KHAWTLANG NUN SIAMTHATNAA KOHHRAN MAWHPHURHNA

  • Mahmuaka Chhakchhuak

Khawtlang nun tih hian a huam a zau thei viau mai a; Ram leh hnam veina, Zirna lam, Hriselna lam, Inbiak pawhna leh kawngpui, Eizawnna, Infiamna, Hnam ziarang humhalhna lam leh Leilung leh nungcha humhalhte pawh a huam thei vek ang.

Hun hmasa lam kan thlir chuan kum zabi 18 hunlai khan Europe khawmualpui leh America ramahte chuan Evangelical kohhran chuan hna ropui leh hriatreng tlak an thawk a. Thlarau lama harhna ropui thleng chuan midang hmangaih vanga thil tha tih duhna nasa takin an lo neih phah bawkin chu chuan an khawtlang nun nasa takin a nghawrnghing a, a bik takin John Wesley rawngbawlna chu a chhinchhiah tlak hle. Vawiin hun thleng pawha an la sawi danah chuan a rawngbawlna chu miin an ei em em a, French rama revolution lo chhuak a, thisen chhuahna rapthlak tak lo thleng ang kha England ram chuan an pumpelh phah a ni an ti hial. A chhan ber pawh a rawngbawlna chuan thlarau lam chauhah harhna thleng loin khawtlang nun siamthatna lamah harhna nasa tak a thlen vang a ni.

Kum zabi 19-na alo thlen leh meuhah chuan Evangelical kohhran chuan thlarau bo chhandamna leh khawtlang nun siamthatna chu intluk rialin a ngai pawimawh tawh a. Chutianga rawngbawlna an neihnaah chuan a bik takin William Wilberforce (1759 – 1833) leh a thiante chu hriat an hlawh hle. Amah hi politician a niin Parliament member a ni a, mi hausa tak an ni bawk avangin sal chungchangahte, misual hremnate, Parliament reform te, education siamthatna lamahte, Bible society lamah leh chanchin tha hrilhna lamahte an thawhhlawk hle. An rawngbawlna (hnathawh) avang hian kum 1807-ah chuan Slave Trade Act siam a nih phah a, hmun tinah kristian nunphung an thehdarh bawkin kum 28 chhung Parliament member nia MP hna a thawh chhung khan a platform chu a hmang tangkai hle.

Heng bakah hian kum 1799-ah Kohhran Missionary Society a din bawk a, chu chuan khawvel pumah kristianna thehdarhna kawngah awmzia a neiin a tangkai hle bawk. Heng chauh hi la ni loin nungcha humhalh leh enkawlna lamah pawh a thawhhlawk hle a, a hnathawh hian thlawpna pawh a hlawh tha hle.

Pathianthu atangin khawtlang rawngbawlna hi ngaih pawimawh a hlawh thin reng a, Hmeithai, nu leh pa nei lote leh mi rethei enkawl (TT. 6;1-7), Tang leh dam lo tlawh (Mat. 25;36) tihte pawh kan hmu. Rawngbawltu hmasate ngei pawh khan Pathianthua kan hmuh ang hian khawtlangah rawngbawlna an lo nei tawh thin a. Martin Luther, John Calvin leh rawngbawltu dangte pawh khan nasa takin khawtlang tan rawngbawlna an lo nei tawh thin. A bik takin Salvation Army pawh hi khawtlang rawngbawlna avanga din a tih theih hial ang a, Catholic Charities pawh kum 1910-ah din a niin World Vision pawh kum 1950-ah din a ni bawk. Mizoramah ngei pawh hetiang hian rawngbawlna neih a ni a, vawiin thleng hian kohhran hrang hrangte pawhin kan la kalpui reng bawk.

