- Debbie Rinawmi
Mizo Academy of Letters (MAL) chuan kum 2023 chhunga lehkhabu chhuak zawng zawnga tha berah ‘Pangparhnima’ Ahmangaihi Khiangte ziah chu a thlang a, fiction ngei thlan a ni hi a inhmeh hle a; chutihrualin Mizote’n publishing house kan mamawhna a tur in min tur ut ut tawhzia a tilang chiang a, he thawnthu hausakna tlem khawrh chhuak phawt teh zawk ang. He lehkhabu hi Diktawn Press chhut niin, phek 584 niin bung 30 a awm a ni.
AHMANGAIHI CHU…
Ahmangaihi Khiangte, Republic Veng nula hi a lehkhabu chhuah chu pakhat chauh ni mahse, thawnthu hi 18 lai a lo ziak tawh a. Heng a thawnthu ziah te hi Storyfb website leh platform hrang hrang bakah ama Youtube channel (Ahmangaihi violette Khiangte)-ah te chhiar a ngaihthlak theihin a awm a ni. Kum 2019-ah khan Storyfb hian thawnthu tawi inphuahsiak a buatsaih a, hemi tumah pawh hian Ahmangaihi hian ‘Duhlai Daisy’ tih thawnthu hmangin 1-na dinhmun a lo hauh tawh a ni.
A BU HMING
A bu hming ‘Pangparhnima’ hian a hlawh viau a. Ho lam tak angin lang mahse ken tel a ngah viau lawi a. A thawnthu chhung luhchilh chuan a changtupa (protagonist) phenah a nu pangpar ngaina tak a lo inphum ru khiau mai a. Chu chuan a changtupa nunah khawharna, lunglenna, nun hlui hriatrengna leh a chunnu ngaihhlutna a lo vet chiat mai a. An thenawm nuin a nu rose par a tih tiah lo par chu a thliak a, a hnim vang vang a, a paih thin a. Chu mipa rawlthar luhlul, nun khawhar leh nu hmangaihna thlahlel tak nunah chuan rose par chuan a nu a ngaihna ti tharin a nu thil neih midangin an lo partir chu a nu tan humhalh ni awm takin a che ta thin niin a lang.
Dawnsawn dan hrang hrang a awm thei ang a, pahnih lek han tar lang ila. Pakhatnaah chuan, pangpar leh hmeichhiate hi hmehbel thin an ni a, hmeichhe pangpar ngaina chu thil ni awm tak anga ngaih a ni bawk. Chutihrualin, mipa leh pangpar han hmehbel chu thil inkalh leh inrem lo (clash) anga ngaih a ni a, hei tak hi a changtupa Avis Lalchhuansanga hrilhfiahna tha tak a tih theih ang. A pawn lam lanah chuan tlangval hawklak, insual ching, ruihtheihthil nena inkungkaih reng, makpa atana awhawm lo tak a ni a, chu chu kan rama tha leh fel kan hriatfiahna nen a inhnerem thei lo va, hei avang hian a changtunu Miriami khan a chhungte lakah zep tur a neihtir a ni.
Pahnihnaah chuan thil inhmeh lo leh inrem lo nia langte hi bih chiana bel chian hian thil thenkhat hi chu pawmawm tak a lo ni fo a ni. Avis-a kha ruihhlo chiahpiah tak anga lang ni mahse, a thiante avang chauh khatiang nihna duhawm lo nei kha a ni a, alcohol allergy hial a lo nei reng zawk a. Insual hrat tak kha thiante chhan nana a nunna thap duh khawpa mahni hmasial lo a ni hlauh bawk a; ‘ngaihzawng kawp hrat’ tia hriat lar kha midangte thinlung hliam hlau tak a lo ni reng si. Chu a lan dan phena a nihna tak tak chu Miriami’n a hmuh chuan a thinlungah Avis-a hming chu nawhrehin a awm ta lo a ni.
