- Lalremliana Pachuau
A ngamtlakte’n Dungtawia tia a an koh JF Laldailova zâr kan zona azawnga kan hlawkpui ber tih ngam hial tur chu a lemchan a lehlinte kal tlangin a ni a, thu leh hla khawvela mi tin chunga lêng thu leh hla ngainat nachâng kan lo hriat phah ta a nih kha. Mahse, Sonnet 154 a phuahte erawh deh loh sakei huai tluk deuh thawa kan ţihkhai vanga, luhchilh tumna nei alawi tun thlengin kan la awm lo a. Shakespeare-a sonnet-te hi 20 chuang chu ninhlei thil tak meuh meuhin ka letling ve tawh a. William Shakespeare-a sonnet zinga pakhat kawmin vawiin chu hun i hmang dun mai mai ang u hmiang.
Shakespeare-a hian Sonnet 154 (Shakespearean Sonnet – ababcdcdefefhh rhyme scheme) hmanga phuahin, Sonnet 1-126-na thleng hi tu rawlthar nge tih hriat fák loh tân, a thinlung chhûngril a phawrh chhuahna hla hrilte an ni a. Lêngzem hlate ni chung siin, hringnun dârthlalang pumpui tar lanna thuchheh ril leh thûk ber ber, mawi leh ngaihzawnawm ngawih ngawih, tlar tin maia thluak hnathawhin chambanna tur a hmuhna hla hrilte an ni.
Sonnet 127-154 erawh lûngchim taka ‘Dark Lady’ tiha a phuah, mi nupui ni ngeia hriat tâna a phuah an ni thung. Hla ţona mual a hre fuh ta bik em ni tih mai turin, chhul aţanga hringfa a lo keu tirh phat ata, a thihna hmun lam a panna lamtluanga a kawng zawh dan chipchiar thei ang ber, naupang aţanga tleirawl, rawlthar aţanga nu leh pa, pitar putar mit aţanga hringnun khawthlirna min rawlrûkte hi, engtik emaw chuan Zofate hian tuipui nachâng kan la hre ve mahna!
Kan hmuipuipu, JF Laldailova’n Shakespeare-a nihna hi thiam takin, “Anite ang kha zawng, fiamthu pawha keini ang han tèr phâk tur chi ziazâng a ni lo, an piang fuh pawh ni lovin an piangsual a ni ber zawk âwm e” tia a lo sawi hian engkim a hril chiang ber awm e. Tun ţumah chuan a sonnet zinga ka duh êm êm, Sonnet 60 hi lo thlirho ta ila.
SONNET LX
Like as the waves make towards the pebbled shore,
So do our minutes hasten to their end;
Each changing place with that which goes before,
In sequent toil all forwards do contend.
Nativity, once in the main of light,
Crawls to maturity, wherewith being crown’d,
Crooked eclipses ‘gainst his glory fight,
And Time, that gave, doth now his gift confound.
Time doth transfix the flourish set on youth,
And delves the parallels in beauty’s brow,
Feeds on the rarities of nature’s truth,
And nothing stands but for his scythe to mow.
And yet to times in hope my verse shall stand,
Praising thy worth, despite his cruel hand.
Tui fawnte’n muanga vaukam an pan iang,
Tawpna panin kan nun a hmanhmawh ţhin;
Tui fawn hmasate hnudawl awm zelin,
Mahni hun ţheuhah vaukam an thleng ţhin;
Leia piang tawh phawt puitlin lam pan chu,
A vul lai kalha hun rawn inrawlhah;
Petu ngeiin a thilpêk tichhiain,
Hun chuan ţhalaite mawina thliahsakin;
Hmaifang chuarna a rawn thlen si ţhin a,
Leilung duhawmnaa inchawm thauin;
A favah hriamin mi tin min ât ţhin,
Fiahna nunrâwng paltlangin ka hlate’n;
I hlutna an la fak ngei ka beisei.
