Khumpui

  • Debbie Rinawmi

Khumpui chu sawi loh, khum hlutna leh a entir hi ngaihtuah thlen loh a awl hle a. Mizoramah hian mi hausa leh rethei te inkar a zau ti thin mah ila, phai lama ‘slum area’ kan tih ang kha a awm ve lem lo va. Harsatna hrang hrang avanga kut dawh te, nitin eichawp zawn harsat te, riahna tur han haihchham te awm mahse, phai lam leh ram dang kan thlir chuan kan thahnem lo hle a; chuvangin, Mizo tam zawk hian mutna tur khum kan nei ti ila kan sawi sual tam a rinawm loh a ni.

Han pakai hlek ila, hnam dangah chuan sawrkar atanga tanpuina dawn theih a awm te a nih ngawt loh chuan dam khawchhuaha din chhuah leh hi thil har tak a ni a. Mizote chuan inrelbawlna danglam tak kan nei a- YMA leh NGO hrang hrang te. Tun hnuah phei chuan selna tur tam tak an awm ve a, mahse a tak takah chuan midang tanpui tho hi kan thupui a ni la ni hlawm tho a, Mizo hnam tana tha tura thawk vek kan ni a, hand ai pelh chang te awm bawk thin mahse kan din chhan (cause) a inan miau avangin lungrualna tlangah kan inzawmkhawm leh nge nge thin a ni. Covid hripui kan tawrh lai te kha han thlir let ila, branch level-a sawisel kai tawk chu lo awm mahse, a ram pum huap YMA anga mi tanpui kha a tam a. Khang hunah khan YMA thlamuanpuiawm zia chu thlamuan ngai te’n an hre berin a rinawm. Mimal angah pawh Mizote hi mi tanpui duh mi kan ni a, Mizo zinga donation khawn hlawhchham sawi an awm ngai em ni?

Kan thupuiah khan let leh ila, zantina mutmu kan tuahna leh kan hahdamna hmun chu khum laizawl hi a ni. A chhia emaw a tha emaw pawh ni se, taksa a chauh a hahdam kan mamawh chang chuan hmun dang atangin kan khum kan ngai em em thin a ni. Khum hian taksa hahdamna mai ni lo rilru chawlhna pawh min pe tel bawk a. Nu leh tlangval mahnia mu te chu lo kalkan ta ila, nupa khum te hian hlutna leh entir an va ngah em! Nupa khum khata mu thei tawh lo chin hi chuan harsatna nasa tak leh khi thuk tak an nei tawh thin a; chutih laiin nupa khum khata mu chuan hlim ni leh lawm ni an intawm a, an inpui tawn a. Harsatna lian tak pawh an su tlang a; boruak rit taka mut chang nei mahse invuana inkalsan mai duh lova khum khata mu an nih tlat avangin hlimna kawl an hmu leh nge nge thin a ni.

Khum hian hmangaihna a entir a, chutah chuan sum te, nihna sang te, hmel mawina te’n hmun an chang lo va; inpekna, inhriatthiamna leh dawhtheihna te’n a lailum an luah zawk a ni. Khum chu eng anga nalh leh design mawi pawh ni se, a mu tur te’n harsatna sut tlang an inhuam lova mahni chapona an dah that loh chuan an mu dun thei lo a ni. Titanic lawng pil chhan pawh kha harsatna siamtu vur tlang kha a len em avang a ni a; mihring harsatna te pawh hi mi pakhat tana rit tan, ritphurh inchhawk tawna sut tlang awlsam tak pawh a awm, mahse chutianga su tlang tur chuan mahni inphata, inngaihtlawm a ngai a. Chuvangin, khum khata nupa mu dun te hian heng ang te hian neiin harsatna tam tak an paltlang thin a. Kum engemaw zat chutianga fiahna paltlang tawh, an mutna khum pawh khumpui lo chang ta te phei chuan thawnthu ngaihnawm engzat tak hnuchhiah ang maw?

