Tha famkim

  • Zoliansanga Tlau

“Chutichuan, in Pa vana mi a tha famkim angin in tha famkim tur a ni” – Mathaia 5:48

A chunga Bible chang kan hmuh khi Isua’n Tlang chunga a sawi te zing a mi a ni a. Dan chungchang a sawi kal zel chhunzawmna niin, hmelma hmangaih tura a sawi khaikhawmna a nih avangin mi dangte hmangaih chu Isua ngaiha tha famkim nihna leh kan Pa vana mi anna pawh a ni ang. Tlangval hausa hnenaah pawh Isua’n, “Tha famkima awm i duh chuan, kal la, i neih chu hralh la, pachhiatte hnenah pe rawh, chutichuan, vanah ro i nei ang; tin, lo kal la, mi zui ang che” (Mat.19:21) tiin a hrilh a nih kha. Isua’n mi hausa hnena a zirtir leh a hrilh chu mi dang hmangaihna niin, Johana’n, “Naute u, thu chauhvin i in hmangaih suh ang u khai, lei chauhvin i inhmangaih hek suh ang u, thiltih leh tihtakzetin ni zawk rawh se” (1 Joh.3:18) a tih kha a taka chantir turin a hrilh a nih hmel. Pathian kan hmangaihna leh kan mihringpuite kan hmangaihna chuan dan thu leh zawlneite thu zawng zawng a khaikhawm thu a sawi bawk (Mat.22:37-40).

“Tha famkim” tih hi Grik tawngah chuan teleios niin, “famkim than kin, puitling, a nih tur tak ni vek tawh, a tum hlen chhuak tawh” tihna a ni a, a tlukpui chu Hebrai tawngin tam tih emaw tamim tih emaw atanga lehlin niin, “kim, dik, muanawm, him, hrisel, sawisel kai lo” tihna a ni a (Seventh-day Adventist Kohhran Thurin, 2024, Second Edition, p.161).

“Thuthlung Hluiah chuan he thumal hi mihring chungchangah huam zau taka hman a ni thin a. Nova te, Abrahama te leh Joba te kha tha famkim leh sawisel bova sawi vek an ni; nimahsela, heng mite hian famkim lohna eng emaw chu an nei vek tho si…Thuthlung Thar lamah chuan tha famkim tih chu rinna kawnga mi puitling, an eng dawn ang taka nung tawhte leh an thlarau, rilru leh taksain a tih theih sang ber anga han nung tawhte sawi nan hman a ni thin a. Pathian chu tha famkim a nih avangin ringtute pawh anmahni tlin tawk ang zela tha famkim an ni ve tur a ni tih Kristan a sawi. Pathian ngaiha mi tha famkimte chu an thinlung leh an nunte Pathian chibai buk nan leh a hna thawh nan inpumpek thakte hi an ni a. Chutiang mite chu Pathian hriatna lamah an thang lian chho deuh deuh a, a khawngaihna azarah an eng hmuh ang zelin an nung chho a, hnehna nun an chen pah zel bawk thin…Krista that famkimna chu Thlarau Thianghlimin keimahniah a rawn bel a. Krista nungchang tha famkim chu rinnaa kan lo pawm chiah hian keimahni ta a lo ni ve mai thin. Tu mahni he that famkimna hi anmahni pianpui ve reng angin emaw an chanvo ni ve reng angin emaw an ngai ngawt thei lo va; Pathian thil thlawn pek liau liau a ni zawk…Tha famkim lam kawng kan zawhnaah hian ringtute kan nih angin eng nge kan tih ve tur ni ta le? Krista chu keimahnia a awm avangin thlarau lamah puitlin lam kan pan zel a. Pathianin a kohhranho hnena thilpek a pekte azarah mi puitling, krista famkimna tluka mi famkim kan lo ni thei ta thin a ni…Paula, Pathian tana inpe pumhlum thak pawh khan a thih dawn hnaih lamah heti hian a lo ziak a: Hmuh tawh reng inti ka ni lo va, famkim tawh reng inti pawh ka ni hek lo; Krista mi man chhan chu ka man thei dah law maw tiin a umin ka um zawk a ni. Unaute u, manah ka inngai lo. Amaherawhchu, he thil pakhat hi ka ti thin – hnung lama thil awmte chu theihnghilha, hma lama thil awmte chu banin, Krista Isuaa Pathian chung lam koh chhan lawmman hmu turin tiam chin lam chu ka pan talh talh a ni. Chutichuan, puitling apiang chutiang rilru puin i awm ang u… Eng pawh ni sela, kan thlen chin atang khan hma i sawn zel ang u, tiin. Tihthianghlimna hi dam chhung awh tur a ni a. Tuna that famkimna kan neih hi chu Kristaah chauh niin, a tawpna, kan nun pumpui Pathian anpuia thlak danglam vek a nihna erawh chu Isua Krista lo kal leh hunah chauh a thleng ang” (SDA Kohhran Thurin, p.161-166). Ellen G. White-i paw’n, “Pathian fate an nihnain Kristiante chuan chanchin tha avanga an hmaa nun dan tur duhthusam sang tak awm chu thlen an tum hram hram tur a ni. Krista’n in pa vana mi a tha famkim angin in tha fam kim tur a ni (Mathaia 5:48) a tih avangin that famkimna nun sang an thlen hma loh chuan an duh tawk mai tur a ni lo'” (The Youth’s Instructor, September 26, 1901) a ti a. Amah vek khan, “Famkim tumin theih tawp chhuah ula; mahse thil eng emaw in tihsual zauh avang khan Pathian hnathawk tlak ni ta miah lovah inngai kher suh u. Pathianin kan nihna hi a hria a, vaivuta siam kan nih hi a theihnghilh ngai lo” a ti bawk.

