- Dr. C. Lalrampana
A KAMKÊUNA
Chuhhelh tih thumal hi saptawng pawhin a tlukpui thumal fel fak a awm chiah lo niin a lang. Pu Buanga dictionary-ah chuan ‘greedy’ tiin a sawi fiah a, chu chu ‘Self-interest’ emaw ‘one’s own interest or advantage’ tite pawhin sawi fiah deuh duah theih a nih hmel. Mizotawnga chuhhelh tih ang fak erawh a ni chiah lo deuh mai thei. Mizo tawng hi tawng naupang tak, tawng hausa lo tak a nih rualin thumal hlãwm khat awmze ril tak tak nei leh thiltih sawifiahna (adverb & double adverb) nei tha tak erawh kan ni ve tlat. Mahse, chuhhelh thumal a taka chetziaa kan lantir nasa tawh lutuk erawh hi chu kan zonun leh nungchang tihmelhemtu leh kan hnam timualpho mektu a nih avang hian kan sim vat a tul a ni. Chung chuhhelh nun chetziaa kan lantirna hrang hrangte chu a malte tein i han bihchiang teh ang.
RUAI THEHNAAH
Hman lai pipute nuna bet tlat awmdan mawi em em chu ruai thehnaah leh chawhlui kilhona rêng rengah “upa berin a bår hma chuan naupangin an bár khalh ngai lo” tih thuvawn nghet tak hi englaipawhin an vãwn reng thin kha a ni. Aia upate zahawmna vawnghimin chawhlui kilhona reng rengah upahovin an bãr hnuah chauh naupang deuhte’n an bãr chhunzawm ve chauh a; aia upa zawkte ngaichang rãnin hawihhãwm takin an nun an hmang thin.“Tunlai ruai theh dan leh hmanlai ruai theh dan a inang tawh lova tunlai chuan ‘buffet’ hlira ruai buatsaih a nih tawh avangin a dawh hmasa sa a ni tawh mai alawm” kan ti a ni mai thei. Mahse, tunlai buffet system-a ruai buatsaihnaa chaw dawhnaah pawh hian chan loh hlãu ni ãwm taka aia upate ken nachang hre lo, dawh hmasak chuh ching, hawihhãwm lo, chuhhelh tak tak hmuh tur an tam thin hle. Chuvangin, he chuhhelh nun tha lo tak hi bansan a hun tawh hle.
TRAFFIC JAM-AH
Aizawl khawpui traffic jam-a lirthei tãn khawm changin lirthei khalhtute chuhhelh reng renga an khawsak thin dan, kal hmasak inchuh reng renga “Ka pa kawng sial a nih hi, lokal ve suh u” ti ni ãwm taka inmelh rum chunga kal hmasak inchuha an phu suãu suãu thin han hmuh changte hian kan zonun ze mawi tlawmngaihna leh hawihawmnate khan kan nunah hmun chang tawh lovin chuhhelh nun hlirin kan khat zo ta. Chuvangin, kan zonun zemawi tlawmngaihna kha pãr ang vulleh se a van duhawm tehlul em!
LP GAS SEMNAAH
Aizawl khawpui thenkhatah online system hmang-a LP Gas order theih ni tawh mah se, Aizawl veng thenkhatah leh thingtlang hmun tam zawkah LP Gas point-ah Gas la tura intlar a la ngai a. LP Gas sem changa chan hmasak loh hlãu reng renga chuhhelh taka an hmaa Gas cylinder a ruka an dah thlãkthleng lai vel han hmuh changte hian kan zonun zemawi inzahdertawnna a bo tawhzia leh chuhhelh nun hlira kan khah nasatzia hi a van zahthlak thin em! Chuvangin, zonun zemawi dawhtheihna leh rinawmnate kha pãrang vulleh se a van duhawm tak em!