Ţhangthar hla hril phuah lama tui mi leh, tun huna hla hril ngainatute’na kan tlakchham lian tak pakhat, hla hrilna hmanrua Literary Devices (figure of speech) hman thiam kawnga mi zawng zawng chunga lêng tih ngam Shakespeare-a kut chhuakte hian, hla hril phuah dan awlsam leh mawlmang, mawi leh ril, thûk leh tak ngaiha hla hril phuah dan min zir chhuahtir thei ngat se, Zofate thu leh hla khawvel hi a inthlak danglam tháwk ngei ang!
A hla tlar li hmasa ber han en la, tui fawn tehkhinna (simile) hmanga hringnunin hma lam pana ke a chheh dan, mitthlaa chiang taka thlir theih tura tui fawn del del kal tlanga Imagery fuh lutuk a chheh dante hi kan lo hmu thiam ve ngei ang ti r’u? Tirilah eng rau emaw hian min ţham er er mai zu nia! Vaukam leh vaukama ţiau lung in tiangte hmanga thihna chungchang thua Allusion a rawn hman danin, a hla a tihhausak dante hi kan hmu thiam em?
Elizabethan hun laia mite thu leh hla chaw lakna ber chu, Greek leh Rome mite nun, an thawnthute kha an ni a. Greek thawnthuah chuan, Styx luiah lung chi hrang hrang, mitthite aiawh a tlar phei tuarhin an ngai ţhin a. Troilus & Cressida lemchanah khân, Troilus-a hian Diomed-a hnenah Achilles-a laka phuba lak a tumzia, he thihna luipui hi dai kai hial ngai pawh ni se, thihna hmachhawn tura a inpeih ât thu a lo sawi tawh a. Shakespeare-a hian ţiau lungte hi Symbol angin thihna ângchhûnga thlarau chawl tate aiawhtu atân a rawn hmang ta a ni.
Hla hril phuah ţhinte pawhin kan chhevel hringnun leh khawvel kan hmuh phâk chin thil tinreng kal tlanga, kan hla hril phuahte thuam hausak dan kan zir thiam a va hun tawh êm! Chu chu Vankhama leh Biakliana leh midang dangte’n hmân hmâna an lo thangchhuahpui tawh, an thu leh hla chei mawi nâna châk an laknate tho khân, tun hunah pawh kan velin min hual chhuak vek a ni si a.
Ţhangthar hla hril bakah hla phuahtute’na an tlakchham lian ber, hla thu cheimawina phuahchawp lutuk, mitthla leh chuan tur pawh awm chuang lo, Ţhuamtea Khawlhring thu hla anga, ‘A ruh hlang, a ti pawh awm mang lo’ a hla an phuahte nen hi chuan, lei leh van ang hlauh a nih hi. Hawh u, tlawmah i la lo ngam teh ang u. Tun hnaiah hla hril huanga hma kan sawnzia lo langin, hla hril hlang awmna lehkhabue hial an lo chhuak ta mawlh mawlh a.
Mafaa kha la dam ni se, hla hril huanga hmasawnna lo thleng mek avanga a lawm berte zinga mi a nih ka ring. Chutih rualin hla hril phuah kan awlsam lutuk, phuartu pawh nei lêk lova hla kan phuah dan, a chei mawi nâna kan thu leklamte hi han hmu ve ni se, hmasawnna tur kan ngahzia a hmuin a sawi chhuak ve ngeiin ka ring ţhin! Hla hril kan ngainatna hi a la pawnlang lulai êm a, kan buan ngam leh buan peih chinte hian chhiartute dawi ât theihna an nei thei mang lo a nih hi!
Plato-ate’n poetry an huat êm êm chhante hi i ngaihtuah tlâng teh ang u. Thim lal thuneihna kal tlanga mite thinlung dawi â mup thei, mite khaw thlirna tlâng her danglam vek thei khawpa thu leh hla thil tih theihna, zawlaidi ang maia mi aikaih theihna neiin hmasâng hla hril phuahtute khân an kut leh thluak an hmang thiam kha a ngaithei hlawl lo a nih kha! Duhthawh luatah kan sawi nâ ta mah mah ang tithe pawh ka hlau hlel lo e.