William Shakespeare-a kha a khawsa thei hle a. Kum khatah pound 200 vel lalut anga sawi a ni a, tunlai pawisa hlutnaa chhut chuan a hausakna kha cheng maktaduai 18.2 vel anga chhut a ni. London theatre company lian leh hlawhtling takah shareholder a ni a, Globe theatre-ah pawh 12% lai neitu nihna a la nei a, Blackfriars theatre-ah te pawh neitu nihna a nei thin a, kum 1608-ah khan Lord Chamberlain’s Men an tih thin (tunah chuan King’s Men tihin an thlak ta) te khan an la let a ni. Heng atang te hian sum thahnem tak a la lut a, hei bakah chuan lal inah lemchan a hmuhtir thin a. Lord Strange, Earl of Southampton leh King James tan te pawh a lo thawk thin a, ‘Venus and Adonis’ phei kha chu Lord Strange tan hian a hlan nghe nghe a ni, heng lal ina a hnathawh atang hian sum tam tak a hailut a ni. Hetiang te a nih avang hian Shakespeare-a a thih tak hnu tak a ro insem chungchangah mipui te chu an beng a vir hle a. A thurochhiah hi March 25, 1616-ah a ziak a, a nupui kum 34 mi Anne Shakespeare hming chu a tawp lamah chuangin an nupa khum (khumpui te pawh a tih theih ang chu) a lo hnutchhiah a ni.

Thenkhat tan chuan thil awm ang lo leh mak tih a tling awm e (tunlaiah ngat phei chuan). Amaherawhchu, khang hunlai kha khawtlanga nihna ngaihhlut lai a ni a, mi in an hausakna te an chhuangin an uanpui nasa thin a. Mi hausa tan chuan an khum te pawh kha ‘luxury item’ a tling a, an inleng te pawh an hmuh ngei ngei thin. Shakespeare-a pawh hian a nupui, a fate nu hi a hnutchhiah khum hian a parda leh awngphah a chhawm thu a thurochhiahah hian a lang tel a, khum namai lo leh mawi tak a ni dawn tih a chiang reng mai. Heng hunlai hian pasal sun an awm chuan a pasal te neih hmun thuma thena hmun khat chu an chang ngei ngei thin a, mahse Shakespeare-a thurochhiahah hian hemi chungchang hi ziahlan a ni lo va, a hunlaia mak tih a hlawh pawh hi a awm lo hran lo ve. Chutih rualin khumpui an ngaihsan em em a pe hi a hunlai chuan a ropui hlein a rinawm a; chumi piah lamah a ngaihhlutzia pawh a tilangtu a ni tel thei bawk ang.

Khawvel thila an ngaihhluta an ngaih ropuina piah lamah an nupa khum, an nun thawnthu tam tak kengtu a nihnaah a ngaihlu a ni tih chu haider theih a ni lo. Hmuh theih thil chu an ral leh mai thin a, hriatrengna erawh chuan damchhung a daih thung, chu an nupa inkara an thil tawn hriatrengna chu he an khumpui hian a keng a ni.

Khumpui leh nupa kan han sawi zawm deuh bik a, thildangah pawh a lakluh theih bawk a. Kan chhungkuaah pawh ni se, ram thu hlaah pawh ni se la; nupa kawp chawi tak nia kan lo hriat hriat te pawh khumpui kai hmaa inpeihlohsan ta mai te an awm thin a, khumpui kai tawh ngat hi chu an hmangaihna a dam thlap a, a phawklek lo va, fiahna tam tak paltlang tawh a nih avangin a tlo em em a. Chutiang deuh chuan chhungkuaa kan inhmangaihna te, ram kan hmangaihna te hian khumpui min kaipui zo angem? Hlemhletna te, lansarh duhna te mai maiin min tibuai a nih chuan harsatna su ngam lo, khumpui kai zo lo hmangaihna ang chauh a ni ang.

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427