- Dr. C. Lalrampana
- A KAMKÊUNA
Isua thusawi (mat. 9:12; marka 2:17; Lk 5:31) behchhana Dr. Ramdinthara Sailo hla phuah “Mi bawrhsãwmte chuan dãktawr an ngai a, Mi hriselte chuanin an ngai lo; Kei misual ber leh thatna nei lo hian, Chhandamtu Lal Isu, ka ngai em che.” tih hla hian hnuk a tiulhin lung a va han kuai tehlul em! Mi hrisel lo leh damlo derdêp zawkte hian Dãktawr an mamawh ngawih ngawih thin. Chutiang bawkin mi bawrhsãwm leh damlote awm lo ta se, Dãktawrte awm tangkaina a awm lovang. Chuti a nih chuan Dãktawrte leh damlote chu an innghattawn tihna a ni a, tumah an inhmusittawn tur a ni lo tihna a nih chu!
- DAKTAWRTE PAWIMAWHNA
Kan thlahtute bawhchhiatna avanga anchhia chuan natna, lungngaihna, hrehawmna; bawrhsawmna leh thihna hialte a thlen thin. Mihring hi kan lo pian chhuah phat atangin natnain min hmuak nghal a; uluk tak leh dimdawi taka enkawl zui ngai nghal kan ni. Kan natna, bawrhsawmna leh hrisellohna leh kan famkimlohna hrang hrang laka min venpui tur leh min enkawltu turin mihring hriselna kawnga mithiam bik daktawrte kan mamawh thin. Chuvangin, daktawr tel lovin hringnun hi a famkim thei lo a ni ber mai. Eng ram leh hnam pawh hian daktawr an mamawwh a; science thiamna atanga daktawr (physician) an awm hma pawh khan Pathianin physician tluk deuhthawa thiamna leh finna talent tha tak tak a pek kan mihringpuite zingah engemawzat an awm ve thin. Khangte avang khan mi tam takin natna leh thihna kan pumpelh ve fo thin. Daktawr zir chhuak (physician) kan neih chinah phei chuan nunna tam tak chhanchhuah an ni a; natna tam tak tihdam a ni tawh. Tunah phei chuan Mizoram pawhin daktawwr engemawzat kan nei tawh a; Medical College thlenga kan neih ve tawh avangin nakin lawkah phei chuan daktawr kan ngah hle dawn niin a lang.
- AN DINHMUN:
Daktawr kan tih mai MBBS zir chhuak tur hian thiamna bik neih a pawimawh rualin zir hun chhung pawh hi zirna discipline dang aiin a rei hle a; a lo berah kum 5.5 kum 5 leh thla 6 chhung internship a ngai tihna a ni. Kum upa sate tan phei chuan sorkara thawk turin service kum a tawi phah thei hle tihna a ni. MBBS zir zawha MD leh Super Specialist zir an la duh a nih phei chuan service hun chhung a tawi viau dawn tihna a ni. Daktawr an zir chhuah hian sorkarah an lut emaw lut lo emaw private clinic hawngin an practice thei a; mahse, sorkara lut an nih chuan Pay & service Rules-in a sawi angin Private practice aiah doctor-te chuan Basic Pay atanga 20% Non-Practicing Allowance (NPA) an dawng thei a, chu chu Central Pay Commission pasarihnain a sawi angin Basic Pay plus NPA chu Rs, 2,37,500/- aia tam lo tura tih a ni. Kum engemaw zat experience nei tawh leh Master of Science emaw Doctor of Medicine degree nei doctor-te chuan a vaiin INR 10 LPA vel an hlawh a ni. Surgeon, gynecologist, leh prosthodontist-te hi India rama professional hlawh hnem ber an ni a, INR nuai 1.94, nuai 1.77, leh nuai 1.67 an lalut a ni. Physician hlawh hi hmun hrang hrangah erawh a inang lo. Sawrkara thawk daktawrte chuan duhthlan theihna an nei a nih chu? Private Practice ve lote chuan Pay commission ruahmanna ang khian NPA an dawng thei a; Mahse, tuna kan sawisel ber chu Private practice reng tho si a, NPA dawng reng tho site chungchang a ni. Hei tak hi ZPM Ministry-in tihtawp a tum mek chu a ni. Private Hospital-a thawk leh mahnia clinic nei daktawrte tan chuan NPA hian awmzia a nei lova an zalen a ni.
