- Reuben Lalnunthara Hnamte
Kan tunlai khawvel awmzia chu kan hre tlangpui vekin a rinawm a. Media te a chak tawh a, khawvel lehlama thilthlengte pawh kan hre zung zung thei tawh a ni. Hun harsa kan tawh meknate hi a tamin a rapthlak ta hle mai a. Setana hian hun tlemte chauh a nei tawh tih hriaiin nasa takin tan a la mek a ni. Trumpa an lal chiah khan America rama tluksanna lo nasat tawhzia chu a langchiang hle mai. Chirlie kirk kahhlum a nih atangin thalai tam tak zingah Pathian hnaih duhna alo nasa ta a, harhna a thleng mek a. France ram thim tak maiah pawh tunlaiin an khawpui hrang hrangah harhna a thleng mek a ni. Indonain khawvel a tuam a ni ber a, sorkar liante an inngur deuh reng bawk a. Middle eastah remna zawngin tunlaiin an buai hle Pu.Trumpa remruatnain Hamas leh Israel hote an inbe mek a, remna awm thei tak maw. Muslim, Kristian leh Isarel haw em em tu Muslim ten khawvelah roreltu leh hnehtu nih tumin hma an la nasa em em a, an inthlahpung chak nasa mai si a, khawvelah hian awmlohna ram pawh an nei tawh lo. Europeahte phei chuan an tam em em tawh a, sap ho khu an la tam hneh thuai ang tih hlauhawm tak a ni tawh. Kan ramah ngei pawh Muslim ni serh ah te chuan Field hrang hrangah khumvar khuma Allah thawam a nasa hle tawh a nih hi. Rel service kan nei tawh lehnghal a, nitin mikhual za tam tak kan hmu ta sup sup mai.
Khawvel sorkar liante chu ralthuam neih thatah nasa takin an inel mek a, an ralthuam neihte hi han tipuakin han hmang ta se, khawvel pumpui chhiatna tur vek a ni mai. Indona leh innghirna thawm kan khawvel sorkar liante atangin kan hrereng a, Chutih lai karah leilung chhiatna nasa takin a thleng chamchi a, sik leh sa pawh hian awmzia a nei ta lo hle. Kan van boruaka planet upa tak tak tawhte pawh hi chhiatnain a tuam ve em ni ang tih turin scientistte lu tihai turin chhiatna lo thleng mai tur, arsi thlawk leh kehchhiain khawvel a den mai hlauhawm hmunah kan awm mek tihte kan hre deuh reng mai a ni. Planet pakhat pawh hi kan khawvel aia a let engemaw zata lian a ni vek a, engzata tam nge awm lah kan hre hek lo. Planet tluklehdingawn engemaw zat zingah khian kan khawvel hi a te ber a ni a, a lo upa ve hle tawh bawk si a, kan khawvel pawh hian chhiatna a hmachhawn mek a ni. Kan boruak siamchhuah chhe tak tak leh ralthuam siamte nen, kan khawvel hi awmna tlak loh khawp ala ni thuai ang. Lirnghing na tak tak, mi za tam thihna thlen tu kan chhehvel lawk lawkah kan hre reng a, tuilian leh chhiatna dang te nen.
Khawvel hmundang chu sawiloh a leng ni ta se, kan ramah ngei pawh hian tluksanna nasat tawhzia kan hria a. Tawngtai mi leh mifel tlemte avang hian kan ram pawh hi ala him hram a ni. Thalaite zinga HIV darh nasat tawh ziate, sex hmansualna tamzia te, ruihhlo ngai tamzia leh ruk ruk tualthah hriat tur awm rengte hi ava rapthlak tawh em! Kristian ram intite zingah pawh heti khawpa tluksanna a nasat tawh si chuan Pathian thinurna hi alo thleng mai ang tih hlauhawm tak a ni ta. Pathian thinurna hi khawvel thiamna leh finnain a dal theih leh a pumpelh theih engmah a awm si lo. Lalpa rawngbawlte hi ava har tawh em! India ramah pawh hian Hindu ten nasa taka tan lain kristiante min nekchep zel a nih hi. Rawngbawltute zingahte inthlahdahna leh materialism lama intlansiakna a nasa ta hle a, kohhran chhungah pawh intlansiakna a nasa hle a nih hi. Khawvel hian kohhrante hi a thunun mek a, van lam kan thlir tha peih tawh lo. Incheina leh sanna, ropuina neih tumin kan intlansiak tawh a, Thlarau lam harhna pawh hi a thleng hleithei ta rih lo.