A THAWNTHU CHHUNG
He thawnthu hian character-based/driven plot an tih ang kha a nei a. Avis-a hian a plot action te hi a keng deuh vek tih theih mai tur a ni a; harsatna leh buaina awm sela, Avis-a chu a hun tak zelah a ziaktu hian a lo awmtir thin a. Entir nan, a thawnthu tir lama Miriami te chhungkaw buaina avanga a pa in a nute khaw lama a awmtir khan hreh taka kal ni mahse, Avis-a awmna niin an thawnthu bultanna hmun a ni a; leileta an picnic tuma Miriami leh Zobuaii te’n inchiah dai tura lui awmna an pan khan hlauhawm karah Avis-a chu Miriami tanpui a ngaihna hmunah a awm a, an inkar bultanna ti te pawhin a sawi theih awm e. Avis-a hringnun zinkawng kan zawhpui a; a lungngaihin chhiartuin chu hrehawm takin kan awm a. Henry-a boral a tawrh thiam loh pawhin hrehawm kan ti a, kan mittui a lo hnam ve thei hial a ni. A pa transfer a ni dawn a, khaw danga an pem tur thu a sawi pawhin kan hmuh phak lovah a awm mai ang tih hlauin kan lungngai lawk a. A chhungril natna leh hrehawmna kan tawrhpui a, Miriami nen thukhat vuaa an inlungrual dawn tep tawh laia hmeichhe dang an lo lanin zawhna nen Avis-a kan thlir thin a ni. Chutiang tak chuan a fawng chelhtu a ni he thawnthu ah hian.
A dang lehah chuan Ahmangaihi hian a pite khua ‘Chhum zinna khua’ tia a sawi hi a thluak a tha hle a. Ziakmi tha chuan khua (weather) hi an thawnthu ti ngaihnawmtu leh thil thleng tur (events) hmahruaitu atan an hmang thiam viau thin a. He thawnthuah pawh hian a ziaktu hian a khaw hming a chher dan atang hian thil thleng tur hlimawm loh dan tur te min sawi hmawrhmuh ang tein a ngaih theih a. Khua rel thil/khaw awm dan (weather) hi a hmang thiam hle a, thil tha lo lam a thlen dawnin a hmang thiamin a hmang tangkai zual a tih theih awm e. Henry-a a boral dawn zan khan Avis-a leh Miriami te tower awmnaah an leng a, chutah chuan inven ngai khawpin thli a thaw vuk vuk mai a, heta thli thaw hian mood a siam a, a thawnthu ah hian hlauhawm rimawi chhiartute benga hnutchhiah thei khawpin thil thleng tur atan a tangkai a, chhiatna in a zui ta ngei a ni.
He thawnthu hi nula leh tlangval inlemna boruak kara harsatna bakah tualthahna, huatna inzam nuai hian detective, thriller thawnthu ah a rin lut a; chutah tak chuan a ziaktu hi a suspense siama a sanzia a lantir chiang hle a ni. Kan inrin loh laiin kan rin loh lam daihah min keuh a; an zirtirtupa sawisak a nih chungchangah Avis-a kan rinhlelh thup laiin an zirpui fel ve hmel tak Eric-a lo ni daih te, thihna a thlen a Miriami pawhin Avis-a a rinhleh ruk laia a chhui chhuaktu a lo ni daih te khan he thawnthu hi a ti ngaihnawm chiang a ni.
He thawnthuah hian mipa inngaihhlutna pela ziak a nih lohna hian tu tan pawh lem a nuam hle dawnin a hriat a. Mipa rorelna khawtlangah chuan hmeichhe awm lohna tura ngaih street fighting chungchang a ziah danah te leh leileta an picnic tuma an bo dan leh mi sual hnu chhuina chungchangah te hian Ahmangaihi hi thawnthu dintu chungchung tak a nihzia a lang chiang hle a ni.
