World Consumer Rights Day March 15 + Sana bo chu!

  • Lallunghnema, Charity Lodge

World Consumer Rights Day hi 1983 atang khan kumtinin March 15-ah khawvel pumah hman a ni thin a. Rorelna Dawhsan atanga World Leader zinga Consumer Right sawi chhuak hmasa bertu chu USA President John F Kennedy a ni a.Hemi ni hian US Congress -ah Four Basic Consumer Rights a puan chhuak a ni . A hlu em em a ni. Chung Consumer Right pali te chu:-
Right to Safety,
Right to Choose,
Right to be heard leh
Right to be informed tihte a ni a. He a thusawi kum hi 1962 a ni.

A kum telin he World Consumer Rights Day hi mipuiin an hlut tial tial a, Thupui hrang hrang neiin he Ni hi hman thin a ni a,chung Thupuite chu Consumer International-in a thlang chhuak thin a ni.

Kumin 2023 – a Consumer Rights Day Thupui chu,’Empowering Consumers Through Clean Energy Transitions tih a ni a. Consumer International- in a lo chhawp chhuak leh ta a ni. Mizo tawng chuan ‘Kawlphetha siamchhuahnain kan chenna khawvel a tihchhiat theihzia consumerte zirtir leh hrilh hriat,’ tih a ni mai awm e. Kawlphetha deh chhuahna kawngah hian kan chenna boruak ti chhe thei thil a tam hle a. Consumer ten kan ngaih pawimawh a tul hle a ni. Boruak chhiatna chhan tam tak hi power siam chhuahna tha lovin a nghawng hi a ni a.

Chuvangin kawlphetha deh chhuahna kawng ah hian mitin kan fimkhur (aware) a tul a ni. Kawlphetha zin kawngah hian mihring hriselna atan a pawi thei tam tak a awm a,boruak tibawlhhlawh thei tam tak a awm bawk a ni.

A saptawngin han tarlang leh lawk ila:-

“The clean energy transition means shifting energy production away from sources that release a lot of greenhouse gases,such as fossil fuels, to those that release little to greenhouse gases,nuclear power, hydro, wind and solar are some of these clean sources”

Energy siam chhuah avanga boruak chhe tak tak pumpelh turin tui atanga kawlphetha siam chhuahte, thli(wind) leh ni zung chakna (solar) hmanga kawlphetha siam chhuah zawkte hi kan uarin kan inzirtir tur a ni. Mi tute pawh hi consumer kan ni theuh a, chuvangin thil siamchhuah avanga boruak chhe tur hi kan veng hram hram tur a ni.

Tichuan, keini consumerte hian kan dinhmun hi kan hriat chian a ngai em em a.Consumerte zin kawng bumboh takah hian Consumer-ten kan hriat turte ka han sawi leh ang e.(some facts about Consumer Rights).

  1. Consumer Court-a complaint thlen turin dan hre mi rawih kher a ngai lo.
  2. Mi tu pawhin ama(complainant) ai a awh(represent) thei a ni.Ukil rawih a ngai lo.
  3. Hengte hi Consumer chuan a thil lei leh hmannaah a hrechiang hmasa thin tur a ni. Bungrua tha leh tha lo, (quality leh quantity), a thianghlimna(purity), bungraw man (price).
  4. Consumer chuan thil a lei dawnin a thil lei tur chanchin lehnihna dinhmun a zawt in, a duh zawng a thlang thiang a ni.
  5. A thil lei a, a lungawi loh chuan Consumer chuan compensation a phut thiang a ni.
  6. A thil lei chu,a buk a tling ngei em? tih consumer chuan a finfiah thiang a ni.

Kei ve hi!

Kan thianpa Thanglura nen hian Consumer Rights hi kan buaipui nasa hle thjn a.Kan inzui nasa thin hle.Kan inhau thin bawk.Inhnial hi chu ngaiah kan neih a ni ber.Pu P.Lalupa leh Pu Bualhrangate hi consumerte hmangaihtu an ni. Kan inkawp chawt thin a ni.

Heng kan thiante nen hian Consumer Union kan din a ni: Rev. Dr. L. N. Ralte, Pute:Bualhranga, P. Lalupa, S.R.Vala, Thangchungnunga, R.Vansanga, R.Lalrintluanga,Lalthlahlova Sailo, Rualkhuma Colney,F.Lalsangdela, C.Lungmuana, Rinzawna, Nguurthankima Sailo, Rosema, hengho zinga a tam zawkte hi College Lecturer an ni a.Anniho bak ah hian mi thahnemngai tak tak tarlan loh pawh an awm nual mai thei e.

