- Dr. C. Lalrampana
A hmaa ka ziah tawh ang khan FCAA, 2023 hi a hlauhawm loh. Hei ai chuan Central atanga lokal Development scheme/project hrang hrang behchhana dik lo taka LSC/Land least/VC pass etc. lem siamchawp hmanga zangnadawmna (compensation) hlawk uchuak taka lo beisei a, sawrkar sum eiruk then vea hleh then ve phet tum thinna leh hlemhletna, pamhamna tha lo tak hi Gehenna meipuia tlak hnua chatuana thlarau chawpa boral theihna a nih avangin a let vawi 1,000 aia tama hlauhawm zawk chu a ni. Chuachhapah a kara lo tlazep fake commissioners/brokers leh zangnadawmna sem huna bill atanga 10-25% lo beisei thin Ministers/MLA & bureaucrat-te leh an phungbawm, phu suau suau thinte pawh a awm tawh dawn lo niin a lang. Chuvangin, Central sawrkarin FCAA 2023 a pawm fel ta hi chu a va’n lawmawm tehlul êm! A lawmawm êm avang hian awmni khama Aizawla Zofate lammual, phûl lem phah chunga a huhova tlanglam zaite nen han cheih lam dup dup theih ni se a chakawm hle.
Engpawhnise, hlauh ngah hovin FCAA, 2023 an hlauh chhan tlem tarlang lawk teh ang.
- Forest (Conservation) Amendment Act (FCAA), 2023 hi ram leilung fate tan chuan hlauhawma ngaih a ni a, a chhan chu kum 2006 Forest Rights Act (FRA)-in a pek dikna chanvo a neih a chhuhsak nia an ngaih avangin, ramngaw humhalhna dan a siam danglam hmaa Village Council (Gram Sabha) remtihna lak hmasak a ngaih thin kha a bo tawh vang a ni ber. Tin, ramngawa cheng ramsa & nungchate dikna chanvo pawh a ngaih pawimawh loh vang niin an ngai bawk.
- Indigenous community-te tana ngaihtuahna bik chu? Conflict with the Forest Rights Act (FRA), 2006: FCAA, 2023 hian FRA hi direct-in a dodal niin an sawi a, FRA erawhin indigenous leh Ramsate dikna chanvo a pawm a, a humhim bawk niin an ngai.
- Undermines Gram Sabha Consent: He dan thar hian Forest Land diversion atana Gram Sabhas (village councils) remtihna lak a ngai a, hei hi Niyamgiri case-a Supreme Court-in a hmaa a lo hunhalh tawh dikna chanvo a palzut a ni an ti.
- Khawtlang dikna ngaihthah: Dan thar hian tualchhung mite, a bik takin hnam tenau pawl hrang hrangte, ramngaw humhalh leh siamthatna kawnga an chanvo a zah lo va, a pawm lo va, Biodiversity Act, 2002 chu a ngaihthah a ni an ti bawk.
- Facilitates Development Over Rights: Sawiseltute chuan he dan hi Mizoram ang state-te tan chuan “serious threat” a nih thu an sawi a, chu chuan ramngaw tichereu chunga hmasawnna hna thawh chu a ngaih pawimawh ber niin a lang a, chu chuan tualchhung mite dikna a tihchhiat theihna lai a nei niin an ngai.
- Tribal Affairs Ministry-in a dodalna ngaihthah: He dan siamthatna hi Ministry of Tribal Affairs, Nodal Ministry for the Enforcement of the FRA-in dodalna a thlen chung pawhin kal tlang luihpui a ni an ti.
Khing an selna point hrang hrangte khi ngun taka thlir chuan han manganna chiam tur a awm lo. He dan thar hian ramngaw suasam hrim hrim emaw,nungchate diriam emaw State/UT-te ram awp chhuhsaka kutbenga dah a tumna a ni hek lo. Development project & scheme hrang hrang thawh harsa khawpa Gram sabha (Village Council), Forest department, state/UT sawrkar leh mimal thlenga luhlul an chhuah theih avanga Development daltu an awm fo thin leh Consensus lak ngai fo thin tihreh nan FCAA, 2023 hi siam puitlin a ni ta ni. Hei vang hian 371 G special provision kan neih mek hi a la danglam lova, a la pangngai reng a, Lok sabha leh Rajya Sabha-te hian an la paih (repeal) reng reng lo tih i hre mawlh teh ang u. Hlauh tur dik tak Pathiannung hlau mang si lova, hlauh loh tur hlauh tlat hi changkanna daltu a ni e.