Krismas hla a phuahtute siam dan ni lova sak/chhut nia langte

  • Upa Lalthara, IAS (Rtd), Kohima
  1. Mizorama Presyterian Kohhran leh Baptist Kohhran ten kan hla bu hman lai, “Kristian Hla Bu’ ah hian, a phuahtu/siamtu phuah dan ni lova hla tihdanglam tam tak a awm a. Hei hi ennawn a siam tha turin Mizoram Presbyterian leh Baptist Kohhran te chuan hma an la mek a. Tin, duh thu a lo tihdanglam ni lem lo, saksual leh lehkhabua chhut sualte pawh awm teuhin a lang bawk a.
  2. Tun atan chuan Kristmas hla thenkhat kan sak lar em em, mahse kan saksual/chhutsual ni a langte tlem azawng lo thlirho ila.

Pu Patea hla: “Mal min sawm turin” (No. 89)

1 Patea hi Mizo hla phuahtute zinga ka ngaihsan ber te zinga mi a ni a. A hlaphuah thiamzia leh Pathianin a hlate a hmanzia hi chu sawiin a siak lo va, sawi ngai lovah dah rih mai ila. A hla phuah zinga kan sak lar em em mai pakhat chu “Mal min sawm turin” tih hi a ni. Mahse he hla chang khatna, tlar hnihna hi kan Synod Press lam hian ‘Hla Thar Bu/Hla Bu Te’ leh tuna kan hman lai ‘Kristian Hla Bu’-ah te hian, “Van khuaan ro a rel” ti a an rawn chhut tak hi chhut sual palh em ni chu aw ka ti deuh a. Kristian Hla Bu (18th Edition, 2004)-ah khan helai hi “Van khuaan ro an rel” ti a chhut a ni thung a. Kan naupan laia kan sak thin dan nia ka lo hriat ve chu ‘Van khuaah ro an rel’ tih a ni a.

2 A hmasa berin Mizo tawng kalhmang pangngaiah chuan thil tihna hmun emaw, thil thlenna hmun sawina reng rengah ‘an’ tih ni lovin ‘ah’ tihin a hmun hming kan chhunzawm thin. Entirnan: “Lalluaia’n Reiekah ro a rel” kan ti ang; (Reiekan ni lovin). “Bawrhsapin Aizawlah lal ho a ko khawm” kan ti ang; (Aizawlan emaw, Aizawla’n emaw ni lovin). Chuvangin “Van khuaan ro a rel” tih tawngkam hi chu a dik hlel tlat in a hriat. Mi pakhat, a hming Vankhuaa awm ta se, a rorelna hmun chu Vankhua ni bawk se, “Vankhuaa’n vankhuaah ro a rel” kan ti thei ang. Pu Patea hian hetiang Mizo tawngkam dik chiah lo ‘van khuaan’ tih hi a hla thu-ah a hman hi a rinawm lo khawp mai.

3 A pahnihna ah chuan ‘ro a rel’ tih ni lovin ‘ro an rel’ tia kan sak thin kha niin ka hre bawk a. Tichuan, ‘Van khuaah ro an rel’ tih chu a hla thluk nen pawh a in-rhyme thain sak a nuam zaih a. ‘Van khuaah ro a rel’ lo ti dawn ta ila sak a nuam lo zawk bawk. ‘Van khuaah ro an rel’ tih erawh chu a rhyme a dikin sak pawh a nuam zaih thung.

4 Tin, ‘ro a rel’ tih aia ‘ro an rel’ tih hi dik zawka a lanna chhan pakhat leh chu; hemi dawt chiahah hian, “Eden kawngkhar a hawng leh ta” tih ni lo va, “Eden kawngkhar an hawng leh ta” tiin (plural form bawkin) a zawm hi a ni. Chu van khua-a ro an rel-in a hrinchhuah chu ‘Eden kawngkhar an hawng leh ta” tih hi a ni ta a ni. Tichuan, van khuaah ro an rel a, Eden kawngkhar an hawng zui ta bawk niin a lang. Chuvangin, plural form ve ve hman hi a dik ang. Hetianga van lam rorelna sawi nana plural form hman hi kan Bible-ah pawh kan hmu nual mai. “Pathian chuan, keimahni ang, kan anpuiin mihring siam ila…” (Genesis 2:26), tih te leh “Chatuanin ro an rel ang” (Thupuan 22:5) tih te nen pawh hian an inmil hle mai bawk. Chuvangin,“Van khuaah ro an rel” ti-a dah/sak hi a dik zawk ngei a rinawm.

Pu Kamlala hla: Hlimna ni ropui chu a eng (KBH No. 95)

1 Pu Kamlala hla phuah thiamzia hi chu sawi ngai lovin kan hre vek awm e. Mizo hla phuahtute zingah pawh hian Pu Kamlala leh Pu Patea te hian Mizote thinlung kaitho zawnga hla phuah hi an thiam zual emaw tih mai tur a ni. Pu Kamlala hlate zinga tha leh ropui ka tih ber pakhat chu “Hlimna ni ropui chu a eng” tih hi a ni a. He hla-a a chang tawp ber, tlar tawp ber pahnihte hi kan naupan laia kan lo sak thin dan chuan, “Thinlung a lamah hawn ila, Ro thil dang a ngai tawh lo ve” tih kha a ni thin a. Tuna kan hla bu hmanlai ah hian, “Thinlung a lamah hawn ila, Ro thil dang a ngai tawh lo vang” tia chhut a ni ta thung a. Hetiang hian kan sa zui ta zel mai lo thei si lova.