- SORKAR HMALAKNA CHU?
Mizoram sawrkar chuan medical doctor, private hospital a thawk tello leh private clinic hawng lote chu NPA a pe thin a, hetihlai hian Under secretary, health Department chuan Principal Director, health department hnenah lehkha a thawn a. Chief minister Office atanga thu an hmuh angin medical doctor private practise lo anga inziak NPA la, private practice tho site chu a list thawn turin a ti a ni. Chief Minister Pu Lalduhawma chuan, sorkar daktawr, private practice tite NPA tihtawp ngei an tum thu a sawi a, “A sawhkhâwk chu a na viau mai thei, mahse, kan titawp dawn,” a ti. Mizoram Government Doctors Association general conference April 2024 a neihah “NPA lak leh lak loh chu member tinte an mahni kutah a awm” tih an passed a. Hemi hnu hian a hmaa sawrkarin thu mumal a neih hma khan member tinte’n NPA lak vek tur, a tih vanga private practice chunga NPA la thinte zinga engemaw zat chuan NPA hi lak loh an thlang ta a.
Tun sorkar hian sum inrenchem a tumna lamah NPA pawh hi an sorkar tirh phat atang khan sawi rik a ni nghal a. MGDA hruaitute leh Health minister pawn inbiakna an nei a. Sorkarin thu mumal rawn nei se, mahni duh thlanna siam a remchan zawk dawn thute pawh MGDA lam hian an sawi a. Minister pawhin dan a siam thuai tur thu a sawi a. Mahse a tuk lawkah CM in NPA titawp ngam awmchhun sawrkar an nih dawn thu a rawn sawi a. A hre chiang deuhte sawi danin Health minister pawh a bangbo deuh ni awm tak a ni. CM hian concern minister hi a bypass tihna em ni tih chu ngaihtuah tham tak a ni.
Hei vang hian NPA la duh lo an awm belh nual hmel a, a bikin Aizawl khawpui chhunga post mek doaktawr-te zingah duh lo an punbelh a rinawm. A hre ril deuhin an sawi zel dan chuan NPA la lote chu practice phal a ni dawn a. NPA hi sawrkar hnuaia daktawr-te’n hamthatna an dawn ve chhun a ni a, holidays, Saturdays Sunday-te leh zan lam emergency an kal thin vang te, MBBS zir chhung a rei vanga sawrkar a service a tlai vang te, promotion-na tur post a tlem bik avanga pek an ni thin. Private Practice an tih chuan NPA an lak nachhan dang points 3-te chu theihnghilh sakin allowance pumpui an chan dawn a nih chu! Hei pawh hi a hre ril deuhin an sawi dan chuan daktawrte chu 3:00pm-ah an bang a, Monday to Friday chhungin 9:00am-5:00pm-a pisa kai thinte aiin darkar 10-in an kai tlem a, Saturday leh Sunday chu hei hian a khuh hneh tho, allowance pek an ngai lo, an tihsak a ni mai thei e. Hetiang a nih chuan 3:00pm-9:00pm-ah daktawrte hi an service kan phut ngam ang em? sawrkar ruahmannaah engtin nge a awm dawn tih leh Holidays-te pawh engtia tih tur nge tih hriat a chakawm khawp mai. Daktawr zingah Allowance pek miah lova kum 1-a ni 130 midang aia kal tam zawk tan chuan a tha nat thlak ve viau mai thei a ni. Chu bakah an rank pui, MCS, MPS, MJS,MFS etc te angin Daktawrte hi Vehicle, POL, driver, ardali, leh facilities dang engmah pek an ni ngai lo a nih hmel a. Hnaah erawh a buai ber ber, hlim taka missionary rilru pua thawk tura beisei an ni thung lawi si. An hna thawh zawha clinic leh hospital-a damlo an ente chu misual, vanram kai lo tur, eiru, duham tia chirhtheh an nileh lawi si a, zirtirtu hrang hrangte’n to tak taka sikul naupanh tuition an pek erawh dan kalh ni mah se, vanram kawtchhuaha lo hmuah tlak thiauvin kan ngaileh si niin a lang.