HARSAT TAWHNAAH
Ramri buai, chi leh chi inhriathiamlohna, indona leh ei leh bara inhrekna (economic blockade), thil engemaw lo thleng (incident), kawngpui chhiat avanga ram leh hnam pumin ei leh bara harsatna leh nitin mamawh tlãkchhamna a tawh changa nitin mamawh chihrang hrang chan loh hlauva midang chan tur awm lo lek khawpa an han inchuh zo duak duak thin leh phingphihlip chhuak ang maia mirethei sum leh pai thla chhamte chan ve tur awm lo leka nitin mamawh inchuha an han phu mur mur mai thin te, chuachhapah dawrkai sumdawnghovin harsatna denchhena an bungraw stock hlui pawh an lak thar hlim anga dawt sawia an duh zah zah an han chhiar pung mai thin te, chawhmeh zuar chhawnghovin to tak taka anmahni phuahchawp chhuanlam hmanga an duh zat zata chawhmeh leh, thlairah ilo leh thei rah an han chhiar chiam chiam mai thinte hi a van rathlak tehlul êm! Sorkar lahin a thunun ngam dêr si lo. Kan zonun zemawi ”sem sem dam dam, ei bil thi thi” tih nunte kha hmuh tur a van vâng thin tehlul êm! Chuvangin, hetiang hun khirh hi kan la tawng chholeh fo dawn a, Hetiang taka hnam duhâm leh chuhhelh hnam kan ni chho ta leh duhamna uchuak tha lo tak kan neih mek hi bansan hmiah theih tawh ni se a van duhawm em!
PETROL PUMP-AH
Khawvel puma Roman Catholic Kohhran tamzia sawi nan -”Petrol pump awmna apiangah Roman Catholic an awm” an ti thin. Tank Lorry driver-ho nawrh vang emaw, bandh huaihawt vang emaw, Kawngpui dan vang leh kawngpui chhia leh engemaw harsatna avanga tuialhthei (Fuel) tlãkchham thut chang a awmin petrol pump-a petrol/diesel la tur chan loh hlãua an chuhhelh hlawm thinzia leh mahni lirthei fuel tank khat bak bur ruak neih zawng zawnga thun khah tum ni ãwm taka balung ang maia an han phu sup sup mai thinte hi an hmuhnawm viau rualin chulhelh nun, huamhauh hnam, mahni hmasialna bak a lang thin lo. Chutih laiin Petrol/diesel blacker hovin duhãm takin a to lehzual huna hralh tur chuhhelh takin an lo dawh ve a, to uchuak tak takin an hralh thinte thlenga han hmuh hian kan zonun zemawi tlawmngaihna leh kristian nun ze dik tak hmuh tur a awm tawh lo. Sorkar lahin petrol black-a zuarte a thunun ngam bawk si lo. Chuvangin, hetiang hun hi kan la tawk fo dawn a, chutih hunah chuan he chuhhelh nun leh chuhhelh hnam nihna hi paih bo hmak thei tawh ila a va tihzia dawn em!
A TLÃNGKAWMNA
Mizo tlãwmngaihna, rinawmna, taimakna, aia upa zahna leh huaisenna thlengin tun lai thangtharte hian zonun zemawi hi a takin an nunpui lo sãwt hle mai. Dec. 20, 2023 tlaia Lunglãwn bula car insua mithi leh hliam bawisawm ngai bawisawmtu mumal awm lova a bula khati zozai mihring awmin ngawi renga ena an thlir thup ringawtte leh hliam mi 3 damdawi in lama phur tur motor an inhmu zo lo lek leka lang chetsualna bula lirthei ding thup tho site kha thlir let loh theih a ni lo. Mizo zingah tlawmngaihna a awm ta lo em ni? Petrol/diesel vãn laia petrol nei chhun filling station pan tura kan chet ran hlawm thin tehlul nen, zankhaw tairek thleng thleng, tlaivar zak zak pawha tuialhthei dawh kan peih laiin tlawmngaihna erawh a bo sawt hle niin a lang. Khing chuhhelh nun a taka kan lantirna kawng nga langsãr zual deuh deuhte bak pawh khi sawi tur tam tak a la awm. Chuvangin, chuhhelh nun tha lo, chuhhelh hnam tih tur khawpa zahthlak taka kan khawsak thinnate hi bansanin sim hmiah ila kan zonun zemawi tlawmngaihna hi a takin vãwng nung zel ila a van duhawm tehlul êm! “Aw, tlawmngaihna hlu, aw nunna par, Kan tlang ram nuam hmun sangah hian; Kum sang tam tak pawh ral mah se, Zamual liam lovin ding reng rawh.”