Lehkhabu thlirna || Science leh Kristianna: A indo em?

  • Rinfela Zadeng

Kum 2024 chhunga Mizo tawnga lehkhabu chhuak zinga ka mimal ngaihdana lehkhabu tha ber leh tangkai ber pawla ka ngaih chu Krista Roluahpuia lehkhabu – SCIENCE leh KRISTIANA: A INDO EM? – tih hi a ni a. A ziaktu Dr Krista Roluahpuia hi mi thiam, Scientist ni mek a ni bawk a, a lehkhabu pawh hian belhchian a dawl hlein ka hria a. Tun tumah hian he lehkhabu hi kan thlir ho dawn a ni.

  • A ziaktu chanchin tawi

Dr Krista Roluahpuia hi Mualbu (L), Lawngtlai District -a thingtlang khaw te takte atanga piang leh sei lian, zuk leh hmuam pawh ti lo, lehkhathiam thei leh taima tak a ni a. Baptist Boarding School, Chawngte, Baptist Higher Secondary School, Serkawn, Gov’t Zirtiri Residential College, Aizawl-ah te zirna kawng a zawh a. MSc (Physics) leh PhD hi Indian Institute of Technology, Bombay (IIT Kanpur B) atangin a zo a. University of Arkansas, USA lamah Postdoctral Fellow angin a thawk tawk bawk. Philosophy of Science, Natural Philosophy thte zir chho zelin tunah hian Indian Institute of Technology, Gandhinagar (IIT Gn) ah Physics Department zirtirtu a ni mek bawk. A chanchin hi thui tak sawi tur a awm a, internet lamah chhiar tur a awm nual a ni. Social Media – Youtube lam te atang pawhin kan lo hre fur tawh awm e.

  • Lehkhabu pian hmang

SCIENCE leh KRISTIANA : A INDO EM? – tih lehkhabu hi phek 251 -a chhah niin ?300/- man a ni a, a lehkhabu hlutna ngaihtuah chuan a tlawm hlein ka hria. A chhung thu hi – Thuma atanga intanin thupui bung pariat a awm a, lehkhabu rawn te leh a ziaktu chanchin tawi awmin he lehkhabu hian ISBN a nei bawk. Tin, footnote a dah zel a, reference a ngaipawimawh hle. Bung 3-naah phei chuan footnote 84 lai a awm a ni.

Mizoram pawna chhut an tum laiin harsatna an tawk a, tun tumah hian copy 400 chauh an tichhuak a, a zo chiang hle. Tlangzarh niah a zo nghal vek a ni! Miin an hlut hle tih a hriat theih mai. Kum tharah hian tihsual laite tihdik pahin copy tam zawk reprint tura hmalak mek a ni. Zofate hian chhiar vek ila ka duh hle a, kan tangkaipui viau ang.

  • Science leh Kristianna

Pawl 10 thleng tal zirna sikul rap chin chuan Science bulthut kan zir vek a; a zir lo te pawhin Science tangkaina leh hlutna hi kan ni tin nunah kan hmuin kan hre vek awm e. Khawvelah zirna/education-in awmze nei taka bul atan atangin mihring nunah Science hian hmun laili a chang nghal a. Science, Philosophy leh Sakhuana te hi kal kawp tlatin Aristotle-a te hun atangin bul a lo tan thu he lehkhabu tir lamah hian kan hmu a. Chutih rualin tunlai khawvelah chuan zirna khawvel/Secular tarmit atang chuan Pathian hming sawi lan reng a rem loh avangin Sicence hian Sakhua a do emaw kan tih phah ta niin a lang a. Mahse Science hian chutiang chuan bul atan loh thu he lehkhabuah hian kan hmu.

  • Science – Kristianna lei thaah

Science lo chhuak leh hmasawn zel kha nghet taka a dina a puitlinna chhan leh vawiin a thlen theih chhan chu – a tira Science buaipuitu, Scientist leh Philosopher te kha Kohhran mi, ringtu tha tak tak, Puithiam nikawp te an nih avang leh Pathian an rinna atanga tun hi lo thleng thei a nihzia kan hmu a. Heith hun lai leh a hmalam khawvelah khan pathian tam tak an bia a, Greek te, Roman te leh hnam dang te khan pathian an ngah avangin khuarel kalphung an zirna lamah buaithlak an ngah hle a. Chutih lai chuan Judea – Christian te chuan Pathian pakhat, engkim ti thei leh siamtu, a nih dan tur engkim duanga siamtu a awm tih an rinna chu Science khan innghahna atana hmangin engkim kha a zir chian tlak a ni tih hriain tun hi kan thlen tak thu he lehkabu thupui pahnihna leh pathumnaah hian kan hmu bawk.

