- Mahmuaka Chhakchhuak
Feb. 9, 2021 nia Donald Trump Impeachment vawi hnihna kha kan la theihnghilh hmanin a rinawm loh. A awmna Party (Republican) atang khan Senator 7-te chuan Democrats duh danin vote an thlak zawk kha mak kan ti mai thei e. Anni pasarihte; Richard Burr, Bill Cassidy, Ben Sasse, Lisa Murkowski, Mitt Romney, Pat Toomey leh Susan Collins khan mi tam tak ngaihdan leh kan ram politician tam takte ngaihdan angin an vawn tawh chu sahuai thing vawn tum tlat emaw a hniak tam lam zawng sela chuan Democrats lama vote thlak awm lo tak an ni a, nimahsela an chhia leh tha hriatna thiang tak hmangin an awmna Republican Party lamah thlawpna an pe thei lo kha an demawm nge an fakawm kan tih zawk dawn ni le? Anni erawh chuan chhia leh tha hriatna thiang tak hmanga an duhna taka vote an thlak kha vawiin thleng hian an inchhir a rinawm loh.
Hnam ropuite nge nge hi chuan hetiang sulhnu tha leh ngaihnawm hi an lo nei zauh zauh tawh thin a, kum 1974 daih tawhah khan Richard M. Nixona’n United State of America President a nihna chu a bansan a, hei hi vawiin thlenga US President tang lai bansan la awm chhun a nih bakah keini mizote ngei pawhin kan la sawi tawp theih loh chu a ni. Kum 1969-a US President thlannaah chuan thlantlin a lo ni tawh a, a vawi hnihna atana chuh lehin 1972 kuma US President ni leh thei turin theihtawp a chhuah a, a tling leh ngei tak nain Inthlan hmaa an thil lo tih chuan Whitehouse chhuahsan phah alo ngaih ta zawk si a.
Kum 1972 Inthlanpuiah President Nixon chuan tlin leh ngei tuma a beihnaah amah leh a thawhpui, a mi rin deuh deuhte chu Watergate Building-a Democrat Party Office lehkha pawimawh tak takte chu ru bo-ah leh khawih chinpenah puh an ni a. Nixon leh a mi rin ber H.R. Haldeman chuan chumi an thiltih chungchang thu chu June 23, 1972-ah sawi dunin an thusawite pawh chu tape-ah record a ni bawk a. Nimahsela chu an thiltih chu vantlang hriatah puan alo nih tak hnuah chuan Haldeman chuan a hna bansanin Nixon nena an thiltih leh an thusawite pawh record a ni tihte a puang chhuak ta vek a. Nixon chuan chu thu a han hriat chuan a beisei loh lutuk thil a tawn avangin a thinlung a rum tak meuh meuh a, a tap ringawt mai a ni. President thuneihna hmanga kawng tinrenga inphen a tum chung pawhin an thil lo tih dan chhui zeltu leh tlangaupuitu – Chanchinbumite tangrual chu a hneh hleithei ta lo a, kawng hrang hranga beihna a tawh chhunzawm zel tak avangin President thutthleng chu luah reng thei niin a inhre lo a, lohtheihlohnain a nawr tak bawk avangin Aug. 8, 1974 chawhma dar 11;00 am a US President atanga a banna thu sawi turin thu rel fel alo ni ta zawk a ni.
Nixon hi mi ropui tak a ni a, a hma kum 6 daih kal tawhah khan ‘Tunlaia America ram buaina chhan hi mipuite’n an zir loh vang ni loin, ram hruaitute’n an zir loh vang zawk a ni’ tih thute chu mipui hmaah alo sawi tawh a. Hruaitu dinhmuna a din vanga hetiang thu hi sawi thei tura hre chiang tu pawh amah ngei chu a ni tih a hriat theih mai awm e. Nimahsela a thusawi ang chiahin amah ngei chuan zir loin America ramah chuan buaina a thlen ta zawkin President atanga ban hial a ngaih phah ta zawk si a. Helicopter a an khaw lama pan tuma Whitehouse kawngkharpui a pen a chhuah fel chiahah chuan bang leh khawi iloa Nixon thlalak tar zawng zawngte chu pawhthlak nghal vek a ni a, a sulhnu zawng zawng pawh nuaibo nghal vek a ni. Whitehouse a mipui hmaa thusawina hmun an tih bik – East Room atang bawk chuan Vice President ni mek leh President thar Gerald Ford chuan thusawi veleh nghalin ‘Hun rei tak rilru hrehawm tak leh chi-ai taka kan awm hun chu alo tawp ta….’ tiin a han sawi veleh thung a, a hma minute reilotea mittui tla chunga Nixon te chhungkua thlahliam tute ngei bawk chuan lawmna vangin kut an beng leh ta dar dar a. Hetih laia chhawng hnihnaa an thawmhnaw ken tur rem fela lo la awm Nixon fanu Julie chuan chutianga kutbeng thawm chu ngaithla thei loin a rang a rangin Whitehouse chu a tlanchhuahsan veleh bawk a.
