MÎM KÛT LEH MIZO KRISTIANNA

  • Mama Khiangte

Mizote’n kût hrang hrang kan neih zinga vawiin thlenga kan la chhawm nun leh Mizote sakhuana kawngkal leh nunphung thlenga nghawng nei lian em em chu  ‘Mim kut’ hi a ni. Thi ṭin(August) thlaah emaw Mim kût(september) thlaah emaw an hmang ṭhin. Mim kût hma ni chiah chu Mitthi chaw zawn ni tiin an thlai chhiah turte lam khâwmin an inpuah chah mup mup ṭhin a, an hman thla chu ‘Thla serh’ tiin an serh hle a, an hmanniah pawh tumah feh lovin in lamah mitthite tân hun an hmang a. An Mim kût hman leh kum kal ta inkara mitthi chhungte lênpuiin hla lungkuai tak tak sain mitthite sûnin an ṭap hawm hawm ṭhin.

            Mim kût hi a awmzia takah chuan mitthite tâna thlai chhiah hun a ni a, mitthite sûnna leh ngaihna hun a nih avângin hlimhlawp takin an hmang ngai lova. Lunglêng leh mitthite ngai tak chungin hun an hmang ṭhin. A hman ṭan dan hi ‘Tlingi leh Ngama’ thawnthu aṭangin kan hmu a. Tlingi leh Ngama nupa induh leh inhmangaih takte chu hlim taka an awm laiin Tlingi chu a boral ta thut mai a. Ngama chuan tuar nasain a ṭap a ṭap fova, ni khat a ṭap chu zêl angin a awm ta hial a,mitthi khuah zu kalin Tlingi a zuk hmuh chuan a lo chêr em em mai a. A chhan a han zawh chuan Tlingi chuan, ‘Eitur a vâng êm a, ka chêr a ni. Han haw’ng ta la, kan lova thlâite kha han phur la, min rawn pe ve ang che’, a lo ti a.

            Ngama chu a harh leh ta a. Lovah a kal a, an thlaite chu a va phur haw țeuh a. In a thlen chuan kawngka a kân dawn lai takin a lungleng lutuk chu a mittui tla nasain khua a hmu hlei thei lo va, a tlupalh ta a. A thlai phurh chu tuium hunna kiangah a inbun chhuak ta ruih mai a. Țap aw țeuh hian, “Tlingi, lo ei ve rawh le,” a ti a. Nakinah chuan a lungleng a țap leh ta chiam mai a, a țap chau chu zêl anga awm lehin mitthi khuaah chuan a zuk kal leh a. Tlingi a zu hmu chu a lo thau ta hle mai a, a chhan a zawt leh ta a. “I thlai min rawn pek kha ka ei a, ka thau ta a ni,” tiin Tlingi chuan a lo hrilh a.

             Ngama chu a harh leh hnu chuan, kum tin thlai tharte chu tuium hunna bulah Tlingi tân a thlaichhiah ta ziah a. Miten chutianga a tih chhan an zawh chuan, a thil tawn leh hriat zawng zawng chu a hrilh ta vek a. Mi dangte pawh chuan an chhungte thi tawhin eitur an nei lo bik ang tih hlauvin an thlai tharte chu tuium hûnna bulah chuan an thlaichhiah ve ta ziah a. Hetiang hian “Mitthi thlaichhiah” leh “Mim Kut” hi a lo chhuak a, kum tin an ching ta zel a. Heta ṭang hian Mim kût hi mitthi tawh an chhung leh khat tê tâna hun serh bik a lo ni chho ta a ni.

             Mizote chu sakhaw thar, thlipui tleh an sawi ang maia chak leh thâwm pawh na takin a rawn nangching thut mai a. Sakhaw hlui chuan hnehtu zawk nih tumin bei mah se sakhaw thar leh a ken tel thil hrang hrangte avang chuan a bet zawkah a ṭang nghal rawk rawk a. Sakhaw thar chuan Mizote thinlung aṭangin sakhaw hlui hmun chu luah hnanin nêk sawn mah se sakhaw tharin a kentel zingah sakhaw hlui kawngkal tam tak a beh ve miau avangin a thi hlen thei tak tak lova, sakhaw hlui thi tawha kan ngaih mêk lai pawh hian ngun zawka thlir chuan sakhaw thar hlimthlaah hian sakhaw hlui ziarang chu hmuh tur a la awm reng a, chu mi avang tak pawh chuan sakhaw thar hi Mizote thinlunga tla nâ leh hmun luah thûk ta a ni bawk.

