- Dr. C. Lalengkima
Kan kawmthlang pa hian “Mizo te hi chu Chhura thlah dik tak kan ni tih a chianna chu bawlhhlawh kan paih darh mai mai a, a hnu lawkah fai hnatlang an ko a, mahni paih darh ngei mai kha phur takin kan ti fai leh surh surh a, Chhura thlah kan ni tih loh rual a ni lo” a ti a, a dik thui viau mai awm e. Mizorama cheng te hi hi faina thuchah la dawng miah lo, faina lama infuihna la chhiar miah lo leh fai hnatlang a la tel ve miah lo hi chu kan tlem ngawt ang. Heti chung hian fai erawh kan la harsat hle si. Fai awlsam dan kan sawi a, bawlhhlawh a bawm a paih mai a nih thu te chu hre lo pawh kan awm lo vang. Mahse, kan fai vek hauh lo, buaithlak tak chu a ni.
Zu nge kan buan hneh loh balhna: Mizoramah hian kan hneh theih loh, kan buan mek hi thil lian deuh pahnih a awm a. Pakhatna chu Zu a ni a. Zu hian min suat nasa a, full time a zu in, nitin zu in hna ber a nei hi kan tam viau mai. Zu leh a kaihhnawih avangin nitin hian kan thi zawih zawih mai chu a nih hi maw. Mizo tan chuan Zu hi kan buan hneh theih loh tih loh rual a ni lo. He tih ruala kan buan hneh theih loh dang leh chu fai lohna hi a ni bawk awm e. Heti khawp hian kan inzirtir nasa a, thangthar deuh te hi kan zia deuh kan ti a, mahse kan zia tak tak chuang miah lo. Mizo thisenah hian fai lohna bet hi kan la phiat thla fai thei meuh lo. A lehkhathiam leh sikul tha chhuak pawh hi kan la zia vak lo. Kan inzirtir nasat ang hu chuan thil sawt lo tak chu a ni. Ram pum huapin beihpui kan thlak a, YMA ah section level, branch level angin kan ti a, Central YMA thlengin fai kan buaipui a, a sawr mawh viau mai. Sorkar lam pawh hian thiam thil hrang hrang a show kual a, khua fai inelna, YMA branch fai inelna an ti a. Kohhran thlengin kan buaipui luih luih a, mahse kan fai tak tak thei meuh lo. Fai thei lohna hi nge kan buan hneh loh a Zu hi tih zawhna in zawt ila, zawhna chhan harsa tak a ni awm e. A pahnih hian kan buan rei tawh, mahse vawiin ni hian kan la hneh hleithei lo chu a nih hi.
Motor changkan, changkanna chhawm tel lo: Tun hma lam khan motor leh bike nalh deuh te hi nula a chhawm em kan ti fiamthu thin. Tun lai hian kan motor changkan tak tak te hi changkanna chhawm tel vak lo, faina lama changkanna a chhawm tel lo a va tam tak em. Khawpui lun laiah hian motor changkang in mahni bawlhhlawh fun phur chhuak a, kawng sir remchang laia dah mai mai ching kan tam mai. Mizo ah chuan motor nei thei hi tlem khawsak zia deuh, tlem changkang deuhah kan ngai a. A teuh lo, mi rethei leh harsa zawk te hian chuan lui kawrah, an kawm tlangah an lo paih a ni thei e. Mahse, motor nei thei, in la changkang leh officer zingah pawh mahni motor a bawlhhlawh phur chhuak, kawng sir a dah tawp kan la tam hi a lungchhiat thlak tak zet. Mi rethei leh harsa zawk te hian kawngpui sira dah turin an bawlhhlawh pu chhuak lu lu lovang, mahni motor nalh taka phur chhuak, mi veng kawng sira paih mai ching te hian an bawlhhlawh hi tu lo paihah nge an tih ang le? An kawt ah hetiang hian miin dah se an lawm bik miah lovang. Hetiang ti ho hi ram tan thanmawhbawk an ni tih i hre thar leh ang u. Hei pawh hi Chhura thlah min ti chiang tu bawk a ni thei mai awm e.
