Leiba vs Sawrkar inrenchemna

  • Laiu Fachhai
  • THUHMA

Kan ramah chuan mi tamtakin bank loan, etc te lain leiba tamtak an nei a, thenkhat chuan an kuva ei man thlengin an ba a, rul tawh lote pawh an awm hial a ni awm e. Bat tam chu changkannaa ngaitute pawh kan awm a ni awm e. Chuvangin bank loan te kan inlak siak a, kan State sawrkar meuh pawhin, kan mihring population leh kan thawhchhuah thei zat atanga chhut in, India state zinga leiba nei tam ber State pakhatna kan hauh mek a ni. Hmanlai lal rorelna hun lai kha chuan, ba rul thei lote chu an ba rulhsaktu salah an tang thin. Lal hun kha lo kir leh ta se, kuva leh tuibur man ba rul thei lo avanga sala tang turte an awm nual ta ve ang.

Mimal leh chhungkuaah chuan, dam lohna avang te, ei leh in tur neih loh avang te, fate zirna tur sum neih loh avang leh nitin mamawh (basic needs: tui connection, electricity connection, gas connection, etc) te tan sum an neihin a daih loh avang tea miten leiba an neih chuan, hriatthiampui awmna chin a awm ve a ni. Chutih laiin, mimal leh chhungkuaah pawh, leiba nei tamtakte hi chu duhamna vang leh inrenchemna (austerity) nun an tlakchham vang a ni. Mi ten an sum lakluh zat (income) nena inmil lova khawsak leh thiltih an tum avangin leiba thangah an awk ta thin a ni. Sawrkar-in leiba a neih tamna chhan ber pawh, State chhiah leh revenue dangte atang sum hmuh leh Central atanga sum rawn kal zat (income) nena inmil lova sum hmangin, inrenchemna kalpui a tum loh vang ni berin a lang.

  • INRENCHEMNA: ZIAKTU TESTIMONY

He ziaktu chhungkua hian kan sum neihin a tlin chuan, a chang chuan kan thil duhzawngte kan lei ve thin. Kan duh apiang neih zel leh lei zel erawh kan tum lo. Kan mamawhte kan lei zawk thin a, kan mamawh lei thei lo chang pawh kan neih thin. Chuvangin leiba neih kan pumpelh thei a, Bank loan leiba kan nei lova, leiba dang pawh kan nei lo. Chutianga leiba neih loha kan awm theihna chhan chu inrenchemna nun kan thlan vang a ni.

Pathian rawngbawl hna ka thawhna international mission organization hnuaiah North East India Director hna chelh turin Shillong ah kan lo insawn a. Mission sum hmangin in tha leh lian luah thei tur kan ni a, tin, motor man to pawh kan lei thei. Mahse, in luahman tlawm leh in lian lo luah kan thlang a, motor pawh, man tlawm si, mi tam leng thei, Maruti Van lei kan thlang zawk ta a ni. Sofa set pawh, Shillonga man tlawm ber, Rs 4,500 man kan thlang a, khum, dawhkan leh furniture dangte chu far thing lei a, kan siam chawpte vek an ni. A finishing mawi vak lo mahse a hman theih tho avangin pawi kan ti lova, sum tamtak erawh chu kan hum (save) thung a ni.

Vawi khat chu North East India Christian Council khawmpuiah ka kal a. Ka hmelhriat, Nagaland kohhran hotupa Driver-in ka Maruti Van khalha inkhawmpuina hmun kan han thleng chu min lo hmu a. Ani chuan, “Sir, international mission organization Director meuh i ni a, engati nge Driver pawh la lova nangmaha i rawn inkhalh mai le? Chu mai ni lovin, Maruti Van ang motor i rawn khalh leh nghal a. Bolero emaw, Scorpio emaw te lei ve u la,” min ti a. Kei chuan, “I zawhna chu sei deuhva chhan ngai chi a ni chu,” ka ti a, hetiang hian kan inzawt a, kan inchhang ta a ni:

Keimah: Motor kan hmanna chhan ber hi eng nge le?
Amah: Kea kal theih lohna hmuna kan tum ram kan thlen theihna tur leh kan phur zawh loh bungruate min phurhsaktu atan.
Keimah: A dik hle mai. A nih leh, i pu leh nang Bolero-in in rawn kal a, in tum ram in rawn thleng thei em? Kei, Maruti Van-in ka rawn kal a, ka tum ram ka rawn thleng ve em?
Amah: Aw, Sir, kan rawn thleng thei e. Chuan nang pawh i rawn thleng thei e.
Keimah: A nih leh, Bolero leh Maruti Van te hi eng nge an danglamna, kan tum ram min thlenpui ve ve thei chuan?
Amah: Sir, Bolero chu a zahawm deuh a, a tlan chak zawk a, diak tlemin a ngam zawk a, chuan a nuam zawk bawk tih loh ah chuan, danglamna lian tham chutih teh chiama sawi tur ka hre hran lo.
Keimah: A dik chiah. Maruti Van ka khalh avangin zahna tur chhete mah ka nei lo a sin. A nih leh, in Bolero man hi eng zat nge ni a, ka Maruti Van man hi eng zat nge a nih i hria em le?
Amah: Kan Bolero man hi kan lei lai khan chuan nuai riat vel a niin ka hria. I Maruti Van man hi chu nuai hnih vel niin ka hria.
Keimah: A dik e. A nih leh, tu zawkin nge kohhran tan sum cheng nuai ruk hum thei, nangni nge, keini?
Amah: Nangni in ni e. Sir, nang ang rilru hi kan North East India kohhran hruaitute hian pu vek sela, a tha hle tur a nia.

Kan kohhranah Moderator leh Senior Executive Secretary (SES) rawngbawl hna ka thawh laiin motor kawl thei ka ni a, mahse inrenchemna ka kalpui duh avangin motor kawl loh ka thlang a ni. Kan khua Siaha chu khaw lian a ni lova, chuvangin officeah leh Siaha hmun tam takah chuan kein ka kal mai thin. Ruah sur chang leh hmanhmawh thilah erawh chuan taxi leh auto rickshaw te ka hmang mai a, a changin kan nu (missionary) kawl Eeco Van ka hman sak chang a awm ve bawk thin. Siaha pawn lamah te zin a tul chang a awm ve thin a, chung hunah chuan public transport Sumo-in ka kal mai thin. Siaha atanga Aizawla kal tur pawhin Sumo-in ka kal mai thin. Aizawla zin turin kohhran motor ka ken chuan, Driver TA/DA, fuel leh maintenance te atan sing hnih vel a ngai ang. Chetsual kan tawk palh a nih chuan, senso tam tak tur a ni. Sumo-a ka kal erawh chuan, Sumo ticket man leh Aizawl khawchhunga veivahna taxi man nen, sang nga sang ruk vel a tawk mai thin.

Moderator ka nih laiin, vawikhat chu thingtlang kohhran pakhat ka tlawh a. Kohhran motor Bolero hmuh an lo beisei a. Mahse Sumo atanga ka han chhuk mai chu, an ngaihdan a lo ni awzawng lo mai. Thingpui in laiin Kohhran hruaitute chuan, “Kan khuaah hian pawl dangte an awm ve a, kan Kohhran hotu ber Sumo atanga i lo chhuk mai kha chu, tha kan tih lo hle a ni,” tiin Sumo-a ka kal an lawm loh thu min hrilh a. Keiin, “Ngai teh u, Kohhran hruaitu zahawm te u. Sumo-a ka rawn kal hian, Kohhran sum tam tak ka hum asin. Chuvangin in lawm hle turah ka lo ngai  zawk a. Chu Mai ni lovin nangni, thawhlawm thawhtu Kohhran Upa, Tual Upa leh Kohhran member berte mahin Sumo-a in zin thin a nih chuan, kei, in thawhlawm atanga hlawh pek rawngbawltu hian, eng vangin nge Sumo-a ka kal ve loh tehlul ang ni?” tiin ka chhang a, “Mahse…” tih thawm chu awm ve bawk mah se, an sawi zui ta lem hlei lo. Ni e, mihringte hian motor tha leh man to khalh, in tha leh lianah ropui taka khawsak, furniture man to leh tha neih, thawmhnaw man to leh mawi hak leh thil dang man to neih te hi zahawmna leh ropuina emaw kan ti a, mahse a lo ni lo. Ringtute tan chuan, chutiang rilru chu kan pu tur a ni lo. Ringtute ropuina leh zahawmna chu dikna, rinawmna, hmangaihna, thianghlimna, thawhrimna leh mawhphurna hlenna nunte nunpui a ni zawk.