Nixon-a dinhmun ngaihtuah hian lungchhiatna tur hi a tam ngawtin a rinawm. A theih dan dan in President a nihna hmangte pawh chuan a thil lo tihsual tawh chu thupbo a han tum ngial pawhin a thup zo ngang bawk si lo a, Chanchinbumite chuan nitinin chanchin an puang chhuak reng bawk si a, atan insawi fiahna tur a tam tak lutuk avang chuan a nupui leh fanaute zawng zawng nen hrehawm ti tak chungin Whitehouse ropui tak chu zak tak leh kimki taka meikhup zul zul chungin an chhuahsan alo ngai ta zawk si a. Kum tam tak liam tawh mahsela khawvel awm chhunga kan sawi tawp theih loh tur thawnthu min lo hnutchhiah ta zawk a nih hi. He thawnthu hi a lungchhiatthlak ngawt mai!
Rinawmna, Thianghlimna leh Dikna hi mihring nun cheimawitu atana rangkachak thawmhnaw ai pawha mawi reng zawk fo tih hi a bik takin kan ram hruaitute hian an hriat reng a ngai lehzual. President Nixon kha thil dangah a sualna leh hlemhletna an sawi lem lo, nimahsela a thil tihsual pakhat mai kha a pawi em mai si a, President atangin a tlak phah si a nih kha. Ram hruaina kawngah ke kan pen a nih chuan mimal retheih chu pawisa lo ngam ila tha tur a nih laiin kan ramah chuan ram hruaitute an thau tulh tulh bawk si a, Ram mipuite’n sorkara sum chhun luh (Electric bill, Tui bill, etc) te a tam tulh tulh laiin ram hruaitute lah chuan lirthei hman sen loh an lo lei mek zel bawk a. Hetiang hi ram hmasawn mek awmzia a niin a rinawm lem loh. Kan khawpui chhung khawilai hmun emawa a neitu hriat chian chiah loh In ropui tak tak tam ta lutukte hi ram nuam awmdan tur a nih hi a rinawm hek lo.
Kum 1998-a US President Clinton leh Monica Lewinsky Affair-ah ngei pawh khan anni khan han pha eng ang mahsela voice record a awm tak zelah chuan an insawi fihlim thei ta ngang lo a, DNA evidence hmang ngei te pawha finfiah a nih phah hial a nih kha. A tawpah zawng Clinton-a tan ngei pawh inthup sen zawh chi rual a nih loh avangin August 17, 1998 chuan a inpuang ta nge nge a. House lama impeachment neih a nih pawhin khawngaih vote kan ti dawn nge lainatna a dawngin President atanga paih thlak em erawh a ni ta lo a, a mualpho lutuk ta lo te pawh ti ila a sual kher awm lo e. Inchhirin Congress hnenah leh America mipui hnenah ngaihdam dilna nei mahsela US President thlanna neih leh hmasak bera a awmna Party Democrats-in hneha a chan loh phahna chhan pawh kha hei hi ni ngeia hriat a ni.
Hnam ropui zawkte hi ram hruaina kawngah emaw thil dangah pawh nisela an thianghlimin an fel vek bik e tihna erawh a ni hauh chuang lo a, chutih lai erawh chuan an dik lohna chu hailana a awm tawh chuan an pawm hmiah thung si hi kan in anlohna a ni. Thenkhatte’n ram hruaina hi sum leh paia hausakna emaw an ti tlat angte hi anni chu an ni ve kherin a rinawm loh. Tumkhat pawh Benjamin Harrison kha President (1889 – 1893) a nih laiin Theodore Roosevelt chu Commissioner of Public Civil Service a ni a, Party mi leh sa induhsakna chungchangah hian an ngaihdan a inmil lo a, Theodore Roosevelt hi pa huaisen, dikna ngaina zet mi a ni a ‘America ramah hian thiamna rapbeta Party ringawt kan dah lal chhung chuan mi thiam kan nei thei ngai lo ang. Kan mi thiam neih chhun te pawh mipui tana tangkai turin sorkarah an lut thei ngai bawk lo ang’ tiin ngaihdan nghet tak a nei a, nimahsela President Harrison chuan chu ngaihdan chu a pawm thei si loh avangin a tawpah chuan Roosevelt chu Commissioner atangin alo ban phah ta hial tawh a nih kha.