- Zirsangkima
Kumin HSLC Result chu a hun takah (exam zawh atang ni 50-na) MBSE lam chuan an ti chhuak thei a; an fakawm ngei mai. Pass percentage 71.14% niin a chhe êm êm hran lêm lo e. Thil lawmawm angreng tak chu, MBSE Chairman-in, exam zawhnaa LOTS (Lower Order Thinking Skills) ti tlém a, HOTS (Higher Order Thiking Skills) an tih tam avànga Distinction-a pass an tlèm thu a sawi hi niin ka hria. Zirlai náwlpui leh chak lo zualte tána pass-na khawp zawhna chhàn tùr awm tho si a, zirlai thiam tak tak, a filawr fál tùrte inelna tùr zawhna tih tam zêl hi thil tûl tak a ni rêng a ni.
Subject mal han thlìrin kumin HSLC Result-ah hian MIL (Major Indian Language – Mizo, Nepali, Hindi etc.) subject bîkah zirlaite an ti tha fál hle. Zirlai 2282 ngawtin letter mark (80+) hmuin subject mala letter mark hmu an tam berna a ni a; zirlai 751 chauh an fail a, fail an tlèm berna subject a ni bawk. Hetih lai hian technical subject lamah an ti tha lo hle thung a; an tih chhiat berna Science-ah mi 4449 lai an fail a, zirlai 1277 ten letter mark an hmu. Mathematics-ah letter mark hmù an tlèm ber a; zirlai 782 chauhin letter mark 80 hmuin mi 3242 lai an fail thung.
An thiam nge an ti tha?
Tûn hma (2000 hma lam) kha chuan Matric-a letter mark hmu pha kha an tlém thei hle a, a hmu pha chin kha chu zirlai bua awm zawng zawng thiam vekah kan ngai thin. Subject zawng zawnga letter mark hmu phei kha chu ‘mak’ kan ti êm êm thin a, mi pahnih khat aia tam an awm ngai meuh lo a nih kha. Vawiinah chuan suject zawng zawnga letter mark hmute pawh top 10-ah an leng ta lo hial a nih hi! An thiam tawh viau nge nia an ti tha ve satliah ringawt aw … tih hi inzawh a tûl ta hle mai.
Kan hun lai, han ti ve khang-khaláng ila, a bîkin language subjects (English leh MIL)-ah te khán letter mark hi ‘hmuh theih loh’ tlukah kan ngai hial thin—pakhatna leh pahnihnaten an hmu pha ve zeuh thin chauh kha a ni a. Vawiinah chuan zirlaite tih that berna leh fail an tlèmna ber subject a lo ni ta. Mak pawh ka ti angreng fú—thiante paw’n an tih ve tho ka ring!
Mizo-a letter mark an hmuh suau suauna chhan hi eng nge ni ta ang le? Heti khawpa social media khawih nasa zirlaite hian Mizo tawng an thiam tawh lo a; chutih kára HSLC exam-naa an tih thatna ber subject a’n ni lawi si hi, làwm tùr nge ni ang en zui tùr, tih pawh ngaihtuah chian a ngai hle. Ziah zawm tùr leh zawm loh tùr te, punctuation leh grammar zawng zawngte an en vek àwm si a. A kuma kum lehkhka lo ziak tawh, an lehkhabu ziahte pawh chhuara tung êr ûrho paw’n tùn thlengin Mizo tawng ziah dik har an tihzia an la sawi chàwl thei lo a ni si a! Kan páwl 10 zirlai chhuak tate hian Mizo tawng ziah an lo thiam ta viau em ni … han ti dáwn ila, (an zir lai ni lo) ziah dik chu thuhran, a chhiar pawh an chhiar thiam tawh lo a-chha chu a nih tawh si a! An zir lai chauh hi exam-naah an ziak dik thei em maw ni dáwn le? Nge ni, an thiamna (skills & creativity) pho chhuak thei tùr zawhna an zâwt tlém zâwk?
Thu leh hla thiam, ka thianpa leh ka Putea ni bawk, Lungleia awm chuan, ‘Mak ka tih fo chu, kan zirlaiten Mizo subject-ah letter an hmu zawih zawih a, a lâwmawm. College leh Higher naupang thuziak/essay ka endik ve ta nual. Mizo tawng ziah an thiam lohzia chu mak tak a ni. Matric exam hi engtin nge an en aw, ka ti neuh neuh thin. Ziah dik hi chhànnain a keng tel lo em ni zâwk le?’ a ti thlâwt.
Kan thianpa pakhat, kum 2000 hma lam fé-a Matric exam ve tawh tho paw’n Matric-a Mizo a exam tum a sawi chhuak a, ‘Mark 1 pu hrilh fiah tùr pakhat chiah thiam loh/hriat loh tawp chu ka nei a, letter mark ka hmu pha hrãm kha a nia,’ tiin. Tûn tuma Mizo subject-a mark hmu sáng ber khân mark 97-a hmu a; ani khân thiam loh tawp a neih ka ring lo a, a chhànnaah mark paihna tùr a váng viau a nih ka ring. Chutih rualin mark 3 an paihna hi hriat a châkawm ngawt mai!