Kan chhungkua chuan, in lian leh tha neih kan tum lo. Assam Type in tereuhte kan sa a, Siahaah kan awm lai chuan, chu inte chu luah lumin kan cheng a, kan nu a pension huna kan awmna tur in a ni. Concrete in lian leh tha sa ve tura min duhsaktu thiante hnenah chuan, “Lirnghingah nangni in thla a phang ang a, keini kan thla a muang ang. Thlipui tleh laiin nangni in thla a muang ang a, keini kan thla a phang ve thung ang. Kan inhneh tawk e,” tiin ka fiam hlawm thin. Kan chhungkua chuan chhungkua motto atan “Simple Life, Godly Drive” Kan hmang a, 1 Timothea 6.6-na thu, “Pathian duhzawnga nung a, neih tawka lungawi zel chin hi hlawkna ropui chu a ni,” (ziaktu lehlin dan) tih hi, inrenchemna nun atan kan in enfiah leh thinna  Pathian Thu a ni thin. Chhungkua, kohhran leh mission organization-ah te ka thei ang tawka inrenchemna nunpui ka nihna atangin, sawrkara inrenchemna thu sawi ve thei turin thuneina tlema zawng nei vein ka inhria a, chuvangin kan State sawrkar hian inrenchemna a kalpui (austerity measure a lak) a pawimawhzia leh a kalpui thei dan tura ka ngaihte tawitein sawi ho kan tum dawn a ni.

  • SAWRKAR INRENCHEM THEI DAN TUR KAWNG THENKHATTE

1.  Thil tul em em a nih loh chuan, ram hruaitute hi zin tam lutuk lovin awm thei se, sum tamtak hum thei a ni ang. Zin nikhuaah pawh, zuitu tamtak nena in zui dul dul a, ropui taka zin loh ni thei se, sum sen a tlem zawk hle ang.

2.  Sawrkar quarters leh bungalow te ropui lutuk leh lian lutuk lova sak ni se, sum tamtak hum tur a awm ang.

3.  Minister leh officer te’n motor kawl tam lutuk lo sela, motor lei dawn pawhin, motor man to leh tha hlir lei tum lo sela, sawrkar sum tamtak a hum thei ngei ang.

4.  Chhiah kan pek thei zat nena inmil lova ram hruaitute leh sawrkar hnathawhte hlawh, allowance leh hamthatna dangte tihsan uchuak lutuk a tha lo. Colonial hun lai anga, minister leh sawrkar milian dangte inah sawrkar hlawh pek thawktu (cook, etc) neih te hi tihtawp a hun tawh tak zet a ni. Miretheiten milian leh mihausakte tan awmpui kan rawihsak tihna a nih a, a lungchhiat thlak hle. Awmpui, etc te nei an duh a nih pawhin midangte tihdan angin, an hlawh atangin an rawih ve mai tur a ni.

