Hun harsain mihring a chher hriam thin

  • Mahmuaka Chhakchhuak

Khawvel ram ropui bera kan ngaih United State of America (USA) khuan hun harsa tak taka a paltlang tam tawh hle a, chungte avang chuan vawiin hun thleng thei khu an ni. Chung an hun harsa tawh khrih tak takte chuan hruaitu tha leh fel tak tak a rawn hring chhuak a, chungte chu vawiin hun thlenga hnam rohlu ber ber an ni. Kum 1776 July 4 niah chuan Great Britain atanga tharum thawhin Independence an puang a, kum sawm zet chhung chu Great Britain nen an indo a, chumi hnuah chuan kum 1789-ah Britain chuan Independence a pe ta a ni. Hetih hunlai hian America hian hruaitu fel tak tak an nei a, Benjamin Franklin te, Thomas Fefferson te hi an hruaitu zinga a langsar pawh an ni a, an hruaitu zinga langsar tak pakhat chu George Washington hi a ni.

Kum 1492-a Columbus-a’n America a hmuhchhuah atang khan khawvel ram hrang hrang atangin an pem khawm zel a, pemkhawm an tam tak deuh hnuah chuan Great Britain chuan ama ta angin a cheibawl a, ram hla tak atangin America chu awp a tum ta a ni. Nimahsela chuti ngawt chuan chung pemkhawmte chuan an lo remtiin an lo duh hauh lo mai a, mahni tal tala tal an nih hlawm avang chuan awpbeh nih chu an lo duh hauh lo mai. Chuvang tak chuan kum 1776-a Independence puanah ngei pawh chuan mahni State chauh ngaihtuah an la ni hlawm a, thawhhona tha tak pawh neih an la harsat hle a ni. Anmahni in enkawla inkaihhruaina turin America chuan Constutition an mamawh avangin Thomas Jefferson leh James Madison chuan an theihtawp chhuahin Constitution tur chu kum 1781 chhoah chuan an han duang a, chu chu vawiin thlenga pawm a ni. Constitution duangtu Thomas Jefferson leh James Madison hi an fingin an ropui hle mai a, vawiin hun thleng pawhin American chuan an la ngaisangin an la chawimawi a, an hming hi sawirik fo ala ni.

John F. Kennedy President a nih lai khan tum khat chu Whitehouse ah khawvel mi fing leh Scientist rual an inhmuhkhawm a, chutah chuan Kennedy chuan ‘Vawiin tlai zet chu Whitehouse-a khawvel mi fing zawng zawng finnaa kalkhawm tam ber tum a ni ngei ang – Thomas Jefferson-a President a nih laia amah chauha chokaa chaw a ei lai tihlohah kha chuan’ a ti kher a nih chu. James Madison ngei pawh hi US President palina niin Father of US Constitution tih a ni a. US President hmasa ber George Washington khan a thusawi tur a ziah tir a, US Congress (an Parliament pahnih sawi kawpna) khan chu thusawi chu tha an tih em avangin a chhan letna ziak leh turin amah James Madison bawk chu an ngen leh hial a ni. Anni anga thluak tha hi vawiin thleng pawh hian an tam kher lo ang a, ram leh hnam tana ngaihtuahna an hmanna zawng zawng hi vawiin thleng khuan America chuan a rah ala seng zel a tih theih bawk ang.

