Israeli firm pakhat atanga chhuak spyware-in India rama MP, sumdawng leh chanchinbumi te phone a khawih (hack) tih sawi a awm mek laiin Indian parliament fur thutkhawm chu nimin khan tan a ni.
Israeli firm NSO nena inkaihhnawih deuhte phone number zel khawihsak nia sawi a ni a. A khawihsak tih hi chanchinbu lian tak takin an chhuah hlawm.
Spyware-in mi langsar tak takte phone a khawihsakte hi tute nge an nih leh engzat nge a khawihsak tih erawh a la chiang thei lo.
Indian sorkar pawhin phalna nei lova hetiang thila beihna tawk an awm loh thu a sawi.
Phone khawihsak nan hian malware chi khat, Pegasus tia an vuah chu hman a ni a, Pathianni khan Washington Post, Guardian leh chanchinbu lian dang 14 chuan phone eng emaw zat an khawih niin an tar lang a. India-ah pawh The Wire chuan a tar lang bawk.
NSO erawh chuan engmah tih dik loh an neih loh thu an sawi a. An software chu mi sual leh firfiakte chhuina tur atan chauhva siam a ni tih an sawi a, sipai, dan kengkawhtu leh intelligence agency hnenah chauh, mihring dikna chanvo humhalhna thil atan an hralh thin thu an sawi.
Indian MP-te chuan nimina rorel inkhawm an tanah engmah an la sawi chhuak lo va; mahse, an sawi chhuah thuai rin a ni a. “Vawiin bikah hian thil man sang te, tuialhthei man to te, farmers’ bill leh Covid-19 hmachhawn leh invenna pek dan mumal lo lutukte au chhuahpui phawt a ni,” tiin eptu MP Derek O’Brien chuan BBC hnenah a sawi.
“Pegasus chungchang hi a pawimawh a; mahse, eptute hian nakin deuhva, politician leh judge tam zawk hming a lan hunah an sawi chhuak chauh vang,” tiin O’Brien chuan a sawi.
He thu darh hi social media lamah erawh nasa taka sawi zui a ni a. Mumbai Press Club chuan chhui ngei an phut thu an tar lang.
An puhna hi NSO erawh chuan a pha nasa hle a. A bul intanna chu Paris-a hmunpui nei, NGO Forbidden Stories leh mihring dikna chanvo humhalhtu pawl, Amnesty International-in an chhuinaa an thil hmuh atanga intan a nih thu an sawi a. ‘Ngaihdan dik lo phuahchawp leh theory inzawm lo lutuk’ a nih thu an sawi.
“Kan server atanga data put (leak) nia sawi hi dawn muhlum chiang lutuk leh awihawm loh lutuk a ni a, an data sawi hi kan server khawiah mah a awm ngai lo,” an ti.
Pegasus chet dan chu engtin?
The Wire chanchinbuin a tar lan dan chuan Pegusus malware-in phone a khawihsak hi phone number 50,000 vel a ni a, heng zinga 300 chuang mah se Indian-te phone a ni a; mahse, tute nge an nih erawh a tar lang lo.
Indian phone number a khawihsak zinga 40 hi chanchinbumi, pathum chu eptu party hruaitu leh Prime Minister Narendra Modi-a sorkara minister pahnih an tel bawk niin a tar lang.
Forensic test atangin phone thenkhat hi spyware nen hian inzawmna an nei tawh ngei tih a lang a. The Washington Post chuan 37 chu hlawhtling takin a khawihsak niin a tar lang.
NSO hi kum 2019 khan Indian chanchinbumi leh activist thenkhatte tibuaia puh a lo ni tawh a. WhatsApp phei chuan Israeli firm lakah hian thubuai thehlutin an spyware hmangin an social media platform hi an khawih niin an sawi a. NSO Group erawh chuan an pha.
Pegasus hian iPhones leh Android phone a khawih thei vek a. An message, thlalak leh email a ensak thei a, mi an biakna a record theiin microphone pawh a rukin a lo tinung (activate) reng thei bawk.