Tluksana leh sualna nasa takin lo pung zel mahse, keini Isua neitute hi chuan Lalpa hi a hnaihin I bel tlat ang u. Khawvel hi kan kumhlunna ram tur a ni lova, nitin mitthi kan pung zel a. Thihna chuan mi hausa, mithiam, miropui a thliar hek lo; vengtin maiah nitin mithhi puantur a awm reng mai a nih hi. Thalai leh kum upa a thliar bawk lo va, kan ramah natna leh thihna a tam hle mai. Kan ram thalai, naupangte zingah sualna a pung nasa a, nawmchen duhna leh sum duhamna nen kan ram chu chhiatnain min tuam mek a ni. Chung ang chu lo thleng mek mahse, keini Isua neitu tak takte hi chuan rinawm takin, hrehawm pawisa lovin, mi te endawng hlau hek lovin Lalpa I hnaih zel ang u. Kan ram hian Pathian kan auh nasat a, dikna leh rinawmna nena sorkar pawh hi kan hruai a ngai. “Mi satliah tam tak ai chuan mi rinawm tlemte an hlu zawk.” Oliver Cromwell chuan a lo ti mai a. He thu hi zofate hian kan vawn reng a pawimawh. Sairangah Rel alo thleng tawh a, nitin khualzin ka ngah ta em em mai. Heng kan mikhual lozinte hi kan nun leh chetzia tala chanchin tha kan lo hrilh a pawimawh. Ringlomite zuam leh ngainap tur hian awm lo hram ila, kan ram hi kan humhalh hle a pawimawh. Hnambil anga inlak hrannate hi awm lo se, mizo kan nihnaah hian inthurualin ke pen za ila; kan tanrual a ngai a ni.
Khawvelah hian tumah an vul rei lo, an nuam rei hek lo, a tawpah Isua lo chu belh tur an hre lo. Mi lar pa thlaktu an awm vat a, hmeltha pah an chuai mai a, hmeltha dang an lo chhuak leh a, kan hun hmante hi hmanlai an chang zung zung mai. “Thalai tumah thi mai thei tura inngai an awm lo.” William Hazlitt chuan alo ti a. Mahse, thalai hi kan ramah an va hek em! Sir Francis newporta chuan : “Pathian leh hremhmun a awm lo tih sawi toh suh u, a awma, chu hmunah chuan ka tawlh lut mek a ni…” hei hi a sin kan tawpna tur chu. Khawvel mi ropui leh mi hmingthangte pawh hian an damaliin Pathian hre lo mahse, an han thih dawn meuh chuan hlauvin an khur a ni. Thufing pakhat chuan “ naktuka thi turin inbuatsaih la, kum 100 dam turin hna thawk rawh” a ti a. Kan damchhung chuan kan thawh angai a, kan ei a ngai a, mahse, Pathian hrereng chung leh amah hnaih tlat chunga kan thiltih apiang rinawm leh dik taka kan tih a pawimawh.
John Wesley kha a thianpain, “Naktuk zan zanlaiah i thi ngei dawn tih hre chiang ta la, I thih hma hun chu engtin nge i hman ang? tiin a zawt a. Ani chuan, “Tuna ka hun hman dan tur ang chiah hian ka hmang ang. Zaninah Glouchester hmunah thu ka hril ang a, naktukah chuan hma takah ka tho anga, chawhnu lama ka thusawina tur Tewkesbury ka pan ang; tlai lamah Martin-a te chhungkuain anmahni tlawh tura min beisei avangin ka tlawh haw nghal ang a, Martin-a titipuiin an chhungkaw tawngtaina ka hmanpui ang. Chuta tanga in ka thleng leh chu Pathian kutah ka inhlan leh mai anga, tui takin ka mu anga, zingah chuan van ramah ka harh hlawl tawh mai dawn a ni,” tiin a chhang. John wesleya hi a entawntlak khawp mai; engtik lai pawhin a hnathawh thulh chuan silovin Pathian tawk turin a inpeih reng a ni. Henge ang hi kan nundan ni ve thei se ava duhawm em!