Tunlai politics thu leng vel leh Mizoram a Chakmate vulh liantute

  • MC Lalthianghlima

MLA inthlan kan hnaih tial tiala, dâwt thu hmanga inbeihna leh hun liam tawh hnua thu mu hnu kaitho lehin politics huang chhûnga hmanraw bawlhhlawh tak tak leh rinthu sawi mai mai chîng an rawn pung chho leh ta.

  1. Kan Mizo chhûl chhuakte zînga pa challang tak pakhat Pu Lalthara IAS (Rtd) thu leh hla, rem leh rem lova BJP leh ZPM sawi zawm luih talh tumna hi, ram mipuiten thu tak a nih an ring hauhlo nain kei Chuan ngawihpui mai lovin, sawi zui ta hlek ila. “BJP in ZPM an bei ve duhlo” tih angreng vêlte a nia, ZPM hi bei viau turin sorkarna la chelh ve rihlo an nia, BJP tan chauh ni lo Congress leh MNF tân pawh, han beih vak ngaihna hi a awm lemlo reng a ni. Hemi chungchanga a thu leh hlate chu kan hre vek tawhin a rinawma, tarlang chhâwng kher ta lo ila, hetiang taka zêldin thu bâwl hmanga ‘BJP hian an fachuam thar atân ZPM ho an rawn rimin, an thlang fel tawh niin a ngaih theih” tih thu a sawi maina chhan nia lang chu, a unaupa Mizoram C.S hlui Pu Lalnunmawia chuaungo IAS (Rtd) congress party a zawm atanga hun reilote chhûnga party a senior zawkte lehthala MPCC Vice President ni ta avang hian, hetiang thu hi Pu Lalthara hian a sawi ta mai niin a lang. He thil hi, rinthu leh thu belh chian dawllo hmanga ZPM beihna leh ram mipui bum tumna ah a ngaih theih âwm e.
  2. Tunlai hian Mizoram Secular Alliance tih hming invuahte chuan, pamphlet siamin “Kristiante’n nêkchêp lehzualna kan hmachhawn mêk” tih thu hmanga an tih chhuah, phêk 8 a chhah chu an vawrhdarh nasa hle bawka. Hetah hian, rem leh remlovin BJP leh ZPM chu thawk dûn anga ngaih theih hialin, mipui bum nân thu belhchian dawllo tak an thehdarh mêk bawk.

Mizoram Secular Alliance a an chairman hi Pu John Siamkunga; MPCC General Secretary ni lai mêk a ni. Heng mite hian, ZPM boruak sâng chho lutuk hi, an tuar zo lova, rem leh rem lovin ZPM chu an sawichhe mêk tih hi phat theih a ni lo. Anni pawh hian phai lamah chuan, vai pathian betute bawk ani an hotute chu.

  1. ZPM General Headquarters executive meeting, ni 25. August. 2023-a Republic vêng hall-a neih chuan, lungrual takin resolution an siam (pass) a, chu’ng zinga point 2 chu hengte hi an ni.

(1). Kum 2023 Mizoram Legislative assembly inthlan lo awm turah, BJP kan thawhpui dâwnlo tih kang puang e.

(2). Pathian leh mipui zârah sorkarna kan lo Chang ve hlauh a nih chuan, sorkar-in Zofate himna leh inpumkhatna tur atân nasa zâwkin hma a la ang. tih a ni.

Mizo mipuite hi, bum kawi mai mai theih an ni lo. ZPM hi party dangin dâwt thu hmangin bei zêl mahse, engkim chunga roreltu Pathian hian sorkar-na fawng chelh tir a tum niin a langa. BJP an thawhpui dawnlo tih hi hmaia khuavang chhinchhiah awm tluka Chiang a nia. BJP chu sawi loh Congress leh MNF thawhpui ngailo hian party Malin sorkarna an siam bawk ang, mipui thinlungah hna a thawk mêk bawk.

Awle, dâwt phuahchawp ni lo, thu dik hmangin Mizorama CHAKMA vulh liantute hi han sawi zui lawk ila.

India danpui pawm a nih khan District council ruangam pawh tih fel a ni a. Mizo Union Party in district council-ah sorkarna an la a. Chakma-te an duhsak hle, Kum 1937 August thlaa notification G.S 1527 chhuah anga, Chakma in (house) tax Rs. 5/- kum tin Lushai tan Rs. 2/- tih chu Mizo Union sorkar chuan Rs. 2/- ve ve ah a bithliah ta a. Hei hi thil fello lian tak, Mizo Union in an tih hmasak langsar tak chu a ni.

District Council inthlan vawi thumna ah Mizo Union bawk an chak leh a, circle XVIII ah Chakma; Hari Krosto Chakma a tling ta nawlh mai a. Congress party ticket-a ding a ni Chakma dân lova lo lut rute E.Roll ah thun luh zel an nih avangin hei hi a lo thleng ta a ni, a pawi hle.

Ni 23.4.1970 a District Council member thlanna-ah Congress party-in sorkarna an la a, Hari Kristo Chakma thlan tlin leh a ni a. Congress hi nihna inchuhin an buaia, Kum 2 chhungin CEM pathum an awm hman. Ram tana pawi tur leh pawilo tur pawh an ngaihtuah hman meuh lova, chumi a nih avang chuan ni 24.4.1972 khan Chakma District council a puang ta nawlh mai a. British-in min awp lai pawha foreigner, India independent hnu 1954 ah pawh Mizoram-a an lo luh khapna thupêk siam sakte khan Autonomous District an nei ta . Hei hi Chakma-te Mizorama an luh ngheh leh zualna a ni. UT MLA hmasaber 3.5.1972 Khan lakluh a ni a, Mizo Union in sorkarna an changa, ni 12.1.1974 ah Congress nên an insuihfina Mizo Union chu a zuihral ta.

