- Vanlalzawma, Muallungthu
Inthlang ram kan ni tih chu sawinawn fo ngai loin kan hre vek ang a. Inthlang ram kan nih angin ram hruaitu tur hruaitu kan neih a tul a, mipuiten kan thlang thin anih hi. Inthlang ramah chuan hruaitu mawhphurhna hi a sângin hruaitu dinhmun hi a pawimawh em em a ni tih thu kan sawi thin a. Eng pawlah pawh hruaitu chuan thahnemngai takin, taima takin, tumruh takin, thil tum mumal felfai tak neiin leh hmasâwnna rahbi thar chuangkai zel turin, huaisen takin hma a hruaiin ram a kaihruai thin tur a ni. Eng thilah pawh a tak taka thawh aia thusawi tlâwr thiam hruaituten ram an kaihhruai chuan ramin hma a sâwn thei lo a, tlakhniam lam a pan zawk thin. Ramin hma a sâwn a, changkanna lamtluang a zawh dâwn chuan hruaitu; hnathawh kawr hà a, tawngkâm mai niloa a tak taka thawk chhuak mi hruaituin ram a kaihhruai a ngai thin a ni.
Ram leh hnam hi tawngkam thiamna ringawt hmanga kaihhruaia tih-hmasâwna; tih-changkan ngawt theih a ni lo. Ram hruaitu chuan hnathawhna kawr hà-in hmâ a hruai ang a, chutah chuan kawng dikah mipuite a kaihruai thin tur a ni. tawngkam thiamna leh thusawi thiamna ringawt hi chuan hmasâwnna a thlen thei tak tak ngai lo. tawngkam thiamna hmanga ram kaihruai chi hruaitu ang hi chu mipuiten kan lo hmu nual tawh. Mahse, kan ram leh hnam hian a changkan phahin hma a sawn phah thin si lo. Thusawi thiam hi hruaitu chak leh tha tehna ni ta se la, chu tehna chu tehna dik ni ta bawk se, kan ram hi a changkangin hma kan sawn tawh ngawtin a rinawm. Mahse, chu chu tehna dik a ni si lo.
Tûnlaiah social media hmangin mahni awmhmun atangin khawvel thil thleng kan hmuin kan hre ve zung zung thei tawh a. Mi ram hmasawnzia leh changkanziate kan hmu-in kan hre thin. Ngun taka kan chhût a; kan chhui chian chuan, mi ram hruaitute chuan an ram leh hnam tan tih takzetin hna an thawk thin a ni tih a chiang. tawng tam satliah leh tawngkam thiamna ringawta ram kaihruai ni se chuan hetiangin an changkang bik tawp lo ang.
Thil reng reng hi sawi chiam chiam loha a taka zawm mai tur mihringte hian kan nei ve a. Eng kawng pawh zawh mahila, hnathawh kawr hà a, taima taka rinawmna leh dikna nun nei chunga kan thawh hi a pawimawh hmasa pâwl chu a ni ngei ang. Mihring hian a thiltih kawng tinrengah rinawm leh dik taka hna a thawh chuan amah chu mi zahawm a lo ni mai thin. Chuti ang miin ram an kaihhruai chuan hmasâwnna leh changkanna chuan a rawn delhkilh zui nghal a, ram entawntlak leh hlawhtling an lo ni mai thin. Chuti anga dikna leh rinawmna nena ram kaihruaia, ram tana hmasâwnna thlen thei khawpa ram kaihruaitu chu ‘mi ropui’ ti-a hriatreng hlawh an lo ni tawh thin.
Ram inrelbawlnaah hian inkaihhruaina dik leh kal phung dik hi a pawimawh hle a. Kan kal phung a dik loh chuan chu kal phung dik lo chuan nasa takin min eichhe thin. Kal phung felhlel deuh leh dik lo deuh haidër a, thil dik zawk emaw kan tih tlat tawh chuan keimahni kan inenchian a, kan insiamthat a tul hle tawh tihna a ni thei. Dikna leh rinawmna kan hnualsuat tlat a, kan haidêr lui tlat anih chuan a tuartu chu keimahni bawk kan ni thei thin si a.
Kan ram dinhmun hi kan thlir chuan, thil dik lo ni-a lang tam tak hi thil dik niin kan ngai tawh zawk em ni chu aw tih mai awl a ni ta hial mai! Zah nachâng lah kan hre der bawk si lo. A zak thei lo lo-ah kan la tang zawk emaw ni! Chuti ang thil dik lo hmu a, a dik lo a ni tih hria a, sawichhuaktute chu misual chan kan chantir zawk ta mah mai thin em ni chu aw tih mai pawh a awl dâwn dâwn ta mai!