- PRIVATE PRACTICE THEUH THEUH
Private practice theuh theuh pawh hi an in thlau viau a. Aizawla mi 30 vel hian hlawk takin an ti thei mai thei a, a bak zawng chu hlawk lem lo te, tlawmngaih vanga ti ve chang chang te, ti ve miah lote pawh an ni hlawm niin a lang. District hospital-a daktawr awmte hi an facilities a chhe ve khawp mai! Hamthatna engmah an nei lo a ni ber mai. Casualty duty tlaivarin an inchhawk a, a tukah an hna pangaiah chawl lovin an kalleh a ngai a. NPA lak vanga lungawi ve thei hram hramte pawh an ni thei. NPA hi CM sawi anga tihtawp vek a nih chuan a sawh khawk pawh a sawi ang khian a na khawp ang tih a rinawm. District daktawrte hi NPA pek an nih loh chuan District-ah specialist neih a har viauin a rinawm. Aizawl khawpuiah pawh hian daktawr zirchhuak hlimte chu sawrkara lut lova private duh zawk hi an ni deuh fur tawh zawkin a hriat theih. Tun hnaiah pawh Orthopedic doctor lak tur advertisement chhuahah diltu an awm lo an ti hial, dik tak maw? Hengte hi daktawrte duham vang tihna ni lovin sawrkar atangin hamthatna an nei chhe si, mawhphurhna sang bawk si vang a ni tih loh theih a ni lo. Sawrkar hian NPA a ti tawp duh a nih chuan titawp se, service luh tlai, promotion chance tlem, odd hours duty avang erawhin allowance engemaw chu pe thei se a awm hliah hliah a ni. Chu bakah Daktawrte rank puiin facilities leh benefits an dawn ang hi pek ve ngei ni se, an pe thei lo a nih pawhin a chhan tha tak sawrkar hian sawi fiah bawk se rorel a rualkhai zawk ngei ang.
- A TLANGKAWMNA
Daktawr (Physician)-te dinhmun leh administrative lama kan mi pawimawihte dinhmun kan han sawi thuak thuak a; service hrang hrang an awm a; intluktlan vek theih erawh a nih loh rualin inkhairual thei chin deuhte erawh an awm a; chuvangin, kan CM-in “A sawhkhâwk chu a na viau mai thei, mahse, kan titawp dawn.” ti ringawt lo deuh hian kan zavaia hlim tlanna tur leh intluktlanna tur engemaw titala a dap chhuaha a duan chhuah hi chu a ngai a ni. Tin, dam lo tam tak dinhmun leh mirethei private damdawi in pan ve thei lo, mi chhumchhia leh harsa tak takte dinhmun ngaihtuah chungin NPA chungchangah hian ruahmanna felfai tak siam se a lawmawm ngawwt ang. Hei bakah hian kan sawrkar hian public health a ngai pawimawh tak tak a nih chuan PHC leh CHC, District hospital pawh dan angin Manpower leh facility, infrastructure thuam tha se. Daktawr mai ni lo, clerk te, nurse, health worker post ruak tam lutukte hi hnawhkhat se, hma kan sawn khawpin a rinawm. Tin, tun ai hian Assembly Annual budget-ah pawh hian Health department tan hian sum tam zawk dah thin se kan zoram tan a chhenfakawm zawk ngei ang.