He sonnet kal tlanga Shakespeare-a leh Geneva baibul inlaichinna thûkziate hi lo zir chhuah han tum ve teh u khai. In peih phawt chuan kan la sawiho dâwn nia. Kan baibul hi English Poet-ho tâna pûr an châwkna ber pakhat a nihziate hi sawiho tham a awm asin!
Tlar 9 bul ţanna hi han thlir la, ‘And Time that gave’ tiin T hi hawrawppui hmanga a rawn Personify dan pawh hi in lo hmu thiam em? Shakespeare-a thu leh hlate hi chu an heti tlat ţhin! Sa pumpui hai ang deuhin, sa kaw chhûnga paih phal loh sa tui ţha ţha, a hai peih apiangin an thur chhuak nghauh nghauh reng ang deuh hi a ni ber. Keini ang duang chuan, in puarna khawp sa tuihnai hai chhuah pawh kan thiam ngai dâwn lo a nih hi.
He sonnet ka tlang hian Shakespeare-a chuan hringnunin hma lam a pan dan, tawpna hun ruat a panna kawnga a pal tlang thil hrang hrangte min kawh hmuh a. Quatrain khatna kal tlangin hian, hringnun chu tuifawn nen a rawn tehkhin thu kan sawi tawh a. Tui fawn hrang hrangte chu mi hrang hrangte nun nen tehkhinin, keimahni hun ţheuhah vaukam aţangin tuipui zau tak lam panin kan fawn phei a. A tawpah vaukam lam pan bawkin kan rawn fawn let leh ţhin dan Imagery mawi takin min thlirtir ta a ni.
Quatrain hnihnaah thung chuan tuifinriat tawp aţanga ni rawn êng chhuak, a vanglai hun tak vanlaizawla a hman hnuah, hun liam zelin tuifinriat tawp lam a panna kawnga a êng a thim ral tak riai riai dan min kawhhmuh leh a. Quatrain thumnaah erawh hun chu hmelma chimawm ber anga rawn tar langin, hringfate bakahah leilung mawina ker chhetu mai a nihzia, tum ah thlei bik nei lova angkhat veka kan chungah a hriamhrei duh ber thihna (favah hriam tak ang) hmanga ro a rêl dan min kawhhhmuh ta a ni.
He khawvelah hian kumhlun tura siam engmah a awm lohzia chiang takin Shakespeare-a hian min hriattir a. Chuti chungin a hmangaih ber erawh, thu leh hla hmanga a nihna; a duhawmna, hmêl ţhatna, ngaihawmna zawng zawng a tarlan ţhinte chungah erawh thihna chuan thuneihna reng a neih ngai dâwn loh thu, khawvel awm chhûng zawng hriat rengna lung phum an nih tawh tur thu hmangin thihna chu a vaukhan ta a ni.
He sonnet kal tlanga Shakespearea’n Literary Device, thu leh hla chei mawina figure of speech a hman a tir lamah ka’n tar lang zuai zuai tawh a. A sonnet bul ţanna ‘Like as the waves make towards the pebbled shore’ hi Simile mawi tak a ni nghal a. Hun (Time) erawh mi suaksual ber anga tar lan nân Metaphor angin a rawn hmang thung. Tin, hun vek hi mihring angin a rawn Personify bawk tih kan hmu leh a. Tui fawn kal tlangin Imagery mawi tak min hmuhtir a, ‘Nativity, once in the main of light’ tih thu leh ‘delves the parallels in beauty’s brow’ hmangin Alliteration mawi zet kan hmu bawk. Thu inkalh Paradox pawh ‘Time, that gave, doth now his gift confound’ tih thu hmangin a rawn tar lang bawk.
Heng zawng zawngah hian, Shakespeare-a thupui ber chu hmangaihna, thihna tem hauh lova a hmangaih chawi nun a tumna a nihzia kan hmu thiam mai awm e. A hla hril hmangin a hmangaih ber chu chhuan lo la awm turte’n tu nge a nih tih kan hriat reng theih nân, Sonnet 126 zet hmangin a chawi nung ta a. Tun thlengin Shakespeare-a chanchin sawinaah tawh phawt chuan, he tleirawl a hmangaih chanchin hi sawi lanin a awm ve ta ziah reng a nih hi.