Zu vang a ni lo

  • Dr. C. Lalrampana

A KAMKÊUNA

Zu kan tih hi alcoholic drink inruih chi ti ila a fiah lehzual awm e. Hnamtinin zu kan tih leh kan siam dan erawh a inang vek lêm lo, a hmanrua kan hman pawh a inthlãu hlei zungin a rinawm.

Mizovin zupui, zufang, rakzu, Hahzu etc. kan tihte hi chu buhpui leh buhban/kãwnglãwng leh dãwi/chawl (yeast) atanga kan siam a ni a, Israel fate leh sãpho zu tha chi leh changkang chi chu grape rah hmin atanga thlawrfim (fermented) niin a inpawlh tãwk chauha Alcohol (chawl @dãwi) telha siam a ni a; hetiang hi alawm kan Lalpa Isua pawh khan Kana khuaah tuifim engmah pawlh loh Zu (wine)-ah a chantira mipui an sem tãk leh tirhkoh Paula paw’n Zu tlêmtê tê in tura Timothea a hrilh kha! (Joh 2:1-11; 1 Tim 5:23). Chawl@dãwi (alcohol) hi a tangkai hle aniang damdawi siamtute pawhin damdawi chihrang hrang siam nan hmangin damdawiah an telh nual, chu chu a mamawhtu apiangin daktawr & Pharmacist-te kaltlangin kan eiin kan in tlang dial dial thin a, zu kan in theuh thin zawng a nih hmel hle mai! Zu hi in theuh thin mah ila ruih kher loh tur a ni a, Thlarauva khata awm zawk tur a nih chu? (Eph. 5:18).

A thenawm hnêna zu in tûr petu chu, a chung a pik e, nang, an saruak i hmuh theih nâna i tûr chawhpawlha tirûitu chu! (Habakuka 2:15) Thenawmte hnenah zu in tur pek phal a ni lova zawrh phal loh tih erawh a sawi lang lova miin a zuar duh a nih chuan a zalênna liau liau a nih hmel, zu khapna dãn awm ve lohna state/UT-ah chuan? Dãn tarmit atanga thlir pawhin India constitution article 47 & 38 -ah chuan Directive Principles of State Policy (DPSP)-ah zu khap burna ziak chu sawi loh hawrawp khat leka, chumi tan chhana zu khap burna dan kalpui thiam thiam chuan Zoram bikah chuan ram rorelna an kengkawhin an chelh mai thin niin a ngaih theih; chu state Assembly dãn siamchawp chu Pathian lehkhabu thianghlim (Holy Bible) thuziak ang hrimin mipui, NGO, kohhranho puithiam rual, rawngbawltu tin leh zirliai pãwlte chenin zu kan ãtchilhin kan buaipui lutuk a, zu in mi leh in lo mi chenin zu kan rui tlang thin ni berin a lang ta a ni.

NUPA INTHEN TAM

Mizoram hi India rama nupa inthen tamna ber niin zaa 6.34% kan tling a ni. Hei hi Mizo mipain patriarchal chhungkua kan zui angin nupui pasal neih leh theihna kan neih vang a nih a rinawm. A hnuaia tarlan hian India rama nupa inthen tamzia a tilang a, a tam deuh deuh 17 zingah a tam zual 4-te chauh tarlang ila, chungte chu N.E. state vek kan ni. Hetiangin: Mizoram 6.34%; Meghalaya 4.11%; Sikkim 2.16%; Nagaland 2.04%. Inthen tamna state 17 thlan chhuah zingah state lian ber Rajasthan 342.239sq.km-a zau leh mipui tam lama 7na leh Uttar Pradesh mipui tamna ber 23.40vbc awmnate inthen tam lamah an lang ve lo hi an fakawm thlãwt a ni. Kristian tamna Mizoram, Nagaland, Meghalaya-te kan langsar vung mai a, zahthlak rem rem tak a ni. Mizoram hi kan sang fal hle bawk, zah nachang kan hria em le? Nupa inthen tamna ber state kan nih avang hian chhungkaw kehchhia pawh kan tam ber a, hei bakah hian nupa ingngeih lo, innghirngho, kut inthlak, insual, intitlan,inawkhlum, insawisa, inuiresan, midang inkawpsan, sawn thlak, intihtauh khum leh nupa inkara buaina neuh neuh nei tam ber kan ni lawtlak niin a lang.

NUPUI-PASAL THARUM THAWHNA

India ramah hian nupui pasal nei tawh, an dam chhunga nupui/pasal tharum thawhna tawk tawh chu 37.2 % an ni a, National Family Health Survey-4in a tarlan danin 37.2 atang hian Mizoram dinhmun chu 22.1% a ni. HIV/AIDS vei tamna ber chu Mizoram a ni a, mi 1,000 zinga 0.23 chuan he natna hlauhawm tak hi an kai niin HIV Estimation, 2023 report-in a tarlang. Mizoram hian ber nihna kan van ngah tawh tehlul êm! Hetianga nupui-pasal tharum thawhna tam ber state kan han nileh ringawtte hi a vanduaithlak takzet a ni. Hnam naupang tê, tlem bawk si, heti taka India ram khawvela mihring tamna ber dawttua a chhe zawnga kan han langsar ber zel mai hi enge a chhan zawn chhuah a hun tawh hle mai! Chhan tha tak a awm ngeiin a rinawm. Research neia theihtawp chhuaha zawn chhuah a hun ta hle.

A TLÃNGKAWMNA

Nupa inthen, chhungkaw kehchhia, uirena, nupui-pasal tharum thawhna, nupa inthat, Fahrah, sawn, chhungkaw inngeihlohna, intentawnna, inelsenna, leh chhungkaw harsatna chihrang hrang kan tarlan takte khi mi tam zawk chuan ruihhlo leh zu vang ngawr ngawr niin an sawi chamchi thin. A dikna chen pawh a awm ve mahna? Mahse, he ngaihdan hi a dik ber lo. Heng zawng zawng lo awm chhan ber zawk chu zu leh ruihhlo vang ni lovin ei leh bar sum leh paia intodelh lohna vang zawk a ni. Ei leh bara intodelhlohna leh retheihna hian nupa inkarah chhuanlam hotê tê siama innghirhnghohna a thlen a, vahchap kãng ang maiin a alh kai lian tual tual a, zu leh ruih hlo bawiha zuanluhna a thlen a, a tawpah nupa inthenna a thlen zawk thin a ni. Hausak lutuk hian Pathian thu awi a har an ti thin. Chutiang bawkin retheih lutukna hian ingngeihlohna a a thlen a, Pathian thuawi leh Pathian rawngbawl pawh a harsat phah thin. Chuvangin, nupa inthen, chhungkaw kehdarh, nupui-pasal kut inthawh (domestic violence), zu leh ruihhlo ngawl veinate hi a chhan bulpui ber zawk chu ei leh bara intodelhlohna leh retheih luat vang zawk a ni. Tichuan, tuna mipui sorkar ding lai hian leirem a rah huna reitheihna zualpui a um bo hunah chuan nupa inthenna leh chhungkaw kehdarhnate hi a tlem tial tial ang a; state damgte entawn tlak kan ni ve tawh mai dawn a ni.

Leave a Reply

error: Content is protected !!