SAVAWM MÎT THATNA

  • Dr. C. Lalrampana

A KAMKÊUNA

Savawm hi khawvel hmun hrang hrang hranga awm, rannung lian pawl tak an ni. Anni hian Ursidae chhungkua an siam a, Carnivora order-a suborder Caniformia-ah an awm. Savawm chi nung 8 an awm a. Ursidae chhungkua savawmte an ni. Panda lian tak, ‘Ailuropoda melanoleuca’ tih a ni. Savawm hmuhnawm tak, Ursus arctos tih a ni. Polar bear, Ursus maritimus tih chu a awm bawk a. American savawm dum, Ursus americanus tih a ni bawk. Ursus thibetanus emaw Selenarctos thibetanus emaw a ni. Mizorama savawm awm chhunte hi an lian lem lo hle a, mahse, an thinchhiain an kawlh hle a. Mihring an seh deuh nual tawh bawk. Savawm dum (Black bear) hi a lianin a santha hle a, a hmui pawh a tawi hle. A puitling hi meter 1.3 atanga 1.9 (feet 4.3 atanga 6.2) inkar a sei niin kg 60–300 (pound 132–661) a rit an ni a, A pa lian ber chu meter 2 (feet 6.6) leh kg 409 (pound 902) thlenga sei an ni thei. Savawm damrei zawng hi kum 10 ni mah se, ramhnuaiah kum 30 aia tam an dam thei a ni. A pa puitling chu pound 250-400 vel a ni a, a nu puitling chu pound 120-200 vel a ni. Mahse, a pa puitling chu pound 500 chuang a rit a ni thei. Aizawl Sahuan savawm an dahna huang (enclosure) atanga April 2024 thla tir lama chhuak savawm chu, sahuan pawn lamah a chhuak tawh ni ngeia hriat a ni a, zawn hmuh zawh a ni tawh lo.

A THATNATE CHU

Savawm mît (bear bile)-ah hian ursodeoxycholic acid a awm a. Hemorrhoids, ril na, hliam, taksa na, ruh natna, phungzâwl, khawsik tihziaawmna, Mit tichaktu, mîta lungte awm tihsawmna, na chhawkna, zu in tam lutuk avanga nghawng tihziaawmna, leh mît (gallbladder) a tifai thei a ni. He acid hian mîta lungte awm (gallstone) a tikeh a, thin natna a tidam thei tih damdawi lam atanga finfiah a ni. Tin, savawm mît hi cancer, khawsik, zu in leh thil dang damdawi atan pawh hralh chhuah a ni a, mahse, heng natnate tana a thatzia finfiahna hi scientific zawng erawh a awm lem lo nia ngaih a ni.

HMAN LAI DAMDAWI

Savawm mît hi Asia khawmualpuiah hian damdawi atan kum sang tam tak chhung an lo hmang tawh a ni. Mihring thin leh mît natna enkawlna atana tangkai nia hriat ursodeoxycholic acid (UDCA) level sang tak a pai a ni.

Mahse, tunah chuan damdawi chi hrang hrang, herbal leh synthetic alternative awlsam taka hmuh theih tam tak a awm tawh a. Mahse, kum 1980 chhoah khan savawm chu a dam chhung zawnga a mît lak chhuah reng theihna tura vawn dan chu an hre tan a, Asia ram pumah savawm mît farm a lo piang ta a ni.

Savawm nung atanga a mît lakchhuah hian taksa leh rilru lama harsatna ngaihtuah phak loh leh hun rei tak chhung hriselna lama harsatna a thlen thin. Extraction technique engemaw zat a awm a, chung zawng zawng chu invasive leh traumatic a ni. Vietnam leh China inkarah khian technique hrang hrang a awm a, “free drip” method te,.

Savawm mît lakchhuahna atana hman thin, inch li zeta sei hriau (needle); Extraction method hrang hrang a awm laiin, savawm zawng zawng hi bile farm-a an awm chhung zawng chu bâwm (cage) te tak teah an dah vek a ni.

A TLÂNGKAWMNA

Savawm mît hi natna chihrang enkawl nan tha hle mah se, Animals Asia leh Vietnam sorkar chuan kum 2026 vel hian savawm zawng zawng an chhanchhuak ang a, farm zawng zawng khar vek an tum a ni. Khawvelah hian savawm mît hi kum 20 kalta chhung khan an hralh nasa hle a. Savawm mît atang hian taksa peng hrang hrang, paws (Khawchhak ram thenkhata ei tur tui tak), vun, claws, sa, a thau leh a ruhte hmuh tumin ramngawah an pêl tawh a ni. Chubakah, a mît hi sumdawnna atana hlutna sang ber a neih avangin lawmman atan hman ni tawh bawk. China rama savawm taksa pêng man nasa taka a san vang a ni ber. Kum 1970 khan savawm mît kg khat chu US $200 (Rs 15,000/-) vel a ni a, mahse kum 1990-ah chuan kilo khatah US $3,000 leh US $5,000 (Rs 22,50,000-37,50,000) inkar a ni ta a ni Tun hnaiah legal certification neia market price chu kilo khatah US $30,000 leh US $50,000 inkar a ni. Hei hi Hong Kong-a legal market-ami ang a ni. Hei vang hian kum 20 kal ta chhung khan savawmte tan a hlauhawmin a him lo hle a, savawm mît man a san avangin ramsa pêltute leh middlemen-te tan pawh sumdawnna hlawk tak a ni. India savawm chi reng reng hi CITES-a Appendix I hnuaiah leh Wildlife (Protection) Act, 1972 Schedule I hnuaiah tarlan vek an ni a, hei hian savawm chi hrang hrangte chu ramsa man leh sumdawnna laka venhimna famkim a pe a ni. Chuvangin, savawm kah leh khawi, a mît hralha sumdawnte chu khap tlat a ni. Heti chunga savawm I pêl a, man chhuah I nih chuan bêl lianpuia chaw chhum leh dekchi lianpuia dãl chhum ei thin turin tân in (jail) lam I pan a ngai dawn a ni.

Leave a Reply

error: Content is protected !!