Amaherawhchu hetianga rawngbawlna platform hi tha takin awm mahsela kan mizia leh kohhrana kan mawhphurhnate avang hian mi tam takte chuan pawn lam, kohhran pawn lama rawngbawl hi kan dah pawimawh tawk lo em ni tih tur a ni a, kan khawtlang dinhmun enin kohhran rawngbawlna tur ni awm tak sia kohhran hmel lan lohna hi a tam ta hle. Khawtlang nun siamthat hi khua leh tui thate mawhphurhna leh chanvo a nih rualin kohhran huangchhunga rawngbawlna emaw chauh chu kan ngaih pawimawh a ni deuh ber si a. Chutih rualin khawtlanga nun dik lo emaw kan thil ngaih pawimawh tak takte, heng bukna diklo hmanga thil zawrhte, taksa hriselna atana thil tha lo zawrh leh ruihhlo zawrhte ngei pawh han chhui chian chuan kan kohhran member-te an lo ni leh thin bawk si avang hian kohhran ngei pawh hian pawn lam chu sawi loh, kan huangchhungah ngei pawh hian rawngbawlna tur kan ngah hlawm hle a tih theih bawk ang.

Sawi tur tam tak awm mahsela ruihhlo hi han thlurbing ila. Mizoram Police leh Excise & Narcotics Department-in kumin kum chanve (January thla atanga June thla thleng) chhunga ruihhlo an man tam danah hian kan ramah ruihhlo a hluar hle tih chu phat rual a ni lo. Tun kum chanve chhungah khan Heroin kgs 80 leh gram 8 man a ni a, hemi chhungah vek hian Police-te chuan methamphetamine kg 89 leh gram 445 an man bakah crystal meth kg 13 leh gram 49 an man a, ganja hi kg 112 leh gram 94 an man a. Excise lamin hemi chhungah vek hian methamphetamine kg 112 leh gram 528 an man bawkin ganja hi kg 418 leh gram 462 an man bawk. Tichuan tun kum chanve chhungah khan ruihhlo vanga nunna chan hi mi 42 an awm tawhin kum 1984 atanga ruihhlo vanga nunna chan zat hi mi 1854 an tling tawh a ni (Source; Salem YMA AW, Vol. 34, Issue no 29, Pathianni chhuak. Vawkhniakzawn Thla ni 21, 2024).

Hetiang taka ruihhloin kan ram a luhchilh a nih chuan kohhrante hian rawngbawlna tur kan ngah hle mai tihna a ni a, kan ngawih bosan mai a rem hauh lo ang. Pharisai miin kawngsira hliam tuar a hel ang khan heng ruihhlo ngaite leh ruihhlo ti mekte hi kan hel mai tur a ni lo a, Samari mitha angin an hliam tuamdam turin kan tanpui tur a ni zawk ang. Kan zui ber Lal Isua ngei kha khawvel a len lai niin mi tam tak a ti dam a, a hnenah mi tam takin tisa leh thlarau damna an chang ang khan vawiin hunah pawh kan khawtlangin ruihhlo vanga natna a tawrh mekah hian kohhranin damna a thlen tur a ni a, kohhranin damlo tan rawngbawlna a nei tur a ni.

Ruihhlo vanga chhungkaw buai hi engzata tam nge awm tih ngaihtuah ngam pawh a ni tawh lo hial zawk mai thei a. Ruihhlo vanga chhungkaw kehchhia hi chhiar tham tak meuh kan awm tawh ngei bawkin a rinawm. Chutiang harsatna ata chhanchhuahna hnathawk a, penchhuak tak tak tur chuan tlawmngai pawl leh midang zawng aiin kohhran chuan awmzia a awm berin a rinawm a, a chhan pawh tlawmna nun nei chunga rawngbawltu an ni tlat vang a niin, mi zawng zawng natna phur thei Lal Isua zuitu tak takte rawngbawlna chi chauh a nih vang a ni. Thununna leh zilhhauna hmanga khawtlang siam that tum chuan thui tak a thlen theih thin loh avangin tlawmna nun nena kohhran rawngbawltuin rawngbawlna a neih hi kan ramin a mamawh ber tawh niin a lang a, chumi tur chuan ngaihtuahna kan hman pawh a tul ta hle.

Kan ram hian ruihhlo vangin natna hrehawm tak a tuar mek a, thil dang zawng aiin kan buaipui pawh a tul ta niin a lang. Kan thalaite zingah nupui pasal tlak kan tlem telh telh a, nu leh pate rumna hi chhawk zangkhai thei turin kohhran hi a penchhuak a tul takmeuh tawh a ni.

Leave a Reply

error: Content is protected !!