A tirah chuan State 12 chauhte; New Hampshire, Massachusetts, Connecticut, New York, New Jesey, Pennsylvania, Delaware, Maryland, Virginia, North Carolina, South Carolina, leh Georgia State te an ni a, tunah chuan State 50 lai an lo ni ta. Khatih hunlai khan sipai an nei lo a, Navy pawh an nei hek lo, ram dang hnena an sum pukte ngei pawh pek lohin ala awm bawk a, dinhmun harsa takin an awm a ni. Philadelphia Convention an tih mai, Constitution buatsaiha kum 1787 May thla atanga September thla thleng tehmeuh Philadelphia khuaa ro an rel lai phei chuan mahni hma an la sial hlawm bawk avangin an thu a ropui lutuk lo thin khawp mai. Massachusetts atanga palai Elbridge Gerry chuan USA hian indo lai loh chuan sipai 3,000 aia tam a nei tur a ni lo tih a rawn rawt mauh pek a. Chairman George Washington phei chuan fiamthu ti tak deuhin ‘Chutiang a nih chuan kan Constitution-ah hian khawi ram pawhin sipai 3,000 aia tama USA an beih chuan US Constitution kalh tlat a ni tih i ziak ve nghal law law ang u hmiang’ a ti nghe nghe a, chu rawtna chu hnawl a ni ta a ni.

Hetiang hian USA lo indin chhoh tan dan chu sawi tur tam tak a awm a, tun tumah chuan kan sawi kim seng rih lo ni mai se. Heng hun harsa an tawh lai zawng zawng hian hruaitu tha tak tak an awmin anni chuan ram mipuite innghahna tlak turin ngaihtuahna an hmang thin a ni. President hmasa ber George Washington phei hi chu hruaitu nihna nei tha tak a nih mai bakah sulhnu tha tak tak hnutchhiah a nei bawk a. President a nih chhung hian hlawh la duh loin term hnih chhung khan an chhungkaw mamawh atan a ram hralhna chiah an ring nghe nghe a ni. Amah ang bawk hian mi chhuanawm tak tak an awm a, an hnuah mi ropui tak tak pawh an la rawn chher chhuak zel bawk a ni. Independence an puan hnu kum tam tak hnuah pawh US ram chhungah buaina neuh neuh ala awm reng a, Mihang leh mingo inkarah phei chuan rei tak an la buai nghe nghe a ni. Chhim leh Hmara chengte pawh bawih neih duh leh duh loh vangin Abraham Lincoln hunlaiin an indo hial a nih kha. He indona hi a rapthlak hle a, mi nuai thum chuang an thih phah hial a. He tualchhung indo lai hian alawm pa pakhat hian Pathian chu Hmar lama a tan a rin thu a sawi a. Lincoln chuan chutiangin ka ngaihtuah lo. Pathian kan lamah a tang em? tih ka ngaihtuah zawk a ni. Pathian kan lama a tan chuan hnehna kan chang dawn si a’ tih thu a sawi nghe nghe a ni.

Vawiinah chuan America chu ram ropui ber an niin khawvel ram dangte chuan kan chung en lo thei lo a, an thilsiam leh kutchhuakte reng reng pawh kan ngaisang a nih hi. Chu chauh a ni lo a, an ram hruaitute chanchin hi zirlaibuah hial kan zirin pulpit tlangah ngei pawh sawi rik fo a ni bawk a, khawvel ram hruaitu dangte aiin kan lam ri tam zawk hial a ni. Vawiin thlenga an inenkawl dan leh ram mipuite tana an hnathawhte reng reng chu entawn tlak khawpin a ropui a, an ram mipuite ngei pawhin dan an ngaih pawimawhna zawng zawngte pawh khu entawn tlak tak a ni. Kum 1974 daih tawhah khan an President Richard Nixon chu Watergate scandal avangin impeachment alo tawk tawh a, khawvel ram dangte chu nisela hum hram dan an ngihtuah ngeiin a rinawm a, nimahsela dan chuan hum bik chuang loin Aug. 8, 1974 chuan US President atangin phur lo zetin banna thu a lo sawi phah tawh nghe nghe a nih kha. Khutiang taka ram ropui an nih theihna chhan khu rei tak chhung hun harsatna nasa tak an tawh vang a ni thei ang a, chu hun harsat laia an hruaitute’n ram leh hnam hmangaihna tak tak thinlung nena ram an hruai vang a ni kan ti thei bawk ang.

Leave a Reply

error: Content is protected !!