- Mahmuaka Chhakchhuak
Kumpinu sorkar thiltihthei leh chak tak chuan khawvel ram bung hrang hrangte chu hnehin an awp nghal zel a, an vanglai takah phei chuan ram hrang hrang 64 vel lai an awp hman hial a ni. Chutiang chuan kum 1858 vel atangin India ram pawh min awp tanin Mizoram ngei pawh kum 1890 – 1947 chhung chu an thuhnuaiah kan awm a, kum 57 chhung lai chu kan chungah rorelna an nei a ni. Kum 1947-ah India chuan Kumpinu sorkar lak ata zalenna a neih takah chuan min awptute pawh chuan min chhuahsanin, an puanthuah telin an ram lam panin an chhuak a, kut ruakin min kalsan a. Engmah hnutchhiah min neih loh avangin keini chuan a bul atangin ram kaihhruaina ngei pawh chu kan han zir thar a ngai lo thei ta lo a. Kum 1947-ah India chuan zalenna a nei a, India a indang ang bawkin Pakistan leh Burma pawh an inang ve nghal bawk a, nimahsela anni ram pathumte chuan an ram chhunga awm turin Mizoram chu min rin luh ve si loh avangin keimahniin kan awmdan tur chu ngaihtuah thar a lo ngai ta bawk a.
Min awptu Bawrhsap hnuhnung ber LL. Peter ho chuan Mizoram mipui aiawhte chuan Assam Governor hnenah lehkha thawnin Mizoram awmdan tur, Burma emaw Pakistan emaw zawm chungchang thlenga rawn hrilhfiah turin an phut a. A nih loh pawhin India zawm pawh ni ila, mahni hnam dan hmanga ro inrel theihna leh ram leilunga thuneihna kan kuta a awmzui theihna turte pawh an lehkhaah hian an sawi tel nghal bawk a. Chutianga Bawrhsap hoa uluk taka ngaihtuahna an hman mek lai chuan Mizorama Political Party pahnih lo ding tawh Mizo Union leh United Mizo Freedom Organization (UMFO) te chuan a hranin kan awm dan tur chu an lo buaipui bawk a nih kha. Chutih mek lai chuan Mizoram chhungah Politics boruak chi hrang hrang a leng mek bawkin Mizo Union chuan Lal Ban Policy chu an lo tlangau-puiin Zalen Pawl (UMFO) pawh chuan Burma zawm tumin khawchhak lamah an lo liam chho mek bawk a. Tichuan, a hmasa ber atan Bawrhsap kaihhruainain Mizoram awm zel dan tur ngaihtuah a, kawng lo sialtu atan member 37 awmna turin District Advisory Council an din a, DAC inthlanna hmasa ber atan Lalho bik hi March 23, 1948-ah inthlanna neih a niin April 15, 1948-ah a dangte chu inthlanna neih a ni.
Nimahsela Mizo Union leh District Advisory Council (DAC) inkarah hian harsatna awmin Mizoram aiawh chu anmahni ve ve an ni tiin lungrual taka awm lai a awm meuh lo a tih theih hial awm e. District Advisory Council hi kum 1948 atanga kum 1952 inkar chhung, kum 4 chhung vel chauh an ding hman tak nain hetih laia Political Party-te nen hian thawhhona tha tak an neih lai hi a awm lo hial ang. DAC Chairman ber Bawrhsap pawh a hrohrang a na thin viau a, thuneitu zawk a nihna leh a fawng chelhtu zawk a nihna hmang chuan MU lam chu a han sawp viau thin a, MU hruaitute pawhin Jail-ah hun an hmang zauh zauh a, chutih rualin MU lam chuan mipui an hip viau a, a tawp lamah phei chuan buaina chu punlun zelin Bawrhsap ber chu hnawk tihna a lian ta hle a, ‘Peter-a hawng rawh se’ tiin mipuite chu an au rual hial a nih kha. Tichuan, kum 1952 atangin Mizo District Council neih tan a ni a, kum 1972-a Union Territory-a hlankai kan nih thleng, kum sawm hnih chhung chu District Council hnuaiah Mizoram mipui kan awm a ni. Hetih chhung hian Mizoramah thil thar tam tak a thlengin hruaitute pawh an fakawmin an chhuanawm hlawm hle a, hmangaihna tak tak nen ram an hruai tih pawh a hriat. Kum 1972-ah Union Territory-a hlankai kan niin kum sawm leh panga chhung UT-ah awmin kum 1987-ah chuan State-ah hlankai kan lo ni leh ta a ni.
