Chhungkaw tha i din ang u

  • Reuben Lalnunthara Hnamte

Chhungkaw chungchang hi a hma pawhin ka lo ziak tawh a, midamgte pawhin an ziak nual bawk a. Mahse, a pawimawh ka tihna hi a zualzel a, kan ram ka thlir hian tunlai hunah hian a pawimawh lehzual hian ka hria a kan thai ve leh a ni.

Chhungkaw din tu : Chhungkua lo dintu chu Pathian a ni a, mipa amah chauha awm chu tha ti lovin kawppui tur a siamsak a(Gen.2:18-24). Khawvel mithiamte emaw, scientist tena an din a nilova, amah kan rin Pathian ngeiin a din a ni. A dintu kan Pathian hi a zahawma a ropui bawk a, chhungkua hi tih mai maia din chi a nih lohzia a lang a ni. Hmanlai hunah chuan an nu leh pa ten an fapa nupui turte uluk takin an zawnsak thin tih kan hmu a, nu leh pa inbiakremna thlapin an innei fo thin a ni. Tunlai hunah erawh khang thilte kha thing kan ti tawh a, thalai ten mahni duhzawng ngei neih an duhin chutiang ang chuan kan kalpui ta zel bawk a ni. Tunlai huna an inneihna tlangpuiah chuan chhngkaw chanchin emaw inchhutsak leh uluk taka zawn pawh a ni ta lo va, Social media  atangtea inchharin, khawi lai laiah emaw intawng bawkin an innei chawt zel anih hi maw. Tifuh fe fe an awm laiin, tifuh lo fe fe pawh an awm nawk bawk. A pawimawh ber chu a dintu hi Pathian a ni tih hriatreng hi a ni a, damchhung daih tur, mahni mimal, chhungkua, khawtlang leh ram thlenga nghawng thei a nih avang hian inneihna hi uluk hle  angai.

Nupa inpumkhatna a pawimawh : Tunlaiah hian nupa induh taka innei ni a lang si, inpumkhat ta silo hi an tam hle mai a. Khum khatah pawha mudun hleitheilo hi engzat tak awm ang imaw? Hmanlaia kan pipute hunah kha an hriatna te ala tlem a, hmeichhia hnuaichhiahna ala sang em em thin. ‘Hmeichhe finin tuikhur ral a kai lo’ tih te kha an lo sawi duh dan a ni thin a. Tunlaiah chuan khangte kha kan kalpel tawh hle a, chutih laia hmanlai ang maia nupa la awm tlat pawh an la awm maithei. Hmeichhe chaklo zawkte diriama kutthlaka, inhrosa thin pa engzatnge awm ang? Hmeichhia mahni pasalte zah hauhlo leh inchhungah pawh inti thu tlat mai te hi engzat nge la awm ang le? Hengte avang hian nupa inpumkhat a harsa thin a, nupa inpumkhatlo leh inhauh rengna chhungkuaah chuan naupangte an him lovin, naupang tha taka chhuak pawh an tam lo hle bawk. Khawvela sualna kan tih, tualthah, ruihhlo ngawlveina, pawngsual, inrikrapna, rukruk leh sualna chi hrang hrang lochhuahna pawh hi chhungkaw tha lovin a nghawng a ni tlangpui. Kan ramah pawh naupang, thalai chhungkaw enkawlna tha hmu lo, ruihhlo ngai, KS leh khawlaia vak mai mai an tam hle a nih hi. Hei hi a bul chu chhungkua a ni.

Nula tlangvalte hian nupui pasal an inneih hma hian chhungkaw tha, Kristian chhungkua din turin hma an lak a tul a. Fate enkawl dan turte, an chawm dan turte engkim an lo ruahman lawk a pawimawh hle  a ni. Chhungkaw awmzia pawh man lo va, hmel induhna leh tisa chakna avanga inneih ngawtte hi a fuhlo takzet a. Hei hian chhungkaw kehchhia leh tha lo a hringchhuak tam thin. Fate hriat laia mahni nupui pasal insawiselte, inhauhte, kut inthlakte hi nu leh pa tan mai nilo, fate tan hian a pawithui em em a ni. Mathew Henrya chuan “ Hmeichhia hi mipa chunga a awmloh nan mipa lu atanga siam a ni lova, Mipa hnuaichhiahin a awmloh nan mipa ke a tanga siam a ni hek lo. Mipa in a sirah hmangaih leh duat taka a kuah turin a nakruh atanga siam a ni” alo ti a ni. Nupa inpumkhat lohnaah chuan fate an manganga, chawlhna an hmu lova, rilru hahna, zahna neiin an nih tur ang pawh an ni phalo thin. Fate tana chawlhna leh hahdamna chu chhungkua a ni. Naupangte hian he khawvelah kan chhungkua bak hawna tur, hahdamna tur dang an nei lo.

