna leh zahngaihna vawrtawp a ni a, ropui ka tiin lawmthu ka sawi tak zet zet a ni. Tichuan vawiin-ah chuan India ramah State muanawm ber a lo ni ta a, he Remna leh Muanna harsa taka kan hlawhchhuah hi Mizo tute pawhin vawnhim reng hi kan mawhphurna a ni tih hi he hun lâwmawm takah hian i hre thar leh ang u… A sawi zelnaah Mizorama chhungkaw tinte hi hmasawn tira tih changkan kan tum a ni. Chungte avâng chuan Rangva semte, NLUP te; tin, JRY te, IEAS te leh IRDP atangten, chutiang chuan theihpatawp kan chhuah mek a. Amaherawhchu, sawrkâr in eng ang pawhin theihpatawp chhuah mah selangin, mipuiten neitu chan changin thahnemngaihna dik, taimakna, tuarchhelna nen min tawiawm loh chuan a hlawhtling thei lo a ni. Pathianin tihtur neia khua leh tuia min dahna lamah hian neitu chan changin thahnemngaihna dik nen, rinawm takin dik takin kan thawk tur a ni. Chumi atang chuan hlawhtlinna kan hmu dawn chauh a ni,” a ti a. Mizoram leh Zohnahthlakte damna leh humhalh nan te, mipuiin sawrkar tha leh rintlak an neih nan te, Corruption do kawngah te, Dan leh thupek ken kawh kawngah te, hmasawnna ruhrel lian rotling dinna kawngah te Mizoram leh hnam tan hian a lo thawk na sa tawh a ni.
Kum 1994 May ni 10-a Indian Institute of Public Administration Mizoram Regional Branch in seminar an huaihawt tum in tun a MPCC President Pu Lalsawta leh Pu P. Lalnithanga IAS te khan Mizoram tan thahnemngai taka an thusawi te kha bengah a la châm reng. He seminar-ah hian Resourse Person-ah Mizoram IGP Pu Virendra Rai IPS hman a ni a, a ni hi MA Economics niin ka hria. He seminar-ah hian Dr H. Thansanga chairman a ni a, a ni hi IIPA Mizoram Regional Branch ah President a ni in ka hre bawk a. Khawvel hmun danga mite hi chuan an finna leh thiamna an ram tan an hmang tangkai kher mai. Ram leh hnam hmasawnna thlentu bul chu finnate, thiamnate, hriatnate hi a ni. Mizoram tana thawk tak tak tur chuan kan lehkhathiama te hi an pawimawha an thusawi a dik tur a ni, an dik chuan kan mithiamte hi kan ngaisang em em ang, Hawh u! Congress mipuite hian Rinawmna te, Taimakna te, Hmangaihna tein Mizoram tan ro in rel tak tak teh ang u!