Ram leh hnam hmangaihna changchawia, mi thenkhatte political party-a an inhmanna chhan tam tak hi dik taka sawi chuan, mahni pumpui tânghmâ chauh an hmangaih vang a ni ti ila thu kan uar lua a ni thei ang em! Chuti zawnga ngaih theih tur chuan thil hi a lang chhuak leh tlat bawk thin si a ni! Political party-a an inhman chiah hian dawt sawi te hi a thîang ta emaw an ti nge ni; dawt sawi pawi-sa lo leh hreh lo hi an awm nualin a lang fo mai. Tu party mah kan sawina bik ni lo se, inthlan dâwn chauha mipui hmangaih a, mipuiin an thlan lal nih tum a, sum leh pai nên theihtawpa tan khawh thin mi thenkhatte hi chu ram tana mi rinawm lo leh mi hlauhawm tak an ni thei. Chuti ang miten ram an kaihhruai chuan ‘Zûnteii nu siam’ an sawi ang chauhin ram hian a tuar thei thin a ni.
Ringtu tha bîk ang maiin kan thiltihna apiangah hian Pathian hming hi kan lam thlazen bawk. Kan sawi-ri awl lo a, kan thiltihna apiangah kan hmatheh a ni ber e. Kan Pathian thu awih dan te pawh hi belhchian kan dawl chiah emaw chu le tih mai te pawh a awl ta! Thil dik lo pawh ni se kan duh zâwng, keimahni hlawkna tur anih dâwn phawt chuan kan Kristianna, kan Pathian rinna chu sirah kan dah bo te te a, tih hreh nei lo lêkin kan duh ang angin kan che ta mai em ni tih mai pawh a awl viau thin mai. Kristian dawheh, rûk ruk hreh lo, eiruk pawh hreh lo, mahni hamthatna anih dâwn chuan kan Kristianna dah bo mai chi te hi kan ni mai lo maw!
Kan ram leh hnam, a chhunga cheng mipuite hian hruaitu tha, mi dik leh rinawm, ram leh hnam tana a tak taka hnathawh kawr hà a, ram leh hnam tâna mahni inphata chân ngam, hruaitu tha neih hi kan mamawh ngawih ngawih a. Tuna kan ram dinhmun thlir phei chuan chu chu thil tul leh pawimawh tak pawh a ni nghe nghe awm e. Ram leh hnam thatna tur anih dâwn chuan mahni hlawkna chauh thlîr loa mahni inphat ngama retheih zâwk pawh huam ngam, dik lo taka tangka sum leh pâi chheprelh chîng mi ni lo hi hruaitu atâna kan ramin a mamawh chu a ni. Thuneihna hmang sual a, mipui leh mahni hnuaia hnathawktute chanpual tur rawk a, mahni leh chhungte tan chauha hlawkna tura thuneihna hmang hreh lote hrem ngam khawpa huaisen hruaitu hi he ram hian kan mamawh chu a ni ber mai. Thil dik lo titute hrem ngam lo hruaitu chu hruaitu tha an ni thei ngai lo ang.
Kan rama political party-a inhmang tam tak te hi han belchiang ila, kan inhmanna chhan ber hi han chhût chiang ta ila, mahni hlawkna tura eizawnna atana hman tum kan ang riau thin hian i hre ve em! Chuti ang mite chuan thil ti thei dinhmun an luah veleh mipui chanai, sum leh pai tam tak chu an chheprelhin an sawk-hek ta mai thin em ni tih mai turin an lian tual tual ta mai thin ni awm tak hian a lang fo mai ka ti! Hei hi thil awm dan dik tak anih ngat chuan a tuartu chu ram leh hnam bakah a chhunga cheng mipuite hi kan ni lo thei thin lo.
Mipui chanpual sum leh pai tichingpen a, dik lo taka chheprelh a, mahni hlawkpuina atana lo hman hi eirukna, hlemhletna kan tih te zînga a langsar pawl tak a ni awm e. Chawlhni apianga Khiangkawi ipte nena Biak in pan thin, Biak in lamtuala lâm derh derh reng thei, kar tluana zantin deuhthaw-a Biak ina inkhawm thin, tuktin Biak ina zing tawngtai inkhawm thulh ngai lo te hian kan rin Pathian thu hi kan duh chinah kan pawmin kan pawm lo vel mai mai a ni lo maw tih te hi ngaihtuah a awl viau mai.
