- Mahmuaka Chhakchhuak
July 5, 2023 (Nilaini)-ah khan Aizawl Press Club-ah Prof. RL. Thanmawia, Mizo Academy of Letters President chuan Laldawngliana lehkhabu ziak THEUNEU chu mitin chhiar theih turin a tlangzarh ta. H. Lalawmpuia chuan thlir zauna neiin ngaihnawm takin he lehkhabu chhung chanchin hi a sawi a, ngaithla tute beng a fah hle a ni.
He lehkhabu hi a bu hming atang reng hian a danglam a, chhiar chakawm tak hmel pawh a pu lem lo. A kawmah lah hian sava no chawm lai, savain a note chawm a, a hmuia chaw a pe lai a awm avang hian vawikhat han thlir thuak chuan Naupang thawnthu lam emaw Nungcha lam hawi lehkhabu emaw tih mai tur a ni a. Nimahsela chutiang lam hawi erawh ni chiah loin thu chi hrang hrang 19 dahkhawmna a ni zawk a, a thu tin hi han chhiar ila a ziaktu hnena lawmthu sawi mawlh mawlhna tur hi a tam thei awm e. A bu chhiar tawh tan chuan inchhirna tur reng hi a awm ka ring hauh lo. He lehkhabu hi phei 225-a chhah niin cheng 200 man a ni a, Gilzom pumchhuak a ni. He lehkhabuah danglamna bik tak pakhat chu a bu hming THEUNEU tih hi a ni. A ziaktu hian he lehkhabu hming atana a hman chhan hi a ziak lang hauh lo nain thuhmahruaiah erawh chuan ‘Chutiang karah chuan keia thu ziak ve chu chaw tak khuka khukpui tlak loh, khutah, khutah mite hriat tham loh leh hmuh hmaih tu theuneu tak tak a ni a’, tia a ziak chu Theuneu tih a ziahna hmuh tur awm chhun chu a ni.
A bu chhung thu han chhiar erawh chuan he lehkhabu THEUNEU hi a theuneu loh zia a chhiar apiang te hriat theihna tur phek tinah a inziak emaw tih mai tur a ni thung a, chu tak chu chhiar ve lo tan channa nasa tak leh a chhiar tute tana malsawmna chu a ni. Tin, he lehkhabu hian hawi zawng pawh a nei hran chuang lo a, chutiang bawkin a tir atang khera chhiar a ngai lo a, duh lai lai atanga chhiar pawhin a bu hlutna a danglam phah kher chuangin a rinawm loh. A ziaktu hian B. Lalhriattira lehkhabu ‘Ka Zalenna’ tih atanga “Lehkhabu hi zawng khawvel hmasawnna hian nek tawm thin mah se, lehkhabu thahrui nek bet tur hi chuan eng thil mah hi a chak tawk tak tak ngai lo ang, a tih kha ka pawm zawng tak a ni” a tih hi keipawhin ka pawm zawng tak a ni.
A thlirzauna ziaktu Op-a Hmar Vanbawih hian heti hian a ziaktu chungchang a sawi a – He lehkhabu ziaktu fakawmna em em chu, lehkhabu hlui a ni emaw, chanchinbu hlui leh thuziak hluite a vawng tha peihin a roh em em a; roh satliah ngawt loin a hre bel hle bawk. Tin, mumal takin dairy te pawh a vawng tha a, “February leh April thla inkar chhung hian zuzi te, nipuithereng te, ume te, chepchep te, Vevu te, Fanghmantharko te an hram a, losul thereng hi sawi tur ting chuan kum 1992-ah April ni 17-ah a hram tan kan hr eve tlat bawk” a han ti thlap thlap thei hi a fakawm viau a ni. Hetiang taka thil chik leh chhinchhiah peih, taima leh hriatna tha a nih avang hian thu leh hla bih chianna lam hawi a thuziakte pawh belh chian a dawl a, a awihawmin a pawmawm bik tlat a ni. “A thawnthu pasarihah hian Mizoram chhung te, India ram chhung leh ram pawna a changtute chettlatna hmun hming hi a vaiin vawi 398 a tar lang a. Lalchhantluanga ziak ‘Zodinpuii’ thawnthuah khan a changtute chetna hmun hming hi vawi 216 a lang a; C. Laizawna hian ‘Anita’ a ziahah khan vawi 349 a sawi lang bawk’ tia thawnthu hmunhma (setting) chungchang a sawi thlap thlap thei te hian critic namai lo tak a ni tih a tar lang a. Theory har pui pui chai lo mah se, Mizo thu leh hla zir chian kawngah chuan a hre hneh ber pawl niin a lang tiin.