5.  Sawrkar hnathawk lak tam lutuk lo a, quantity aiin quality ngai pawimawh zawkin, sawrkar hnathawk tlem deuhin hna tam deuh an thawh chuan, sawrkar sum tamtak hum thei a ni ang. Sawrkar hnathawk mekte hlawh leh Allowance-te tihpun thuah pawh, sawrkar sum neihin a tlin loh a nih chuan, tihpun loh thlang ngam tur a ni. Kan State hi State rethei berte zingami a ni a, kan sawrkar hnathawkte hlawh hi, keini aia hausa zawk State thenkhata sawrkar hnathawkte hlawh ai pawhin a tha zawk awm e.

6.  Inthlan laia party leh candidate ten sum an hman danah an inrenchem a pawimawh hle. Voterte hnena sum sem ngat phei hi chu tih miah loh tur a ni. Chutianga voterte hnena sum sem chu sawrkar dan leh hrai kalh a nih bakah, sum sem ral thlawnna mai mai a ni. Rorel lai party ina sawrkar sum a sem phei chuan, mipuite kan chhiah pek atanga tlingkhawm sumte chu an party mi leh sate  an sem tihna a ni ang a, a thinrim thlak hle dawn a ni.

7.  Sawrkar motor leh khawl dang te, office hmanrua (computer, printer, etc) te repair leh maintenance leh a thar lei nan sum tamtak sen zel a nih loh nan, tha tak leh dim taka enkawl tur a ni. Stationeries (paper, pen, etc) te tihzuzi lo a, fimkhur tak leh inrenchem taka hman tur a ni. Sawrkar quarters leh bungalow luahtute pawhin, an in luah chu an enkawl tha tur a ni.

8.  Ruaitheh nan leh program hmunhma buatsaih nan leh cheina atan sawrkar sum hman tam lutuk a tha lo. Inrenchem deuh a tha.

9.  Milian leh mikhual pawimawhte thilthlawn (gift) pek hunah thil hlu leh man tote pek a ngai lo a, souvenir shawl, scarf leh ipte te a tawk viau. Minister leh milian dangte Chief Guest atana sawm an nih pawhin, a sawmtute lawmpuina atan sawrkar sum an pek loh a tha. Pek an duh chuan anmahni private sum an pe mai tur a ni.

  1. Sum sem program, NLUP, SEDP, etc angte hi inremchenna hmelma lian tak an ni. An party mi leh sate chauh sem a nih phei chuan, an party mi leh sate sem tur sum mipuiin chhiah kan chawi tihna a nih a, a thinrim thlak hle dawn a ni.
  2. Sawrkar sum chunga thuneitute chuan, an kuta sum awmte chu mipui sum a nihna hria a, an zah hle tur a ni. Thil pawimawh loh leh tul em em ni lem lohah te chuan hmang mai lovin, tulna leh pawimawh tak takte tan chauh inrenchem takin an hmang tur a ni.
  • TLIPNA

A chunga tarlante bakah khian, inrenchem theihna tur kawng dang tam tak a la awm ngei ang. Sawrkarin inrenchem tak leh ruahmanna fel fai tak neia sum a hmang a nih chuan, leiba a neih tam lo ang. Leiba chu rulh tur a ni a, Mizoram sawrkarin leiba a nei tam a nih chuan, a rulh tur a tam dawn tihna a nih zel ang. Mipuiin chhiah kan pek atanga sum tlingkhawm (Central sawrkar atanga rawn kal leh State chhiah) tamtak chu leiba rulhnaah a kal zel dawn a, leiba sala tanna, thil tha lo tawp hlei thei lohna (vicious cycle) ah kan tang reng mai dawn a ni. A lungchhiat thlak hle.

Chuvangin sawrkar roreltute chuan, a tel lova kan awm thei reng thilah chuan sum hmang ral tam lovin, tih hmasak tur pawimawhte (priority) hria a, inrenchem taka sawrkar sum te hmangin, ram an hruai tur a ni. Leiba sala kan tanna atanga zalen a, hmasawnna tha leh hrisel a awm theihna turin, sum enkawl dan thiam a, Inremchenna policy kalpui duh leh kalpui thei sawrkar kan mamawh a ni.

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427