- Mahmuaka Chhakchhuak
Lungleia kan awmna In hi a lian lem lo viau mai a, mut pindanah lehkhabu dahna pakhat chiah a dah theih avangin thutna kara dawhkante chungah hian lehkhabu tam zawk chu ka dah mai thin. Engemaw chang hi chuan chhiar bik pawh nei lem lo hian ka chhiar lawr vel a, zankhatah hian bu nga vel laite ka chhiar thin a. Zan khat chu Kaphleia leh C. Thuamluaia Hnuhma tih lehkhabu hi ka chhiar a, a hnung lama thu awm Sialton Official tih chu lung a tihlen avang chuan ngun leh zualin ka chhiar a. Ka la chhiar zawh hma chuan Lengzem, October 2014 chhuaka Sialton Official Zun tih K. Malsawma ziak ka chhiar tawh chu ka han hrechhuak leh a, Thu leh Hla, May 2012 chhuakah pawh Lalsangpuii ziak Lehkhabu thlirna; Sialton Official tih a awm tak kha maw le tiin lehkhabu dang kar atang chuan ka han phawrh leh bawk a. Nimin lawka ka lehkhabu neih thar ZO HNAM ARSI tih buah ngei pawh chuan Sialton Official leh hmangaihna makzia tih ziak chu alo awmin chutah vek chuan Thuamluaia Dorothy kha tih ziak pawh ka hmu bawk a. Heng zawng zawng hi Sialton Official Story chhung thu lam hawi ziahna vek an nih avangin ka dahkhawm ta a, ka roh hle a ni.
Kum 37 mi chauh nia kum 1959-a min lo boralsantu C. Thuamluaia hian a damchhung hun reiloteah khan hnuhma alo nei tamin sulhnu min lo hnutchhiah tam hman hle mai. Politics lama a zinkawng chu tun atan chuan kan sawi hman rih lo ni maisela. A Essay ziahte hi Zoram Nipui, Kan nun khuarei an chang tur hi, tawng hmasawn nan, Chawngtinleri puan thin tlang, Pu Hanga leilet veng, Hmanlai Mizo hla tihte hi tuna hmuhtheiha la awmte a ni a. Story lamah pawh; Leitlang Dingdi, Sialton Official, Engtin zawm ta zel ang maw? tihte bakah Sap tawnga The Disaster, Christian Festival, The days that followed tihte chu vawiin thlenga hmuh theiha la awm a niin, heng bakah hian a ziak ngei a ni tih hriat theih si, hmuh tur awm tawh si lo hi a awm bawk a, chungte chu- Lakher Chanchin, Heavenly Sinner, Post-War and Pre- War of Assam, Mizo Lalho inkhawmpui (Drama) te hi a ni. Hengte hi chhiar ngei i duh a nih chuan Kaphleia leh C. Thuamluaia HNUHMA tih B. Lalthangliana buatsaih hi ilo chhiar dawn a nia.
Le, C. Thuamluaia kutchhuak zawng zawng zinga lar ber leh vawiin thlenga la ngaihnawm a chhiar la hlawh Sialton Official bik hi kan luhchilh tawh ang a, he thawnthuah hian ama chanchin ngei pawh a bilh telh a ni ang tih rin theih turin C. Thuamluaia hian a ziak a. A thuziak atang hian amah hi mi lungleng thei tak leh khawhar mi tak a ni ngei ang tih pawh a hriat a, a thente hi chu amah ngeiin a tak ngeia a tawn a ni mai awm mange tih turte pawh a awm. He thawnthu tawi Sialton Official-ah ngei pawh hian a ziaktu hian hmangaihnain bul a tan a, hmangaihna a lak nat zia pho langin hmangaihna bawkin a hnu a khar leh a. Shillong khawpui la hmu lo tana kal chakawm khawp turin a ziak thiam a, chu mai la niloin kum reilote chhung emaw lek Shillonga lo awm ve tawhte phei chu kar loha Shillong khawpuiah min hruai lut a, Shillong tual laiah min len tirin hmuntin min hrut kual tir thei hial turin a ziak thiam a ni. C. Thuamluaia’n Shillong Times a tih ngei pawh hi a tak tak a niin keini ngei pawhin engemaw chang changa kan lo chhiar ve thin kha a ni a, chanchinbu chhuanawm tak niin North East India-a Sap tawng chanchinbu upa ber tih hial a ni bawk.
Sawi hmaih loh tur chu SIALTON OFFICIAL hi C. Thuamluaia’n a thianpa, ‘My Dear Boy’ tia a koh mai thin Lalhmingthanga kutziak ngeia a thawn atanga kan hmuh theih a ni. Lalhmingthanga nen hian kum 1940-ah Shillong Earle Hostel-ah an awm tlang thin a, hetih lai hian Matric an zir lai a ni. Chumi hnuah C. Thuamluaia chuan Calcutta-ah I.A a zir leh a, kum 1950- ah Shillongah bawk BA zo lehin kum 1954-ah B.T zir turin Gauhati a chhuk leh a, B.T erawh a zir zo lo ta lo a, hei hi mak tih a niin Politics lamin a rilru a luah hneh vang nge ni ang a Dorothy vang zawk ni ang tih chu inhnialna tawp thei lo a nih phah ta a. B.A a zir lai hian he Sialton Official pawh hi a ziak nia hriat a niin a thianpa Lalhmingthanga lehkha a rawn thawnna zingah chuan kan sawi lai mek thu ngaihnawm tak hi a zep telin a ni chuan uluk vak lo hian alo dah deuh mai mai a, chu chu Pu J. Malsawma (Thanpuii Pa) hian a kawlsakin heti hian keini thleng thlengin kan lo chhiar theih phah ta an ti. Hei hi a dik emaw dik lo emaw a lawmawm ta hrim hrim a, a hlu a, ala hlut zel pawh a rinawm. He thawnthu phena thu awmte pawh hi kan la inrin siak zelin, a ziaktu thu thiam zia hi kan la sawi tui viau zel ngei pawhin a rinawm.