Fate nena inpumkhatna tha siam : Nu leh pate hi kan faten’n roreltu ang maiin min  hmu duh hle a, A bikin Pa te hi kan faten Roreltu(ruler) ang mai hian min hmu duh zual. Fate nena thian anga inenna(friendly relationship) hi kan neih a pawimawh ta hle mai. Tun hma chuan Roreltu ngawt anga min hmuh pawh kha a hunlai chuan a tha a ni thei a; mahse, tunlai khawvel lo changkang zelah hian fate nena inkungkaihna, inzawmna tha siam hi a pawimawh ta em em a ni. Mi thiamte chuan “ a tirte atanga fate nena inpumkhatna tha hi siam a nih loh chuan kum 16 an tlin hnu lamah chuan a harsa tawh “ an ti a ni. An Naupan lai chuan thunun thei mah ila, an rilru kan hmin a nih siloh chuan an lo puitlin hunah kan thunun theihloh hun a thleng thuai mai. Tunah chuan Internet, Social media, mobile phone khawvelah kan cheng tawh a, naupangte hriatnate hi a thangharh hma ta em em mai a. Nu leh pate hi min finkhalh tawh emaw tih tur a ni tawh a, chuvang chuan kan fate hi a hunah chuan kan zilh anga, thian angin kan kawm bawk anga, kan inkarah inthianna tha kan siamthiam a tul ta takzet a ni.

Mithiam Psychologistte ngaihdanah chuan naupan lai atanga min enkawl tute hmel(hlim/lungngai/thinur) leh aw (voice) inkhawlkhawm hian naupangten an puitlin huna midangte an hmuhdan pawh a hril an ti. Tualthah, sawisak leh khawvela sualna rapthlak tak tak kan hriatthinte pawh hi naupan lai atanga enkawltute atanga an zir a ni fo thin a ni. Psychologist lar tak Sigmun Freud a phei chuan “ Pathian kan mitthla dan hi nausen kan nih lai atanga kan pate kan hmuhdan ang ang hi a ni mai” a lo ti a. Chuvangin nu leh pa te hian kan fate ah tawngkam bawlhhlawh leh anchhia te kan lawh fo chuan khawtlang leh ram tana mi hnawksak kan siamchhuak a ni mai.

Chhung inkhawm leh inkawmhona neih that : Kan ramah hian chhung inkhawm nei ngailo hi a chanve aia tlem zawk an nih hial a rinawm. Chhung inkhawm neih that hi tunlaiah a pawimawh takzet a. Kan fate pawhin engkim an sawi ve theihna tura inkawmhona neih thin te hi ava pawimawh em! Chhung inkhawm kan neihah khan sharingte neih hova, ti ti ho thinte hi a tul ta hle. Kan fate laka kan inhawna, naupangte pawhin an duhzawngte an sawi ngam hi a tul a, nu leh pa pawh min duh khawp lohnaah min sawisel ngam se, insiamthat nan hmang bawk ila, tichuan chhungkaw inpumkhat leh inthianna kan siam tha thei dawn a, chu chu tunlai khawvelah kan mamawh a ni. Fate aw ngaithla hman lo khawpa nu leh pa buai kan ni em? Fate aw ngaithla duh lovin kan inkharkhip em? tih te hi in enfiah nan ava pawimawh em! Khawtlang, kohhran leh eizawnaah kan buai a ni thei e, mahse, chhungkaw ngaihsak hman lo khawpa buai hi pumpelh kan tum a pawimawh a ni.

Nupa inthenna tam lutuk hi : Tuna kan Chief Ministerin a sawi angin India ram statea nupa inthenna tam ber kan ni te hi a zahthlakin, a Kristian ram tihchi loh hle mai. Thalaiten inneihna kan uluk lo lutuk a, chhungkaw awmzia leh a tum pawh zir hmasa lem lovin nupui pasal kan innei ngawt a. Inneihna ropui takin leh senso hautak thei ang berin kan buatsaih a, a hnu lawkah kan inthen leh a. Pathian kan zah lova, kan thutiam lah kan zah hek lo; hei hi Pathian pawisawina lian tak a ni. Fate kan ti fahraha enkawltu nei mumal lovin an vak an vak a; ruihhlo ngai, hmeichhiat mipatna a hun hmaa  hmang khawlo, ruk ruk, tualthah a pung zel a nih hi. Kan ram,ah hian nupa inthenna kan tih tlem a tul a, chhungkaw tha din tura tan kan lak a tul bawk. Chhungkua a nawmloh hi chuan a nihna taka chuan engmah hi a nuam tak tak thei lo. Chuvangin Pathianin chhungkua min dinsak hi zah ila, uluk ila, chhungkaw tha leh nuam siam turin  tan ila thar teh ang u.

Leave a Reply

error: Content is protected !!