- Rempuia R. Lutmang
Exam te, interview te, zirtirna te, hremna te hi pek loh tur tih kan sawiin kan ziak fo tawh a, Mizo tawng dik ngai pawimawh lem lote benga rawngah a lut mawh hle. Chutiang chu kan awm dan a nih miau si chuan, ziah hi a harsa loa, a hahthlak hauh lo bawk a, kan ziak leh thin ang.
Kan sawi thin dan ang bawkin han sawi hmasa leh te te i la, thil tih sawina (verb) hi chu thil tih sawinaa hman mai tur a ni, chu chu Mizo tawng kalhmang pangngai a ni si a. Verb chauh pawh a ni lo, noun pawh hi verb-ah kan hmang mai thin. Heng, ‘Ka bazar dawn, ka rawn phone ang che’ tih te pawh hi noun ni sa reng verb-ah kan hmang mai a, a awlsam a, a chiang a, a dik a, kan tawng inchheh dan ve reng a ni bawk. Chutiang ni loa, verb ni sa reng noun-a kan siam leh te te chuan (‘hrem’ ni sa reng ‘hremna’ tih leh rih te te chuan), verb dang kan mamawh belh lo thei lo a, chu vang chuan verb dang ‘pe’ kan hman phah ta mai a lo ni. Hetianga kan tih hian kan tawng kan tichhangchhiain kan sawp sawngnawi ta hle tih kan hre thiam tur a ni.
A tak taka an hmanna en ang u aw. Facebook-ah hian ‘hremna’ tih kan han zawng a, a hmangtute an lo tl>p nghal tuarh a. Chung zingah chuan ‘hremna’ hmang dik lo an lo kuh tul mai, pahnih khat lek kan chhu zui ang.
Mahni nihna angin a lang ngam lo nge ni, hmaithingh^wng vuah David Sailo tih hming lem hmangtu chuan, “…an phu tawk hremna an hmu ngei tur a ni,” a ti a; MLA-a tling zo ta lo, a tlin zawh tak loh hnua Congress party chhuahsan leh ta mai Pu Vanneihthanga pawhin, “A phu tawk hremna pek ngei ni rawh se,” a ti ve a; amah Pi Mali Sawmi chuan, “Hremna dawng tura mi chet chhiatna lo ch^na mahni inhampuar hi ka support lo”, a lo ti ve mek a; ZPM lam thuchhuah, TBC Lalthanmawia ‘sd’-naah, “…hremna pe turin a dil a ni” tih a lo awm ve leh bawk. A narana hmang ta mai mai phei chu an tam hle ang tih a chiang sa.
Zonet News chhumbung en thuak theih chinah ‘hremna’ an hmang dik hle, Vanglaini pawhin an hmang dik a ni awm e. Tlem t> chauh kan en a, chumi chinah chuan a dik. Zalen News-in January 18-a Facebook lama thu an post-ah erawh chuan, “…dan anga hremna pek an nih theihna turin vawiin 18.1. 24 khan…” tih kan hmu a, an e t^ng bik ta tlat.
Kan nûin Nightmare-i channel a en a, hrem ngai nu pakhat chungchang a ni (hei, ‘hremna pek ngai’ ka ti lo a, ‘hrem ngai’ ka tih hi). A tawngkamah “Haleluiah pe ring thei deuh” tih leh “Hremna a pe thei a ni” tih a tel kher a, a m^wi lo hle. Hetiang pawh hi kan sawi tak ang tho kha a ni a, kan tawng tichhetu bawk.
‘Haleluiah’ tih hi keini Mizote lam dan leh ziah dan a ni a, sawi a tul lo ang a. he tawngkam hi ‘inpek’ chi a ni lo. ‘Amen’ pawh tu mah pek loh tur, a inpek theih loh, Pathian fakna hlaah te an hmang lehnghal em aw.
Pathian fakna hla sawi takah chuan, hla mawi tak mai a awm a; mahse, “Ka zawng zawng hian fak che ka nuam” tih a tel, a thupui ber a ni nghe nghe ang. Hei phei hi chu ‘pe’ ai pawhin a la dik lo lehzual. ‘I zawng zawng, ka zawng zawng, kan zawng zawng, an zawng zawng’ tih te hi intihhmuh viau mah se tawng dik a ni thei ngai lo ang. Kum thum a liam tawh mai thei, JV Hluna pawhin chanchinbuah a ziak a, Pu Zoramthanga a fuihna lam ni tain ka hria, “I zawng zawng i la chhuah lo” tih a ni ta awm e, hetiang tawngkam hi mi pangngai tan chuan hman loh a tha hle.
Personal pronoun dawt chiahah ‘zawng zawng’ a awm ngai lo, a awm thei lo; a inkarah noun a awm a ngai. Pronoun tel lo pawhin ‘zawng zawng’ hmaah noun a awm a ngai hrim hrim; a l^wngin a hman ve theih loh. |awng hian kalhmang a nei a, hman theih loh bur ang chi hi a awm thin.
Heti hian ti zung zung teh ang, a chiang vek dawn tho. ‘Hremna a hmu’ kan ti ngai lo a; ‘an hrem’ kan ti mai thin. ‘Hremna pe rawh se’ tih hi a dik lo a; ‘hrem rawh se’ tih zawk tur a ni. ‘Hremna a dawng’ tih pawh a dik lo; ‘an hrem’ tih tho tur a ni. Haleluiah te, amen te hi a inpek theih loh a, inpek ngaihna reng reng a awm lo; ‘kan halelui’ a, ‘kan amen’ thin a ni zawk e.
‘Haleluiah’ tih chu ‘Lalpa chu fak rawh (u)’ tihna a ni a, tum eng ang mah i la kan inpe thei ngai lo ang. ‘Amen’ pawh ‘a dik a ni’ tihna te, ‘ni rawh se’ tihna te a ni a, kan inpek theih loh kumkhua tur tho a ni. Hremna pawh inpek reng reng loh tur; “Pe rawh u, tichuan pekin in awm ang” tih a ni a; hremna petute kha hremna an pe ve hrep mai ang che u.
Pek theih loh inpek kan ching ta lutuk a, kan han sawi leh ta thin a ni e. Intihhmuh avanga hmang ta mai mai hi a tam zawk an ni ngei ang a, an hman than chuan a dik em maw te an ti chhawm zel mai bawk si. Han sawisel lah hian mahni hman dan khawngaih ta tlat an awm duh viau bawk. Eng pawh ni se, tawng dik lo vek a ni tih kha i hre theuh mai teh ang u.
Mizo tawng dik teuh deuh deuh hi hman loh tur; a tenawm a ni.