          Mizo pi leh pute khân thihna chungchangah hian ngaihtuahna an sêngin thih hnu piah lam ram thlenga an rin dân chuan an nunphung, ngaihsan zâwng leh inzirtirna leh puithuna thlengin nghawng a nei a. Chu chu an sakhaw kawngkal pui ber zinga mi a ni bawk. Thihna chu an ngai thu takin an la lungrun ṭhin em em bawk. Kristian sakhua a rawn lut a, Zosapte’n hla lehlina bulṭanin Zofate zingah pawh an hniak hnung zuia hla letlinga phuah chho thei an rawn awm nghal a, harhna ṭum eng emaw zat thleng zuiin chu Mizote zinga harhna lo thleng chuan a ken langsar ber chu vanram ngaihna a ni. He vanram ngaihna hi vawiin ni thlenga Mizo Kristiannaa langsar ber leh Mizote Kristianna tiMizotu leh tinung bertu a la ni ta zel a ni.

               Chu vanram ngaihna chu Mizo kristiante tana chaw ṭha ber a ni chhunzawm zel a, Pathian an ngaihna hmanrua, Pathian an auhna hmanrua, khawvel thil laka an inthiarfihlimna leh khawvel thlêmna laka an tal chhuah theihna leh inhnemna kungpui ber a ni. Chu Mizo kristianaa mitthi tate ngaihna leh vanram ngaihna chu hmanlai Mizo khawtlanga kût pawimawh em em tuna kan sawi mek Mîm kût an hman chhan nen hian inlaichinna an nei chiang hle.

             An chhung leh khat thi tate hriatrengna puala an hun hman Mîm kûtah chu lungngaihna ni leh lusunna niah an hmang a.Tumah hlimhlawp bâwl lovin zu leh sâte nên khawhar hlate sain an nileng hial ṭhin a, an chhung leh khat leh mi hmangaihte thlarau tan tiin an thlai leh ei tur neih ṭha ber berte chu an chhiah a. Chu hunah na na na chuan mitthi tawhte tan an hun leh rilru zawng zawng an pe a, an theih anga nasa leh lungrunin an mi ngaih kal tate chu an sûn ṭhin. Chu chu Mizo kristinnaa vawiin ni thlenga la bet ta zel leh, Mizote sakhaw thara thil hlu leh ngaihnawm lai ber a ni ve chiah bawk.

               Mîm kût hman dan leh ziarâng chu Mizote khawtlâng nuna langsar tak lusûnte inhrethiam a, inngaihsak tawn a, inhnêm tlang dial dial ṭhin an nihna te, insûnpui tawn a, khawhar hlaua inlênpuia inriahpui hial ṭhin hnam nunphung ze nghet tak chu Mizo kristianaah a bet chhunzawm mai nilovin nasa takin pâr a chhuang zui a. Tûn hnua mihring kan tam tâk hnu leh kan buai tâk hnu, changkannna leh sualna a nasat tak hnua tlawmngaihna tam tak chhawm nun theih a nih loh hnuah pawh chu thihna avanga intawrhpuina leh inhnêm tawnna chu Mizote tiMizo a, Mizo kristianna hnukpui ber zinga mi a la ni fan a. Chu chuan Mîm kût chu Mizo kristianna nena inkungkaih tlat, inkungkaih satliah mai ni lo lâk hran theih loh khawpa inthlunzawm tlat a lo nihzia a tilang chiang hle a ni.

                 Mizo pi leh pute khân chutia mitthite tâna thlai an chhiah zawhah chuan mitthite pawh lung si takin an ṭin ta ṭhin niin an ngai a, chu vangin ‘Thi ṭin’ tiin an sawi a. He an hman hun hi Mîm kût thla emaw thi ṭin thla emaw an ti bawk. Heta an rin dân leh tih ṭhin dân danglam tak lo lang pakhat chu, ‘Nupui sûn tawh te’n thlai chhiah/thar thi chhiah an neih hmain nupui dang an nei ngai lova, thi ṭin an hman phawt loh chuan nupui dang zawn leh neih a thiang lo’ an lo ti hi a ni.

           Hmanlaiah chuan hmeichhiate dinhmun kha an khawsak phung avangte leh an puithuna leh rin dân hrang hrang avangtein a hniam zual emaw tihtur a ni ṭhin a. An sakhaw kalhmang avângtein ‘Hmeichhia leh chakaiin sakhua an nei lo’ tih thu te, ‘Hmeichhia leh palchhia’ tih thute sawi tur ting thu a tam ṭhin hle a. Inneihna chungchangah pawh tirh luih an nih ṭhinna te leh inchhungkhurah pawh nula leh nute dinhmun leh thawhrimna te, tlangval leh pate aia thu an neih lohzia leh kut awl lova tuk tin zan tin rei tak tak thleng thlenga che ṭhin an nihna te leh mei tuah tak ngial pawh an pasalte’n tih an tum loh ṭhin thute pawh kan hre ṭhin.