An tia lawm, he mihring hian a tum lawk vang reng nilo-in hlemhletna, eirukna kawng hi a zawh thei hial thin a ni awm asin; leh zel chuan! Thil duh leh mamawh ngah viaua inhria chuan ‘thil awh’ a lo ngah a. A sum leh pai lakluhin a tlin siloh avângin ‘awhna’ avâng chuan kut tling loa pawisa lakluh kha a lo pawi-sa zo ta lo thin a, a lo eiru ta thin a ni awm e. In leh lo ropui neih kan duh a, picnic spot siam kan duh a, huan neiha thlâm changkang tak neih kan lo duh leh a, motor man to chhuak thar apiang neih tumin kan hmanhlel a, kan sum leh pai lakluhin a tlin si lo. Chuvang chuan, kut tling loa sum leh pai lakluh a, eiruk chu kan lo hreh lo ta thin a ni. Thil awh kan ngah lutukna hian thlem min ti awlsam a, chu chuan kan rilruah pawisak neih lohna lian tak rawn hringchhuakin eiruk chu kan hreh lo ta thin a ni awm e. Chuti anga kan sum lakluh chu holam taka hman ral mai mai pawh kan awlsam a, chhûngkua mai bakah khawtlang leh ramin a tuar thin.
Mihring hian hah leh rimtawng taka kan thawhchhuah chu holam taka hmanral mai mai kan hrehin kan rên a. Chu chuan kan rilru puthmang pawh a khalh ngîl ta mai thin a ni. Thil reng reng; anih dan tur kal phung dik tak ang zêla hruaituin a tih chuan mipui chuan kan zawm mai thin. Kal phung dik loa thil ti kan hrem ngam chuan ram kalsiam hian kawng dik a zawh ang a, kal dan dikin a kal phah ang a, eiruknate leh hlemhletna chi dang dangte pawh an zia-awm phah ngei ang. Chuvang chuan, kan thawhchhuah chu intodelhna tur atan a hman dan chintawk kan thiam ang a. Chhûngkuain a tih dan dik hriaa kan tih chuan khawtlâng pawhin chu kalphung dik chu zuiin kan kal theih phah ang. Chu chuan ram inrelbawlna kawngah pawh nasa takin kawngro a su ngei ang. Chuti anga kal phung dika kan kal chuan kan lo intodelh ang a, ram dangte pawh kan awt ngawih ngawih tawh bik lo ang. Chuti anga kal phung dika kal zel tur chuan tih takzeta thawkin; hlawh chhuah kan tum tur a ni. Hlawhtlinnate leh intodelhnate hi tih tak zeta hlawhchhuah ngai a ni thin si a!
Thlan tui fâr khawpin mihring hian a dam khawchhuahnan a thawh a ngai a. “Thawk lo chuan ei pawh ei suh se” tih angin thawk tura duan he mihring hian thawk loa lakluh teuh teuh a tum chuan eirukna khûrah a tlu lut ang a; amah, mihring ‘hlutna’ leh ‘zahawmna’ pawh a hloh ang. Thlantui fâr zawih zawiha thawh chhuah leh hnathawhna kut bal takin a hrinchhuah chu ‘ mihring hlutna’ leh ‘zahawmna’ hi a ni si a. Dik lo taka sum leh pai lakluh a, hausak em em ai chuan rim taka thawk a, mahni thawhchhuah hlawh hmanga khawsa thin te hi mi zahawm dik tak chu an lo ni. Tin, chuti ang mi chu mihring nunkawnga hlutna ropui tak nei an ni. Mi entawntlak, ram leh hnamin a ngaihhlut a, a dah ropui tur chu an ni fo.
He hringnun hi duhâmna khawvel, midangte aia san belh zel duhna, neih chhûna lungawi thiam loa neih belh zel duh, lian tual tual zel nih duhna khawvel anih tlat avângin heti ang kawngah hian, mipuiten; ram hruaitu atan meuha an thlanchhuah chu heti ang hlemhletna kawngah hian a inthiarfihlim ngam a tul lehzual awm e. Za a za Kristian intite hian duh tawk hi kan nei lo ropui nasa mai si a. Kristian tha, hausa bawk si, in leh lo nei tha, hna tha tak thawk nih kan duh a. Eirukte pawh hi Pathian malsawmna ang thawthânga sawi mawi thiam, kohhrana thawhlawm atana sum leh pai chhunglut teuh teuh tura midangte kâr chîng, pulpit tlang chum pha, a rûka thenawm khawvengte tana mi hnawksak, pulpit tlang atanga Pathian thu duh ang anga kailek a, kohhran mipuite vau-thaih zawnga thusawi chingte pawh kan awm nuk tawh mai lo maw!