PUBLISHING HOUSE CHUNGCHANG KHA
Mizoramah hian ‘publishing house’ hming pu tam tak a awm ngei a, publishing house kalphung zawm erawh InLehkha, Chaltlang Venglaia te khi a zawm awm chhun an ni mai awm e. Publishing house-a awm pawimawh leh ka sawi chhuah chhan chu editor an awm hi a ni. Chhuah tura an awm te chu editor te an paltlang vek a; a thu chheh dan, punctuation, spelling adt. Thuziah lama talent nei tha, publisher te’n chhuah tlaka an ngaih chu heti lamah lo pachhe deuh mahse an editor te kaltlangin mam taka chhuahsak thin an ni. Hei tak hi printing press leh publishing house danglamna a ni awm e.
STORYFB.COM SAWI A NGAI TLAT
Facebook lama Story group lun viau lai kha a awm thin a; chutihlai chuan J.Lalzahngaia chuan ruahmanna tha zawk neiin kum 2016-ah khan storyfb website hi ama sum sengin a siam a, ama’n a enkawl bawk a ni a. A ruahmanna hnuaiah hian story ziaktute chu viewers awm zat azirin hlawh a pe thin a, kut hah man an nei ta! Chhiartu an awm thathnem ber tum hian mi 1687 an awm a ni. Thawnthute hi then 10 ah thenin- episode hrang hrang nei dahkhawmna a awm a, hetah hian 1218 lai a awm a, super hits tia dah mi lawm zual ho thawnthu 304 awmna a awm leh a, hnuchhuina lam thawnthu 243 a awm a, pasaltha thawnthu 136 a awm bawk a,cowboy thawnthu pawh 48 lai a awm a, hlauhawm lam thawnthu 127 leh thawnthu sei 26254 lai a awm bawk a,anmahni huang pawn atanga an lak thawnthu 82 a awm bawk a, thawnthu tawi 1029 leh hmanlai Mizo thawnthu 95 a awm bawk a ni. Website bakah hian Facebook, Instagram leh YouTube lamah te page leh channel a awm bawk a ni.
MIZO HMEICHHE ZIAKMI TE’N HMING LEM AN MAMAWH EM?
He zawhna hi Book of the Year hmeichhia in an dawn apianga sawisel a ni thin hian a keng a. Kum dangah pawh hmeichhia in an dawn chuan sawiselna a leng chum chum thin a, sawiselna thenkhat he chawimawina lo dawng tawh tu mipa an tih ve tho, tu’n an sawisel chuan si loh a awm bawk te hian ngaihtuah a tithui viau a ni. Sawiselna te hi mihring nun tithangtu ni fo mahse he rilru kha (negative) hi mi thenkhat chunga kan pu a nih chuan hemi kawngah hian khawvel hmasawn zawnga a kal laiin a hnung zawngin kan lo kal reng thei tlat a ni. La hnaivai takah hmeichhe pakhat lehkhabu ziak pawh ho te te avangin mi puitling tak tak inngai te’n an diriam chiam te kha a chhan tur awm ang ngaihtuah chuan rilru a vak thui duh khawp mai. Hetianga hmeichhe thuziakmi kan lawm vak lo a nih chuan kum zabi 19-na hunlai vela mipa hming lem an hmang ang te kha kan Mizo hmeichhe ziakmi te hian an mamawh ve reng tihna em ni le!
He thawnthu hi season hnih awmin tuna lehkhabua chhuak chin hi season 1-na a ni a, chuvangin open-ending anga a tawpna awm pawh hi hei hian a hrilhfiah awm e. A thawnthu chhiara Wuthering Heights, Emily Bronte ziah, English classic lo lang tel hian he thawnthu ziaktu hi chhiartu a nih bawkzia a lantir a; ziak tura chhiar pawimawhzia te, thalaite lehkha an chhiar peih tawh lo tih an hla kara thalai lehkhabu khawvel la ngaina em em an la awmzia tilangtu a nihzia bakah he thawnthu plot leh character a din dan chhuanawm tak pawh hi a hrilhfiah tel bawk a ni.
Digital platform-ah hian thawnthu ngaihnawm leh tha tak tak, belhchian dawl tam tak a awm a. Ahmangaihi hian heng hmuna a thalaipui te hi han cho chhuak se la, huaisenna tam tak han neih phah se la tih hi ka duhsakna a ni e.