Inthlanna reng rengah Congress party thlamuanna ber pawh Chakma vote a ni, hei hi a pawi zia kan hre dawn Chauh a ni. Chakma District council thiat tura resolution assembly house-a put luh a nihin Congress hun laiin a tlang lova, MNF hun laiin a tlang bawk heklo.

P.C party-in sorkarna a chelh lai khân Chakma District council thiat turin tan a la a. MNF leh India sorkar inremna tura inbiak lai a ni a, MNF âiawhte khan hemi kawnga an hmalakna ti tâwp turin an hriattira. *Inremna thuthlung ziah a ni ta a, Chakma District council thiah leh Chakma lo lût tharte hnar kirna thu a tel ta chuang si lo. MNF sorkar chhungin Chakma District council thiah tum emaw chumi atâna hmalakna a awm lo.

Thil kal tawh chîk taka chhut chuan Mizorama Congress hotute hi Chakma vulh liantu chu an ni chiang khawp mai. Ni 29. April. 2010 (Ningani) a Chakma Autonomous District Council day vawi 39-na lawmna, Chawngte Kamalanagar field-a an neihna hmanpuitu Pu Lalthanhawla chuan “Congress hian party dang tih loh a ti thina, District Council-te pawh a pê che u a, chuvang chuan insiamtu party hi hre reng rawh u,” tiin a sawi nghe nge a nih kha.

March ni 30-31. 1966 (ni hnih chhûng lek) in Chawngte bial atanga paih tawh Chakma 1269 atangin 1233 zet chu roll ah lak luh leh an ni a. Congress party sorkar lai khan Chawngte SDO Pu R. Khawnghinga tih fel tawh sa kha, ERO John Dinga MCS Hospital-a awm, ngaihtuahna hmang hleitheilo chu Chakma-te roll-a lak luh lehna ‘Amen’ tir a ni a. Mizo officer-te hetiang ti tura nawrtu Congress sorkar-a an hotute kha Mizote tân an demawm hle. Hetiang titute avangin Chawngte bial ah Chakma MLA kan nei ta reng mai a nih hi.

Pu F. Hmingthanga MCS (Rtd) in a chhui dânin, congress party hi Mizorama foreigner (CHAKMA) te khawi ngamtu an ni a. Congress-in an merger-pui Mizo Union hun laiin Chakma Autonomous District Council a pianga, party anga Chakma tipungtu ber an ni. P.C hun laiin Chakma foreigner tam tak thawn kir an ni thung.

India leh MNF inremna thuthlungah Chakma Autonomous District Council thiah thu tel tura ngaih a nih laiin a tel ta lova. Ni 2.9.1986 – 5.9.1986 chhunga Legislative Assembly inkhawm neihah P.C party MLA pathum Brig. T. Sailo, Lalhmingthanga leh K.Biakchungnunga-te’n Chakma Autonomous District Council thiahna tur resolution inang thlapin an thehlûta. *MNF MLA leh Congress MLA te chuan, Chakma District Council thiahna tur chu an Vote (paih) thlaa. P.C MLA pariatte chuan thiah duh lam ah an vote a nih kha.

Brig T. Sailo Mizoram C.M a nih (1978-1984) khan Congress hruaitu Pu J. Lalsangzuala, khatih laia MPCC Gen.Secretary chuan MPCC thu tihtlukna angin lehkha; No. MCC 17/80/43. Dt. 5.6.1980 ah khan Chakma thlavang hauhna thu phêk thum laia sei a thawna. “Chakma-te hi Mizoram nei vetu bawk an ni a, hnawhchhuah tumin hma in la reng a, hei hi thil diklo a nih avangin tun atang Chuan Pawi leh Lakher-te ang bawkin Chakma-te hi a bika duhsakna hlân ve tawh turin Mizoram Congress (I) chuan a ngên a che ” tiin.

Kan MZP in party hote hmalakna duh khawp lovin, ni 27. 7. 1995 khan Chawngte ah an kala, 36th Bn. CRPF in an lo um darha. Ni 6. 12. 1955-a Lungsen lama kal kan MZP mi sawm leh pathum chu case rip tak siam saka manin, Lunglei District jail-ah an tan tir a. Ni. 5. 12. 1995 tlaiah Khojoisuri khuaah BSF-ten MZP mi sawmhnih leh pali an mana. BSF camp ah Chaw ngheiin an tân tira. TV. Lalnunhlima phei chu ni 6.12. 1995 khan lu ruh chhe khawpin an sawisaa, mi pariat damdawiina dah ngaiin an sawisa bawk a nih kha. Heng kan MZP-te hi khatih hun laia Mizoram sorkar khan a chhan tha duhlo hle a, a sawisatute hi, kan sawi zêl chuan a mualpho thlak lutuk dáwna, tun atân chuan duhtawk phawt teh ang.

Awle, hati hian Mizorama CHAKMA vulh liantute chu kan hrechiang tâwk viau turah ngai ila, thu mu hnu leh zêldin thubâwl kan vawrh darh fo dâwn a nih chuan, mi hian thu dik tak hmangin min vawm lêt ve thei tih hi hria ila a tha hle ang.

Zofate’n politics kan buaipuina ah hian, kan party manifesto leh sorkar performances that leh that lohte hi inbeih nan hmang ta zawk ila, chutiang ni lo thu belhchian dawllo leh dâwt thu hmanga inbeih chiam hi, setana ze dik tak a ni a, mipui hian an hai si lova kan fimkhur a ngai ta hle a ni.

(Thuziak lakna: “Chakma-te Mizorama an awm dan leh Lalthutthleng a kian nge a tawlh hrut.” -MC. Lalrinthanga. (2018)

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427