N. Vanlaiphai atanga Aizawl hmun laili leh hmun hulum tak Aizawl Press Club hmuna hetianga lehkhabu a tlangzarh hi amah mai pawh niloin N. Vanlaiphai chi al liak zawng zawng tan thil chhinchhiah tlak tak a ni. Tunlai huna Mizoram chhunga lehkhabu ziak tute hi Aizawl hmuna awm lo an tam ang reng viau a; Kolasibah Lalnunmawia Fanai chuan Pasaltha Aithangpuia leh Pasaltha Aizika a ziak tawh a. Lalnunrila Fanai chuan Grammar lam hawi a ziak tawh bawk. Khawzawl khua atanga ziaktu hi an awm nualin Romuanpuii Zadeng hian Puk Dangdai, Parfung Chawi, Tainam Fa, Hmangaihtu leh Hmangaih, Tawksir, Sihlipui leh Inleh a lehkhabu ziak pakhat Sihlipui phei hi chu Book of the Year – 2012 atana thlan alo ni tawh a ni. Apuia Tochhawng pawh hi Khawzawl khua bawk niin Vanhnuailiana leh A Pasalthate vanglai, Pasalthate Tuallenna tih leh Ramhuai lamtual tihte alo ziak tawh. Lungleiah erawh chuan lehkhabu ziaktu hi an awm nual a, vawiin hun thlenga la ziak zingah chuan Familia Laltansanga, |huamtea Khawlhring leh TC. Jonunsanga te hi ziaktu langsar an ni. Sialsuk khuaah phei hi chu thu leh hla lamah an hausa fal nalh emaw tih mai tur an niin |hangthar zingah pawh Darrokima leh Zara pahnih ringawt pawh hi Sialsuk khaw ti thang mawitu an ni. Haulawng khuaah hian Hmingtea Tlau emaw chauh hi tunlaia ziaktu an neih a ni mai thei a, Zobawkah pawh Rinfela Zadeng chiah hi a ni mai awm bawk e.
Hetianga a khua anga tunlai huna ziak mite hming han lam rik kauh kauh chuan hmun dangah pawh lam rik tur chu an la awm zel thoin a rinawm a, heng an hming kan han lamchhuah chin atang pawh hian Aizawl hmun ngeia lehkhabu tlangzarh chu an tamin a rinawm loh. Tuna N. Vanlaiphai atanga ziaktu hriat hlawh tak pawh nilem loin Aizawl hmun ngeia lehkhabu a han tlangzarh hi thil chhinchhiah tlak tak a niin a hlu bik riau a, midang tihhmuhtu pawh a nih ngei a rinawm. Sawi tawh angin a lehkhabu ngei pawh lehkhabu pangngai tak a nih angin a bu chhung thu pawh khawi hmunah pawh tlangtla thei tak tur niin a rinawm a, a thuziak kalhmangah chuan literary critism lam hawi hmuh tur a awm laiin Rokunga hla “Ka pianna Zawlkhawpui” a seprawtuina te pawh chhiar tur a awm bawk. Romuanpuii Zadeng ziak Inleh (Puar-ak) a thlirna phei hi chu chhiar a nuam hle mai a, Lalzuithanga thawnthu “Phira leh Ngurthangpari” a thlirna leh Sangi inlenga Inneihna chungchang a ziak pawh hi chhiar nawn leh tlak a ni. Chuan……Electric energy renchem mitin mawhphurhna tih a ziak pawh hi chhiar nawn fo tlak a nih mai bakah mitin hian chhiar vek thei ila a duhawm hle.
He lehkhabu ziaktu hi lehkha chhiar zau tak a ni tih a thuziak atangin a hriat theih a, a thuziak thenkhatah chuan a lehkhabu rawnte pawh a tarlang nghe nghe a. A thuziak engkimah hian a tha zawnga ngaihdan a neihte chu fiah takin a lantir thiam zel bawk a ni. A thuziak hmun tinah hian lehkhabu dang hming hi a lang awl lo a, ama ngaihdan ziak bawk mahsela chung a lehkhabu chhiarte chuan a ngaihtuahna pawh a luah hneh hle tih a hriat theih. Entirna atan Lehkhabu leh Kohhran tih thupui hmanga a ziakah hian BC 5000 vel atang tawha lehkha ziak chu bengvarthlak taka sawiin e-book chungchang pawh fiah takin min hrilh bawk a. Chutianga a sawi mek lai chuan Sialton Official thawnthu kan la kal pel tak tak theih loh dan a sawi leh bawk. Amah ngei pawhin Pdf hmanga lehkhabu a siam (dah) tawh thu min hrilh bawk. Hetiang taka lehkha chhiar uar mi a nih vang hian a ngaihtuahna pawh a luah hneh hle thin tih a lehkhabu ziak hmun hrang hrangah kan hmu thei a ni.
Ekhai, duh aiin kan ziak thui dawn tlat mai a, duh tawk dawn tawh mai ila, a tawp ber atan chuan he lehkhabu hminga THEUNEU ni reng chunga a theuneu loh dan hi helai hmun atanga han sawi vek sen pawh a ni lo. A bu ngei hi han chhiar la, i duh lai lai hmang hian a bu ziaktu thinlung chhungrila a thu paite hi han chhiar ve ta che. Pakhat i chhiar fuh tawh chuan a dawt ami chhiar chakin i tuihal ngei ka ring a, ka ring sual a nih chuan Chal pen ka ngam e.