Kum sawmhnih chhung (1952 – 1972) chhunga Mizorama District Council rorel hun chhung hian thil thar leh vawiin thlenga kan la hman a, kan tangkaipui thil tam tak ruahmanin bul an lo tan a, chungte chu a pawimawh zual tlem han tarlang ila;
- India Constitution-a Sixth Schedule-in a phalsak angin April 25, 1952-ah Mizo District Council chu hawn a niin hetiang hian thuneihna pawh a nei nghal a; Hmun lo ram sem, Village Council siam, Sangha khawi, Bazar enkawl leh a dangte bakah hetiang hian chhiah lakna tur dan leh dun an siam nghal bawk a; Leiman tuk leh khawn, Ram leilung, in leh huan chhiah, ran vulh leh ram tlatna chhiah, lawngleng chhiah, sumdawng leh kamdingte chhiah, bazaar chhiah, sangha chhiah, zoram chhiah.
Tichuan, Aug 16, 1954-ah District Council Court, Subordinate Court leh Village Council Court-te chu hawnna neih nghal a ni bawk a, thubuai leh thu chhia rel theih chin phalna pek an ni.
- Ram neitu nihna leh Lal ban: Assam sorkar dan siam ‘Lushai Hills (Acquisition of Chiefs’ Right) Act of 1954’ angin April 1, 1955 atang chuan Mizo Lal 259-te chu ban an ni a, April 14, 1956 atangin Pawi leh Lakher lal 50-te pawh ban an ni. Hetianga lalte ban an nih takah hi chuan ram leilung chunga thuneihna pawh District Council leh P-L Regional Council hnenah hlan nghal a ni bawk.
- Ngenluih Kuli tih tawp: Mahni thu ni lo, tihluihna avanga tun hma atanga kuli awm thin kha Jan. 13, 1953 atang chuan District Council Session vawi thumna chuan tih tawp nise tiin a rel a. Zawi zawia tihdanglam a nih hnuin tih tawp hlen a ni ta a.
- Mizo ram hming thlak; Tun hmaa ‘Lushai Hills’ tih reng thin chu India Parliament dan siam ‘The Lushai Hills District (Changes of Name) Act, 1954 (18 of 1954)’ angin April 29, 1954 atang chuan ‘Mizo District’ tia thlak alo ni ta.
- Sa chhiah tih tawp; Sa chhiah, Thirdeng sa, Khuai chhiah leh Chi khur chhiah tihban thu chu Oct. 6, 1952-a District Council dan siam ‘Lushai Hills Act No. 11 of 1953’ angin June 1, 1953 atangin tih tawp a ni.
- Fathang tihtlem; Fathang thua District Dan siam ‘Lushai Hills Act No. 11 (Reductions of Fathang) 1953’ angin kum 1953 pawltlak atang chuan P-L Regional huapin Fathang tihtlem a ni a. Mizo Lalte pawh ban an lo tih tak avangin District Council-ah fathang pawh chhun a niin tunhnai atangin fathang chu ‘Zoram chhiah’ tia thlak alo ni ta bawk a.
Khawpui awm man tih tawp; Sap hunlaia kamding lote hnen atanga Aijal leh Lungleh khawpuia awm man, kumtin mipa kum 18 chin chunglamin cheng thum (Rs. 3/-) an chawi thin chu March 3, 1953 atangin tih tawp a ni.