- Zoliansanga Tlau
“Mi fel chu vawi sarih tlu mah sela, a tho leh zel thin; Mi suaksual erawh chu chhiatnain a tiboral ang” – Thuf.24:16
“Tin, vawi khat rilru tihvara, van thilpek tema, Thlarau Thianghlim chantira, Pathian thu tha leh hun lo la awm tura thiltihtheihna tem tawh zeta, tluksante kawng thu zawng – chu mite chu an simna turin siam thar leh rual an ni lo, Pathian Fapa chu anmahni tan khengbet nawn leha timualpho an nih avangin” – Heb.6:4-6
Remkunga chuan “Tlu (Tluk) – v. & adv. mi, etc. ding lai te, kal lai te, tec. che suala leiah te, chhuatah te, etc. a kham phei zawnga inphah thlawp; thing te, thil ding te, ding reng lova leia inphah thlawp or inkhama awm ta; inchhuih palh avang tea peteka leia bawk thlawp; thil sual ti; thil dik lo ti” (Mizo Tawng Dictionary, Second Edition – 2008, p.592) tiin a hrilh fiah a. Sap tawngah chuan ‘fall (a changin fallen[adj.] = indonaa thi, beidawnna khura tlu/tla)’ tih niin, “n. tla, tlu, sawp, indonaa thi, tla hniam, hrilhhai hmel pu, uai, awih, bei, thlemna laka tlu, chang, lo thleng, ?an, chana tlu. n. tlakna, tlak chhiatna, tlawmna, ral kuta tlakna, man tlawmna, favang thing hnah tlak kawlh hun, inchaia tan khawh, suala tlukna” (J.F. Laldailova, English – Lushai Dictionary, 15th Reprint – 2005, p.194, 195) tih a ni bawk. Seventh-day Adventist International Biblical-Theological Dictionary-ah chuan, Tlu [Heb.napal; Grk.pipto]tih hi a nihna takah chuan tla, paih [thla], tlem emaw hniam emaw, hlawhchham, tlak chhiatna tuar, sual, thi tihna a ni a” tiin a inziak.
- A chunga kan tar lan (Thuf.24:16)-a “Mi fel” tih khi Sap tawnga “righteous man – NKJV” (dik ,ngil, fel – JF) tih niin Hebrai tawngah chuan “tsaddiq (tsedeq tih atanga lo kal)” a ni a, “dik, ngil, fel, dik, hleih nei lo (Righteous, just) [JF]” tiin a dah theih ang.
- “Tlu” (fall – NKJV) tih khi Hebrai tawngah chuan, “naphal [v.]” niin, “tlu, tlu zal, paih thlak, hlawhchham (to fall, to lie, to be cast down, to fail)” tihna a ni.
- “a tho leh zel thin” (rise again – NKJV) tih khi Hebrai tawngah chuan “qum [v.] (arise, stand, establish, confirm, endure, fulfill)” niin, tho kang, ding, din, tinghet, chhel taka tuar chhuak (tlo, chhel), hlen (puitlin) tihna a ni bawk.
Mathew Henry’s Concise Bible Commentary-ah chuan, “He laia tlu a tih hi suala tlu aiin buaina leh lungngaihnaa tlu tiin hriat thiam ni se a tha ang” tih a ni a. Cambridge Bible for Schools and Colleges-ah pawh, “Hebrai tawnga tlu tih sawina hian sual, chhia leh tha thliar hran theih lohna sawi nan hman a ni ngai lo va; mahse,, manganna emaw vanduaina emaw sawi nan hman a ni zawk thin a ni” tiin a inziak a. Pulpit Commentary chuan, “Mahse, verb naphal hi nungchang lama “tlu” tih sawi nan hman a ni lo niin a lang a; helaiah hian mi fel chu harsatna ruamah a tlu fo tihna a ni” tiin a chunga mi nen inzulin a inziak a. Andrews Bible Commentary-ah pawh, ” Mi fel chu chhiatrupna emaw, chhiatna emaw an tawh avangin an tlu a ni thei; mahse, an hneh ngei ngei theihna turin beiseina a awm reng a. Mi felte chu vawi sarih tlu mah se ngai an awh leh ang a, mi suaksualte dinhmun erawh beisei bo a ni ang” tiin a inziak bawk. He lai thua “vawi sarih” tih hian, Isua hnena Petera’n, “Lalpa ka unauvin ka chungah thil tisual sela, vawi engzah nge ka ngaihdam ang? Vawi sarih thlengin em ni ang?” a tih chu Isua’n, “Vawi sarih thlengin ka ti lo a che, vawi sarih hmun sawmsarih thlengin ka ti zawk che a ni” (Mat.18.21, 22) kha min hriat chhuahtir a ni. Tin, Israel-te tana zahngaihna hun kum 490 (70×7=490), AD 34-a tawp ta (Dan.9:24) pawh min hriat chhuahtir bawk.
Mika 7:8-ah chuan, “Aw ka hmelma, mi diriam mai suh! Ka tluk hun chuan ka tho leh ang; thima ka thut pawhin LALPA chu ka tan eng a ni ang” tih a awm a. Heta “tlu” hi Hebrai tawnga “naphal” tih tho kha a ni a, “ka tho leh ang” tih pawh hi Hebrai tawnga “qum” tih tho kha a ni. He laia tlu a tih hi suala tlu ni lovin chhiatna avanga tlu niin daltu (Stumbling-block) awm avanga tlukna tiin a sawi theih ang (Cambridge Bible for Schools and Colleges).
Jeremia 8:4-ah pawh, “Mi an tlukin (fall, naphal) an tho leh (rise, qum) lo vang em ni? Mi a pen bovin (turn away[NASB], [Heb.shub=return, turn back, restore, repent]) a lo kir leh (repent[NASB], Heb. shub) lo vang em ni?” tiin a inziak. Mi chu leiah a tluin a bal a nih chuan rang takin a tho kang leh lo ang em ni? Mi a a nih nghal loh chuan leiah a awm reng lo vang. Khualzin fimkhur tak pawh kawng a bo thei a, mahse, kawng a bo tih a inhriat veleh kawng dik zawk lam panin a kir leh lo vang em ni? Ni e, chutiang chuan a ti ngei ang, rang taka kalin a thil tih sualah chuan a inzir fing dawn a ni (Mathew Henry’s Commentary on the Whole Bible).
Hebrai lehkhathawn (6:4-6)-ah chuan, “Tin, vawi khat rilru tihvara, van thilpek tema, Thlarau Thianghlim chantira, Pathian thu tha leh hun lo la awm tura thiltihtheihna tem tawh zeta, tluksante kawng thu zawng – chu mite chu an simna turin siam thar leh rual an ni lo, Pathian Fapa chu anmahni tan khengbet nawn leha timualpho an nih avangin” tih a awm a. He laia “tluksan” tih hi Grik tawnga tlu satliah sawina “pipto” hmang lovin “parapipto (fallen away – NASB)” tih hman a ni a, “kal bo, kal peng, hawisan (to fall away, to deviate, to turn aside)” tihna a ni a. “Siam thar (renew – NASB)” tih hi, Grik tawngah “anakainizo”, “ti thar, ngai awhtir (to renew, to restore)” tih niin, he tluksanna hi chu ngai awh thei tawh lo tura tlukna a ni.