  • Science hmasa pathum leh Kristianna

Copernicus leh Galileo te’n – khawvel zawk hian Nî khi a lo hel reng a ni e (heliocentric) – tih an hmuchhuah avang khan, khatih laia Kristian Kohhran, Roman Catholic te khan an zirtir dan a nih loh avangin an pawm thei lo tiin Science chung changa Kohhran dik lohzia sawi nan kan hmang thin a. Mahse hei hii thudik famkim lo a ni a, khatih hun laia Science an hriatthiam dan/zir dan/pawm dan atanga teh an nihzia he lehkhabuah hian kan hmu.

Hetih hun laia Science zirna hmasa ber Aristotelian Science khan – lei hi a laiah a awm (geocentric) a ni tih kha an pawm tlat a. Chutih lai tak chuan hetih hun laia Science zirna thar Neo – Platonic Science khan – khawvel zawk hian Nî a hel a ni – an lo ti ta si a. Chumi Science hrang pahnih avang chuan ngaih dan inang lo a awm a ni tih he lehkhabu hian a tarlang a. Science pahnih buaina karah, Galileo kha Kohhranin an dodal angin a lang zawk mai a ni tih he lehkhabu hlu tak atang hian kan hmu bawk.

Chuta tang chuan tunlai khawvel Science zirna – Modern Science kan tih mai Mechanistic Science lo chhuakin, Pathian hi chung Science -ah te chuan khawiah nge a lo tel ve ang tih kha sawifiah tumin Isaac Newton te leh mi dang tam tak kha an buai a. Anni chuan Science hmanga thil an hriat leh hmuhchhuahah te khan Pathian ropuizia an hmuhphah tih kan hre thei bawk.

  • Mathematics hi a dik lo thei!

Science -in hma a’n sawn tak tak a, a innghahna Mathematics phei chu dik lo thei lo a ni tiin a vawk lal len ta a. Chutih lai tak chuan Philosopher turu Descartes leh David Hume te an lo lang a. Anni chuan – chhuidawnna thil mai mai a ni e (problem of induction/inference) tiin nalh takin a lo hnial thla ta a! Zing tina Nî chhuak leh tlai lama a tla leh thin te hi Maths hmanga thil diksa leh ni tur reng ni loin, kan tawn hriat atanga lo awm mai a ni a, kan chhuidawnna thil mai a ni e tiin David Hume chuan a hnial ta a. Maths pawh hi dik lo thei lo ni loin, kan chhuidawna thil awmsa kan hmuhchhuahna hmanrua mai niin a famkim lo a ti tlat mai a ni.

Maths dik lo theih dan leh a famkim bik loh dan chi hrang hrang he lehkhabuah hian kan hmu zui a. Chutih rualin Maths hi hnawl tur a ni lo a, Pathian inpuanna hmanrua, Pathian chu Maths hmanga lo inpuangchhuak a nihzia te pawh kan hmu te bawk.

  • Quantum Mechanics

Science zirna thar ber, khawvela thil awm te innghahna bul thut Quantum Mechanics chungchang ngaihnawm tak leh a nihphung dik tak pawh kan la hriatfiah zawh lohzia he lehkhabu bung tawp berah hian kan hmu bawk a. A hma zawnga Science – in hmanraw tha tak tak Maths leh a dangte hmang khawvel kalphung (natural law) an finfiah tawh hmanga Pathian hi an mamawh loh lai leh Pathian awm ring lo te pawhin Science chu mit ngeia hmuha finfiah theih a ni an tih tawh laia Quantum Mechanics ber nihphung atanga engkim a lo danglamzia leh Pathian ropuizia an hmuhchhuah phah te hi he lehkhabu hlutna tizualtu a ni a.

Pathian sawi tel loa hei chen lo kal tawh Science hian, engkim siamtu Pathian chu tun khawvel changkang takah pawh hian engkim siamtu leh duangtu, a thilsiam ropuizia hmuchhuak zel tura din mihring kan nihzia te he Quantum Mechanics nihphung atang hian kan hmu chiang hle.

He lehkhabu hlu tak hi kan sawizo seng lo a, Theory of Relativity chungchang ngaihnawm lutuk te hi kan hriat duh chuan Dr Krista Roluahpuia lehkhabu SCIENCE leh KRISTIANNA: A INDO EM? tih hi lo chhiar ve phawt mai ila. Science kan hriatna leh Pathian kan rinnaah hmasawnna min pe ngei ang tih hi huai takin kan sawi nghal ngam a ni.

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427