Hetianga Matric-a Mizo subject-a letter mark an hmuh tâk sup sup avàng hian Mizo thu leh hlaa tui kan pun belh ka lo ring kum tin ve thin a. Mizo lehkhabu hralh pawh a ‘kal’ viau te pawh ka ring tho bawk thin; mahse, a teuh si lo! Dàwrpui pheia lehkhabu zuarte hnênah zir lai bu leh zir lai kaihhnawih lo lehkhabu dang hralh a har tial tial a, payment paw’n an la tha duh tawh mang lo a nia! Mahse, kan zirlaite tih thatna ber subject chu Mizo a ni leh ang lawi si a!
‘Tùn tuma Mizo subject-a letter mark hmute hian lehkhabu tih chhuah tùr an edit ngam ang em? Ziah zawm tùr leh ziah hran tùr te, punctuation leh tawngkam inkal thelh zawng zawng en dik tùrin i chhawr ngam ang em? Mizo tawng chungchángah, an zir lai piah lama mi sawipui/titipui tlâk an ni ang em? An naute, tùna páwl 10 zir mékte zirtír chhãwng tùrin i ruai duh ang em? Thiamna tak tak neih nán nge lehkha an zir, exam-naa tih that nán chauh? Mizo-a letter mark hmute hi, an thiam viau nge an ti tha ve satliah?’ tihte hi ka zawhna a ni.
Sikul thaa luh theih nána Certificate/marksheet tha neih tuma lehkha kan zir chuan nakinah, páwl sángah kan buai tho tho dáwn tih i hre thar ang u. Exam-naa tih thata letter mark hmuh ngawr ngawr hi thiamna a ni lo a; hman tlâk, chhawr tlâka thiamna puak chhuah hi zirnain a tum ber chu a ni zâwk e.
Chhiarkawp lam ve thung
A tìr lama kan sawi tawh angin, kumin HSLC Result-a a lan dàn chuan letter mark hmu an tlèm berna subject chu Mathematics a ni. Mahni ngaih dàn zeh tel theih miah lohna subject, ‘Dik chu dik, dik lo chu dik lo,’ ni tawp subject-ah hian an ti tha lo hle. Mak deuh mai chu, a thiam tána mark hmuh awlsamna ber Mathematics-ah zirlai 782 chauhin letter mark an hmuh laia mark ren theih berna àwma ngaih subject, Mizo-a zirlai 2282 laiin letter mark an hmu si hi a ni. Hei hian, zirlai thiam tak tak, quality nei tha kan nei tlém hle tih a lantír thei mai em?
Mathematics hi letter mark hmu an tlèm berna a nih rualin fail an tam berna a ni leh lawi si lo! Mathematics-a zirlai 3242 an fail laiin letter mark hmu an tlèm berna Science-ah zirlai 4447 lai fail-in an fail tam berna subject a ni leh ang lawi a. Thil lang chianga chu, bye-heart chi subject-ah kan ti tha a; technical subject-ah kan hniam hle a ni. Hei hi kan hotuten en fiah se la, hma thar lâk dàn tùr han ngaihtuah se a duhawm hle mai.
Eng pawh ni se, tûnah thut thut hlawhtlinna la chang rih lo mah ila, i beidawng lo phawt mai teh ang u. Thu leh hlaa kan mi ril, L Keivom (a thlarau thlamuangin chàwl se) pawh kha Chhiarkawp a thiam loh avànga su nawn tlauh tlauh a nih kha. Mahse, beidawng duh loin kum nga kaltaa Mathematics zawhna leh chhànna zawng zawng a bye-heart tawp mai a, a inziak pass thei hrãm a. Matric a chhuah rualin Chhiarkawp a bye-bye nghal vang vang a; a hnuah IAS emaw IFS (Indian Foreign Sevice) emaw, a duh zâwk zâwk duh thlang thei dinhmunah dingin IFS a thlang a, foreign ram hrang hrangah Indian sorkar palaiah a tang zui a nih kha.
Tûna hlawhtlinna changte paw’n, pawl 11 atangin kan career a intan dáwn tih hria ila; kan subject lâk tùrah i fimkhur hle ang u. Mark hmuh sànna subject apiang lâk ngawt tùr tihna a ni lo a, ka tuina ber, ka zir peih ber tùr ka thlan a ngai. Peih lo chung chung leh tui lo chung chunga lehkha zir hrehawmzia i hriat tawh kha. Subject combination thlan chungchangah pawh zirtirtute emaw mi thiam chhúngkaw laina hnaite emaw ràwn tam a tha.
Eng pawh ni se la, tûn tuma Matric pass zawng zawngte ka lawmpui a; hlawhtlinna la chang lo pawh, beidawng mai loa thawhrimna leh tumruhna nèna bei tâng tâng tùrin ka sáwm bawk a che u.