2 He hla kan Kristian Hla Bu-a sengluh a nihna hi a lo rei vak lo va. Kum 1987 (Fifth Edition)-a an rawn sengluh tan niawmin ka hria a. Hetah pawh hian “Ro thil dang a ngai tawh lo vang” tia chhut a ni nghal a. Mahse, hemi hnu daih, kum 1994-a Synod Publication Board in a chhuah “Hla Bu Te” (Lengkhawm Hla Bu) tih ah chuan, “Ro thil dang a ngai tawh lo ve” tia chhut a ni thung a. Tin, kum 1994-a Literature and Publication Department, the Presbyterian Church of Myanmar, Tahan-Kalemyo-in “Kristian Lenkhawm Hla Bu” an siamah pawh “Ro thil dang a ngai tawh lo ve” ti-a chhut a ni bawk.

3 “Hlimna ni ropui chu a eng” tih hla Pu Kamlala’n a phuah dan hi a dangdai hle mai a. Thu sawi pangngai (narative) ang lovin, thu chham chhuah (exclamatory) ang zawnga phuah a ni hi a danglamna bikna pawh a ni. Thinlunga thil lo lang au chhuahpui phawng phawng hi a ang ber mai. Bethlehem dai reha, van zaipawl meuhin – chhandamna thu lawmawm – ‘mitin ta tur chanchintha lawmawm em em’ an rawn puanchhuah chu, Pu Kamlala hian ‘lawmna/hnehna hlado’ ang maiin a rawn chham chuak ta ni berin a lang. Chang khatna, a thunawn leh chang lina a phuah dan te hi lo thlir bik ta ila:

  1. “Hlimna ni ropui chu a eng,
    Zantiang hi kawlrawnah a liam;
    Lei Bethlehem dai reh a nghak,
    A hming chu Lal Immanuel.

A chungnung ber,
A chungnung ber Lal ropui:
Leiah hian kumkhuain,
Rem leng se Haleluia!

  1. A riang leh a lal hmun a awm,
    Lei Bethlehem leh vanah khian;
    Thinlung a lamah hawn ila,
    Ro thil dang a ngai tawh lo ve.”

4 Hetiang hi a hla kalhmang a nih avang hian, a hla tlipna lai pawh hi “Thinlung a lamah hawn ila, Ro thil dang a ngai tawh lo ve” ti-a a phuah ngei hi a rinawm khawp mai. A phuahtu hian nakin (future) lam sawi lovin, he hla a phuah mek laia a rilrua ‘lawmna thuruk ropui tak’ awm chu ‘hnehna hlado’ ang maia au chhuahpuiin, “Thinlung a lamah hawn ila, Ro thil dang a ngai tawh lo ve” a ti ta niin a lang. Tin, “lo ve” tih hi “lo vang” tih ai chuan a rhyme pawh a fuhin sak a nuam zawk daih bawk a. Pu Kamlala’n hla thu in-rhyme fuh leh sak nuam a thlan thiam thin zia han ngaihtuah hian “lo ve” tih tawngkam hi “lo vang” tih tawngkam ai chuan a hman ngei a rinawm zawk bawk.

5 Pu Kamlala hlaphuah dangte atangte pawh hian, he a hla phuah dan kalhmang, a chunga kan sawi tak (‘hlado style’ ka tih mai) khi a hmuh theih ang. A chian lehzual nan a hlaphuah dang pakhat (KHB No. 71) chang hnih chauh hi i’n tarlang leh lawk teh ang:

  1. Aw, ropui ber Haleluia!
    Kan fak a che, Immanuel;
    Chawimawina leh lalna zawng zawng,
    Chatuanin i ta a lo ni.

3 Aw, min hrilh rawh thukna ropui,
Ranthleng leh thing anchhe dawng leh
Vana lallukhum a inzawm,
Lei Eden leh Salem thar nen.

6 Tin, “Hlimna ni ropui chu a eng” tih hla, chang lina, tlar khatna-a “A riang leh a lal hmun a awm” tih a, “lal” tih hi kan Synod publication-ah te hian “Lal” (capital L) tia chhut an ni tlat mai a. Hei pawh hi tihsual palh a nih hmel khawp mai. Presbyterian Church of Myanmar hlabu-ah khi chuan ‘lal’ tia chhut a ni thung. Hei hi chhut leh tikah chuan ‘lal’ ti-a tihdik a that hmel e. Tin, “A riang leh a lal hmun a awm” tih a ‘riang’ tih lai tak hi, ‘rian’ tih tur ni awm takin ka hria a. Mahse, hlabu hlui deuh ka hmuh theih chinah chuan ‘riang” tia chhut a ni hlawm bawk si a. A hre chiang zawkte emaw, Mizo tawng kalhmang thiam ten an rawn sawi zui atan helai hi chu ka dah rih mai e.

Leave a Reply

error: Content is protected !!