Tuna kan khawsak phungah hi chuan, he kan ram neihchhun, kan chenna Mizoram hi kan rawk a, kan pawngsualin mikhual kal chhuak leh vat mai tur angin kan suasam a ni ber lo maw tia ngaihtuah chang neih a awl duh viau mai. Tuna kan khawsak dan ang zel hian khawsa chho ta ila kan ram leh hnam hi a him zel ang emt Aizawl khawpui chhung bikah phei chuan zingkarah leh tlai khawthim dâwn hnaiah te hian han teikual chhin teh, Mizo aiin hnam dang hnathawk suau suau hmêl hmuh tur an tam zawk mai lo maw aw tih turin hnam dang hnathawk hmuh tur an tam hle asin! Chîmral hi hlau viau mahila, hnathawh kan tum tlat siloh chuan kan hlauh em em dinhmunah hian kan tlulut thei a nia. Kan ram Mizoram, pi leh puten lu chhum ban chhûm huama an lo sah zau hi thangtharte hian kan vênghim zo lo mai ang tih pawh thil hlauhawm tak a ni ta. thangthar zêlte tana vênghim tur chuan keini hian tih takzeta kan thawh a, kan hlawh chhuah hi a ngai asin!
He khawvela hnam hrang hrang zingah hian hnam thatchhia hi hnam dingchhuak an awm ka hre ngai lo a. Tuna kan dinhmun thlir hi chuan thangtharte rochun tur ram kan nei lo mai ang tih pawh thil awl te, thil thleng thei, kan hnam tana thil hlauhawm tak a ni ta lek lek mai!
Chuvângin, kan sawi tâk angin ram hruaitu hi eng kawngah pawh hian a pawimawh hmasa ber lo thei lo a. Ramin hma a sâwn leh sawn lohna kawngah phei chuan ram hruaitu mawhphurhna liau liau a ni. Hruaitu chuan hmathlir a neih a ngai a. Chu a hmathlir hlenchhuak tur chuan tumna tak tak neia a thawhrim pawh a tul hle ang. Taimakna te, tuarchhelna te, dawhtheihna te, insumtheihna te, rinawmnate leh diknate a neih a, a nunpui a tul bik lehzual a. Hruaitu berin dikna leh rinawmna kawng a zawh loh chuan chu ram mipui tan chuan hmasâwnna kawng zawh turin beiseina neih a hâr viau ang a, ram leh hnam tlukchhiatna hial a thleng ang.
Mihring nunkawnga thil pawimawh leh kan nun kaihruaitu pawimawh tak chu beiseina neih hi a ni kan ti thin a. Kan nun kawnga kan thiltih reng reng hi beiseina kan neih vâng a ni ti ila kan sawi sual lo ang. Beiseina nei lo mi chuan lungngaihna a tawng nasa zual ngeiin a rinawm. Minung kan nih chuan beiseina hi kan nei ngei tur a ni reng a. Kan nun khalhtu pawimawh tak pawh beiseina tha neih hi a ni. Eng kawng pawh zawhin eng hna pawh thawk ila, beiseina kan neih fan fan a tul fo. Beiseina pawh nei lo khawpa beidawnna nêna hring nun hman hi a pawi thui thei hle. Chuvangin, kan ram kan hnamin hmasâwnna lamtluang kan zawh ve theihna tur atan pawh hian mipuite hian beiseina kâwl eng hi a lo chhuah hun i nghak ila, hlawhtlinna hlawh chhuak tur hian beidawng mai loin hmalam thlir chungin ke i pen zel ang u.
Ram hmasawn leh changkang, ram intodelh leh entawntlak, state dangte’n an entawn theih tur khawpa hlawhtling kan lo nih theihna tur hian nang leh kei hian kan ram leh hnam tan hian beiseina nei chungin hmalam pana ke kan chheh hram hrâm a, tih takzeta kan thawh hram hrâm a tul si a. Hlawhtlinna hi hlawh chhuah ngai a ni tih hriaa kan thawh hi a ngai rih si a.