Kan tang nasa bawk a,kei kha n Publicity ka chang abangin press Release hi ka ti chhuak deuh reng mai a.Pu Buala phei kha chuan information officer min ti fiam hianl thin.LP Gas kan vei a, Cable T V Service leh Transport Service kan vei bawk. Veng chhunga Gas sem hi kan nawr chhuak a ni a. Gas connection fee sang lutuk kan nawr hniam thei bawk. Home Delivery erawh tun thleng hian mipui an hmin loh avangin a hlawhtling mawh khawp mai. Mipuiin min phur pui loh vang ni ta berin a lang . “Gas hi in chokaah Gas Agentten rawn dah rawh se”, Sawrkarin a tih mawlh laiin kan lo huphurh tlat pek a nih hi!Vawkpui hmaa Tuikep lung paih ang chuah kan ni.’Change ‘, kan peih lo! A mak khawp mai.

Khatia Consumer Issue kan buaipui chhoh lai tak khan Consumer Forum- a ka awm a lo tul ta a. Member ni chungin President charge ka la thin bawk. He consumer interest leh issue hian min hneh a, tun thleng hian min la uai thlu a ni. Consumer column neiin Consumer Article ka ziak thin a, tun thleng hian ka la ziakin consumer complaint ka la buaipui thei zel a.

He hna hi Pathian min pek a nih hi tiin phur takin complaint ka dawng thin a. Ka thiam ang tawkin ka lo umzui sak a, mi huatthu sawi pawi a hlauhawm hle.Diplomacy a ngai a, mi vehthlem thiam a ngai a, vau a tul chang pawh a awm fo. Hetia kan beih zarzo an lo awm hian ka lawm hle thin. Political Party-ah affiliation ka nei lova,association- ah ka inhmang tam lo khawp mai bawk. Tunah hian Consumer Centre ka puahchah mek a, eng tak ang dawn maw le! Ka phurna ber Consumer Activity a inhman zel hi Pathian min ruatsakah ka ngai tawp mai. Ka hlim veng veng a ni.

Tunlai hian Online Shopping-ah mi tam takin complaint an nei a. Chungte chu ka hnenah an lo thlen thin. Bungraw chah, man pek tawh, thleng thei lo, chah ang ni lo, a tak thleng lo, a tam hle. Delivery boy te hi a then chu an khawngaihthlak tawp.

Hmanni lawk pawh khan nu pakhat (a hming tarlang lo mai ila) chuan online in sana man to chi a chah a, pawisa pawh a pe tla nghal a. Mahse, vanduai thlak tak in maiin sana tak tellovin a case chauh a dawng a. Hemi chungchangah hian Company Delivery Manager-te hnenah he sana leitu hian a thlen a. An lo tihfelsak thei lawk lo va, thla engemaw zat ral hnu ah kei tehlul hi he nu hian min pun(approached) a. Tichuan, companya thawk, manager-te? nen kan inbia a, tih ngaihna ka hre tawh lo min lo tihsak ngawt mai a. Kei thin ram ve tak chuan,”Chuti maw, consumer court ah ka thlen sak dawn! ” ka ti ta hmak mai a, phone ka dah nghal a. Hemi hnu rei vak lovah hian an delivery boy chuan min rawn bia a. “Ka pu, ka tihsual liau liau a ni e, in mi hriatthiamna ka ngen mawlh mawlh a che u, chuan in be zel ila, insiam rem dan te ngaihtuah tlang ila, min ngaidam hram dawn nia”.tiin a pawi tih thu min hrilh a, message hi min thawn a, tichuan kan in be fel thei ta a. Kan thu chu kan zial fel ta a ni. Delivery Boy vanduai tak hnenah chuan in pi kha a hawihhawm lo hle mai! ka ti ta talh a… .

Hetianga ka tawn hriat ka sawi chhuah hi….. intheihnate,inchhuannate,inchawimawi duh vangte a ti ka ni hauh lo tih chhiartuten min lo hriatsak ka duhin ka ngen che u a ni.Ka tum ber chu consumerte zalenna, consumerte engthawlna, consumerte hlimna leh lawmna a ni.

Consumer Day hman nuam ule.

Leave a Reply

error: Content is protected !!