- Dr. C. Lalrampana
Kei zawng ram changkang pui pui ram dangte ka vei ve thei mawlh lo. Kan Zoram zim tê, a dung mel 200 a vang mel 100 lek hi ka pianna ram ngei a nih avangin englaipawhin thinlai lungruk chhungrilah hian vei taktein ka vei zawk a ni.
Khawvel pum huapa tehnaah hnam rinawm deuh deuh 8 thlan chhuah an awm a, chungte chu a indawt danin tarlang ila: Switzerland; Sweden; Norway; Denmark; Canada; Finland; New Zealand leh Austria-te an ni. Eheu! Kan ram India khawvela mihring tam berna a lang pha ve hauh lo mai? Chuachhapah kan ram zimte ringtu zaa 87.16% awmna, mi rinawm leh mitha filawr hlir awm khawmna ni awm tak Mizoram hi a lang pha ve hauh lo bawk.
Pathian thusawm pek zinga 8-naah chuan-”I ru tur a ni lo” tih a chuang. Bible kan ngainain kan chhuang êm êm a, mahni chawlhni theuhah leh sakhaw rawngbawlna hrang hrangah ipte chei, savun ip, kuta ken chi leh ah chi, a kawm mawi tak taka siam kan ak, kan kengin kan hûm fer fur thin. Sakhaw dang biate lakah kan hawi cham a, kan intivei a, tha bik hliah hliahah kan inngai a, vanram kai ngei ngei turin kan inhisap a, kan ngaih a tha hliah hliah thin. Mahse, Bible chhunga thu awmte a takin kan zawmin kan nunpui duh hauh chuang si lo.
Kan kristianna mit hian milembia leh sakhaw dang betute a hmutling thei mawlh lo. Hetihlai hian an sakhaw lehkhabu thianghlim hrang hrangah chuan thusawm pek No. 8-na ang tho hi a chuang ve vek si, chuvangin, eng sakhua mah hian rûkrûk leh nungchang sual hi a ngaizam mai bik chuang lo. Fiah zawka kan hmuhpui theih nan sakhaw dang lehkhabua inziakte chu i bihchiang lawk teh ang:
- Islam (Quran): “Tin, mi dangte hausakna lak thensakin, hre reng chung leh sual takin roreltute thamna atan hmang lo la, dik lo takin an hausakna pawh ei ve suh ang che. (Quran 2:188).
- Hinduism (Bhagavad Gita): “Rilru chunga thuneihna neitu, duhâmna leh thinrimna laka fihlim chuan remna famkim dinhmun a chang” (Bhagavad Gita 2:56). Ruh lang rawtin rukrukna sawi a nih loh laiin, he chang hian mahni inthununna leh nungchang lama rinawmna pawimawhzia a tarlang a ni.
- Buddhism (dhammapada):
“Khawvela chhiatna thlena, dawtsawi ching leh mi phalna lova laksaka midangte petu chu a boral ang.” (Dhammapada 246). He chang hian rukrukna avanga thil thleng leh dikna pawimawhzia a sawi uar hle a ni. - Sikhism (Guru Granth Sahib):
“Midang ta awt suh la, dawt sawi hek suh.” (Guru Granth Sahib, page 83). He chang hian rinawmna a pawimawhzia leh mi dangte thil neih zahsak a tulzia a tarlang a ni.
Kum 1991 khan Uttar Pradesh-a kan zirna ina professor pakhat chuan Mizoram chu India rama eiruk tamna ber pawl niin a sawi a, a zahthlak duh rem rem hle. State sumhnar nei chhe ber, intodelh lo ber leh changkang lo ber ni chunga eiruk tamna ber anga min han sawi kha chu rilru a na duh hle. Mahse, kan nihna a ni miau bawk si? Kan state annual budget atanga zaa 30% pawh tling mang lo, hmasawnna hna thawh nana dah a nih thin lai kara kan MLA, Minister-ho leh sawrkar milian (bureaucrats)-hovin an han petzut then leh a nih si chuan changkan ngaihna reng a awm lo a ni. Tlemte pawh ni se, a hmanna tur dik takah hman ni thin se’ng chuan eiruk tamna ber state kan ni hauh lovang.
Mizo Union a hnua congress nena inmarzar ta Pu Ch. Chhunga ministry kha eiruk lamah a la fingvar vak lova, 6 basic needs kalpuitu PC Ministry atang khan an harh thar a, an MLA & MInister-te in leh lo a changkang zawt zawt a, a hnua miten an entawnzui zel a. MNF hun laia corruption nasatzia phei kha chu mipuite rilruah a la thar rengin a rinawm, an hruaitûte lah an la ngai reng bawk a.
Tin, Congress lah eiruk lakah an fihlim hek lo; an hruaitu lawkho lah hi han en ila, mipuite ngaihzàwn leh rintlâk leh Pathian ?ih mî pakhat mah an awm lo emaw ni tih tur an ni bawk si a!
Kan enchhin mék ZPM-ho lah hi enchhin fuh loh ber, Pathian thû káwra hmang mai mai, Bumtulianate an ni ta emaw tih tur a ni a, mahni sawi loh dan hlira awm hi an kalphung thar chu ni ta berin a lang bawk nen. Kum 2028-ah khian old Model-ho leh tuna enchhin pawh dawl zo lo sawrkar ni bawk si lo, eirukna rim nam lo, mi rintlak awmkhawmna pawl leh CM kum naupang zawk, thluak tha leh fing, ram changkang zawkte kepen ruala pen ve thei tur Zoramin a mamawh ta a ni.
Kan ram hruaitute an rinawm loh miau avangin kohhran leh puithiam, rawngbawltu, NGO, Pressure group leh mipui tute mai pawh hian rinawmna kan tlachham fai vek ta niin a lang. Kohhranho zingah leh NGO, pressure group chenin eirukna hian a luhchilhin zung a kaih tawh a, indem tur chuang kan awm lo. NGO leh pressure group thenkhat lah vai sumdawng liante dik lo taka sum laksaka inchhekarbawm thin lah hmuh tur bo hek suh. Vantlang sualna chihrang hrang (Social evils) a hluar êm êm a, kum 40 zet zû ringawt kan âtchilha khap rem kan tum chhung khan ruihhlo damdawi hlauhawmin kan thalaite rûnin rûk hmang a hrinchhuah belh zual sauh a, ralmuang lo rêng rêngin kan awm ta a nih hi!
Mipuite kan harha, LALPA lam hawi nacháng kan hriat a hun tawh. Party manifesto ni lo vin, Pathian Manisfesto kan rin a hun tawh. Zoram tán hian national party pawh, regional party pawh tùmah rintlàk an awm lo. chutiang i nih ahnuin, “Nang, mi dangte zirtirtu, nangmah i inzirtir lo maw? Nang, mi ruk ru lo tura hrilhtu, nangin i ru thin maw? Ru lo tura zirtirtu hi rukru Kristian hlang awmkhawm kan ni ta ber em ni? Pathianah chauh tlu lût ila, tichuan Ani’n ro min relsak rawh se.