Balh hi sual a ni tih min lo zir tir se: Tun hma khan Africa hnam pakhat, bal ve thin em em chu, balh hian ramhuai in a chenchilh duh tih kha an ngaihdan a nia, an ramhuai hlauh vangin an fai phah ta em em a tih an saw ka hre tawh a. Kan Zosap Missionary hmasa ho kha Mizo ho khan kan ngaisang viau a. An thil zirtir pawh kan zawm tha viau hian an sawi thin. Khang hun lai khan balh hi sualah min lo ngaih tir ta se la, Mizo hi kan fai duak mai ang em aw ka ti. Hnam tin hian hnam tih dan, nun phunga kan neih thil hrang hrang kan nei vek a. Chung chu kan hnama bet kan thlah theih mai loh thil a ni fo. Chung ang chu khawvel hmasawnna pawhin a tih bo theih lo tam tak a awm. Chung zingah chuan Mizo hnam hian balh hi kan hnamah a bet ta bik emaw tih mai tur a ni a, vawiin ni thleng hian kan thlah theih meuh lo chu a nih hi, a zia lo hle mai. Balh hi kan hnama bet thil tha lo paih chhuah ngai (social evil) tenau chu a ni ngei mai. Tun aia fai zawk tura inzirtir dan tha zawk hi awm se chu kan sawt pui ngei ang.
Ui ai changkang chuang lo Mizo te: ‘Ui in a luak a ei a, vawk tuihawkah bawk a inbual leh thin’ tih thufing kan nei a. Ui aia nikhua chuang lo hi Mizo zingah kan tam lo ang maw le ka ti. Mizo zingah kan tui tlan hnar ti chingpen duh kan tam mai. Tlawng hnara leivung paih ching te, ek lo paih mai duh tawk te, mihring ei atana tha lo paih duh kan tam mai a. Heng ho hian ruah tui khawlin an nung bikin ka ring miah lo. PHE tui tlan thin, tui haw loh nikhua buai ve em em thin tho, ang ve hlawk hlawk thin an ni ngei ang. Mahse, an in tur tihhlawhhlawh chu an tim chuang lem lo. Heng mi te hi Ui aiin an fing chuang emaw ni le? Kan thli bal te, tuihawk luan kawr pangai hnawmhnawk te hi chu thuhran lo nise, a hran pa a lui tih bawlhhlawh nan leivung leh thil tha lo paih duh kan la tam dan en hian Mizo te hi chu ram ropui tak kan la thleng lo tih chuang takin a lang reng mai. Heng te hi Mizo min ti chhur tu tak te pawh a ni thei awm e.
Mi ram chu an fai kan ti thin: Mi hlawhtling ni tur chuan mi fate nih a ngai kan ti fiamthu thin. Mi fate chauh hi an hlawhtling thin anga ngaitu hian mi ram fai zia chu kan sawi fo a, keini ram erawh fai ve turah kan ngai lem lo. India mi chu Singapore ah fai thei a, Mahse, India ram a lo let leh chuan Singapore a fai ang khan fai zuia tum lem lo an ti thin. Keini Mizo pawh mi ram faina sawi nuam kan ti a, kan rama fai erawh kan tum lem lo. Kan hmuhsit vai kan tih nen hian kan danglam viau lo. Mi fai zia kan sawi a. Mahse, kan chan tur ah kan ngai miah lo hian min ti fai thei lo a ni ber e.
Vai lal lo zin kan faina: Mizo hi chu nawr kal ngai, nawr kal a kawm tlak hram hram hi kan ni a. Thil reng reng hi nawr chawp ngai hnam kan ni. Thil mak deuh chu Mizoram hi India President leh Prime Minister lo kal dawn vela fai vak thin kan ni a. Hman kum khan Mizoram University ah G-20 Meeting pakhat a awm dawn a, sorkar lam pawh a tang viau a, kawng sira vawk in e kha an khuh an ti. Hmanni a PM lo zing tur pawh kha kan fai phah teh e. Vai lal hi lo zin fo se la, kan fai phah ngawt ang. Nawr kal chawp ngai lova fai hun hi eng tikah tak thleng ang maw le?
Faina hi kan beih nasa viau a, hma kan sawn pui ve viau nain, kan beih nasat angin kan la fai lo deuh niin a lang. Chuvangin, tun aia fai leh zual tur hian theih tawk kan chhuah leh zual hi a va ngai em.