            Chu mipate lalna leh rorelna hnuaia awm hmeichhiate dinhmun chu zahkai lo hle nite pawhin a lanna chen a awm ang. Mahse, he Mîm kût an lo hmanna chhan kan sawi tak aṭang hian mipate khân an nupui thi tate zahna an lo lantir ṭhin thu te, an hmangaih êm êm loh nupuia an neih boral leh ta si an awm châng pawhin hmangaih dang an neih emaw nula dang emaw hmeichhe dang neia umzui nghal ruak ruak lovin an nupui thi tate zahna leh ngaihsakna thi ṭin an hman zawh hma chu nupui dang an nei thei lova, ṭhenkhat phei chuan a kum a kum hialte an nghah a ngai ṭhin tihna a ni.

       Chu chuan a entir chu hmeichhiate ngaihhlutna leh nupa inzah tawnna leh pumkhat an nihna chu, chu Mîm kût chuan a rawn keng tel a. Chutiang chiahin Kristian sakhua chuan nupui pasal inzawnna kawngah te nupa inkarahte inzirtirna tam tak a rawn keng tel a. Bible-ah pawh sawi sen loh kan hmu hial a, pakhat lek han tarlang ila, ‘Pasal chuan a nupui chu a hmangaih hle tur a ni. A hmangaih dan tur pawh, ta neih takin, Kristan Kohhranho a hmangaih a, an aia a inpe ang takin a ni tur a ni.'(Eph. 5:28) Hei hian nupa inhmangaihna chu hmangaihna pawnlâng leh satliah lo tak, hmangaihnaah pawh thûk taka inzawma Isua Krista’n kohhran leh a mite a hmangaiha an tâna a inpeknaa a hmangaihna thûk tak nên a tehkhin hial a, hei ringawt pawh hian nupa inkar ropuizia leh thûkzia a tarlang chiang hle awm e.

         Chu nupa inkar chu vawiin nia Mizote chhungkaw buaina bulpui leh khawtlang thlenga sualna leh khawlohna thlen chhan tam ber zinga mi a ni a. Mizoram chu nupa inṭhen tamna,  nuthlawi tamna, zu leh ruihtheih thil avanga mipa thih tamna a lo ni ta zêl mai te. Nupaa insiam kan awlsam ang chiaha inṭhen kan awlsam ta em em mai te leh, nupui pasal sûn tawh ṭhenkhatte zingah ngaihzawng emaw nupui pasal dang nei leh nghal zung zung thei eng emawzah kan awm ṭhinna te hian kan hnam nun mawina, nupui pasal inzahtawnna hlu tak kha a hnâwl tawm nasat bakah Mizo kristiannaa a laimu ber kalhin kan thuvawn leh inzirtirna tam tak kan dai pelh rem rum a. Hei hian nasa takin sualna leh khawlohna a hrin nasat bakah chhungkaw tlâk balna tam tak thlenin chhungkaw lungphûm thlenga tinghingin kan tum Ktistian chhungkaw din chu a hlat phah hle ṭhin.

             Chuvangin he kût hlu leh danglam tak, mitthi te ngaihna leh dah pawimawhna phêna inlungrualna leh inhmangaih tlânna mai bakah Mim kût lo chhuahna bul ‘Tlingi leh Ngama thawnthu’ aṭang pawha mihringte he khawvela nung mai mai leh thatchhe taka awm lova, kal tate ngaia indawm kûn leh lungngai renga awm tum lova an hmabâka tihtur leh hna awmte taima taka thawha hmalam pan zel duhna leh mihringte tâna he khawvela taima tura inzirtirna hlimthla thlenga ngaihbel theih thil lo awm te hi a kristianin a Pathian thu êm êm bawk.

            Mîm kût hman chhan bul ber Mitthite ngaihna chu Mizote kristianna kûngpui leh hnukpui ber zinga mi a ni a. Vawiin ni thlenga kohhran leh khawtlang pawha kristianna la nun hrâm hrâmna bulpui zinga mi anih bâkah, a huho ang zâwng pawha inlungrualna leh inhmangaih tlânna Mizo Kristianna kawnga rawn thlentu a nihna te, nupui pasal inneihna kawngah leh nupa inkar thlenga inzahtawnna lantirtu anihna te leh zirtur leh hai chhuah tur tam tak Mim kût hian a kentel avangin Mim kût hlutna leh ṭangkaina te, Mizote nunphunga bet tlat anihzia leh Mizote min tiMizotu, sakhaw thar Kristian sakhaw innghahna lung ṭangkai tak zinga mi leh chhem alhtu pawimawh tak zinga mi a nihna te hi theihnghilh phal chi a ni lova. MÎm kût kan thlen hun apiangin emaw Mîm kût thla kan chuankai a piangin Mizote rilru leh thinlungah thar reng turin a duhawm takzet a ni.

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427