A thawnthu bultannaah hian ama chanchin ni ngei tur: Thenkhatte chuan chung chu nasa takte pawhin an tawk ang a, thenkhatte erawh chuan sawi tham em em loh tein an tawk ang. A hnuhnung ‘thenkhat’ zinga mi hi ka nih ve ka ring tia a han sawi avang hian amah ngei hian a takin engemaw tak chu a tawng tawh ngei a ni ang tih a rin theih. Chu a thiltawn chu thawnthu angin a rawn phawrh chhuak ta a, Lunglei leh Champhai inkarah Zolawn khua a din chawp a, chu khuaah ngei chuan Hotel Odyana chu pangpar huan tha tak nei bawk angin a din a, chutah ngei chuan a ni he thawnthu ngaihnawm leh thinlung khawih tak hi a intan a, a laimu ber pawh a nih a, a tawpna pawh a thlen tak ni. A thawnthu ruangam (plot) din chhoh tan dan hi khum sira lehkha chhia mai mai atangin a niin chu lehkha chhia, paih mai tura a han lak a, a han enchian chuan ‘Shillong Times’ alo niin chutah ngei chuan Shillonga a awmlaia a ngaihzawng Dorothy chuan Personal Column-ah ‘D-if you could see my heart, it is bleeding now – D’ tih alo ziak kher bawk si a!
Heta tang hian C. Thuamluaia chu tihdanglamin a awm ta a, a thinlung mu hnu a rawn tho thar leh a, a ngaihtuahna zawng zawng a rawn luah khat leh a, a nupui fanaute ngei pawh ngaihsak hlei thei loin a buai zo ta. Hmangaihnain hunbi a neih loh zia thiam takin a sawi a, hmangaihnain ramri a kham loh zia min hrilh bawkin hmangaihna vek chuan hahchawlhna a mamawh zia min hrilh hre leh bawk a. A dik alawm, he Sialton Official thawnthuah hian hmangaihna pawimawhna chiang takin a rawn tarchhuak a, hmangaihna chakzia leh a thiltihtheih zia pawh min hrilh. Pain mahni nupui leh rila rahte chu a duat dawn tehlul nen hetah hi chuan hmangaihna thi tawh emaw a tih chuan lehlam a hawi tir tlat a, chumi vek chuan a fate koh lawm lawmna ngei pawh chang let thei lo tur khawpin a kha a chih tir tlat a nih hi. Chu chu engdang vang mah niloin Hmangaihna vang a ni tlat si a, chu hmangaihna chuan a taksa a ti zawi ta vek a nih chu. Ni lo, chu hmangaihna chuan hmeithai zu zuar In thlengin a hruai leh zawk si.
C. Thuamluaia hian hmangaihnaah hian vertherna a tel lo a, hmangaihna hian tumah hliam lo sela a duh a ni ang tih he thawnthuah hian kan hmu. Nguri ka rim tirh chuan Dorothy avangin December ka nih chiah tawh loh pawhin January emaw, February emaw tal chu ka ni ang. Kan han innei a, Ngurpuiin min ti-April ta a ni a han tih danahte hian a hmangaihte pahnih hi a dem phal lo a, thinlung thianghlim takin a tha lam zawngin ala sawi hram hram a nih hi. Hmangaihnain a chiah zawp dan pawh a zep hek lo a, chutih rual chuan a ni hnam hrang an nih bawk si avangin nupaa insiam a rem loh dan thiam takin a rawn sawi leh a: Kei chuan lawn loa vana arsi lak ka tum a, ani erawh chuan leihlawn awm lo a zawk a ni tiin nalh lutuk tak maiin leh tawi famkim takin a sawi a. Hei hi a nu leh pate’n hnam dang nupuia neih an remtih loh vang nia sawi a ni a, mahni hnampui ngei nupuia nei tura thuthlukna a siam ngam hi thil ropui tak a ni.
Sawi kim sen a ni lo ang a, a tawp berah chuan thu lungchhiatthlak deuha tawp ringawt loa a nupui leh a fate boral hnua a fanuin ‘kapa, kal zel rawh, kapa….kal..’ tia a benga rawn sawi ri reng thin chu an thlan a siam takah chu alo reh tain Zolawn khuaah ngei chuan zirtirtu a rawn ni leh a, Hotel Odyana kan zana tlangau au ang bawk Zolawn khuaa zirtirtu a nih thu chu a rawn au leh ta a, Lal leh upate chuan an chibai nak nak a, chumi hnuah chuan Biakinah inkhawmna neiin amah ngei chuan thusawiin Hmangaihna makzia a sawi ta a.