Tirhkoh Paula’n, “Hmuh tawh reng inti ka ni lo va, famkim tawh reng inti pawh ka ni hek lo; Krista mi man chhan chu ka man thei dah law maw tiin a umin ka um zawk a ni. Unaute u, manah ka inngai lo. Amaherawhchu, he thil pakhat hi ka ti thin – hnung lama thil awmte chu theihnghilha, hma lama thil awmte chu banin, Krista Isuaa Pathian chung lam koh chhan lawmman hmu turin tiam chin lam chu ka pan talh talh a ni. Chutichuan, puitling apiang chutiang rilru puin i awm ang u… Eng pawh ni sela, kan thlen chin atang khan hma i sawn zel ang u ” (Philippi 3 :12-16) a ti a. Heta “famkim” a tih leh “Puitling” a tih hi teleios (famkim than kin, puitling, a nih tur tak ni vek tawh, a tum hlen chhuak tawh) tih nena inang tho a ni a. Tirhkoh Paula sawi dan chuan “famkim” chu thlenna tur thleng tawh ni lovin ‘hnung lama thil awmte chu theihnghilha, hma lama thil awmte chu banin, Krista Isuaa Pathian chung lam koh chhan lawmman hmu tura tiam chin lam pan talh talhna a ni’. Chutiang rilru leh thlir dan (attitude) chu ringtu ‘rilru puitling’ a tih chu a nih hmel bawk, heta “Puitling” a tih hi teleios (famkim than kin, puitling, a nih tur tak ni vek tawh, a tum hlen chhuak tawh) tih tho kha a ni, a tawng bul lamah pawh.

Jakoba chuan a lehkhathawnah, “Ka naute u, in rinna fiahna chuan chhelna a siam tih hriain, thlemna tinreng in tawh hunin lawmna hlirah ngai rawh u. Tin, eng mah tlachham lova in famkima, in puma in him theih nan chhelna chuan thawk famkim rawh se” (Jakoba 1:2,3) a ti a. Rinna, fiahna, chhelna a tawpah famkim tiin inlalawn tha takin a ziak a. Pathian kan rinnna, fiahna leh chhelna te chuan famkimnaah min hruai dawn a ni ang. Heta “famkim” tih hi teleios tih tho niin “thlarau lama puitlinna” tih pawhin a sawi theih ang; “Pum” (holokleros) tih hi chuan “Kawng tinrenga him, sawisel kai lo tih a kawk thung” a ni (Puitling Sabbath Sikul Zirlaibu[Oct-Dec, 2014]: Jacoba Lehkhathawn, p.30). Jacoba vek hian, “Kan zain thil kan tisual fo thin. A thusawia tisual ngai lo mi chu mi puitling a ni a, a taksa pum pawh veng thei mi a ni” (Jacoba 3:2) a ti a. Heta “Puitling” a tih hi teleios tho kha a ni a. He lai thu hian a sawi tum nia lang chu tisual thin mihring kan nih thu leh thusawia tisual fo pawh keini mihringte bawk kan nih thu a sawi uar ber niin a ngaih theih a; mahse, thusawia tisual ngai lo chu puitling zia a nih thu a tar lang a ni. Thu hnu dawn taka tawng emaw ngun taka ngaihtuah chunga tawng emaw chu tha famkimna leh puiltling panna kawng niin a ngaih theih. Joseph Conrad-a chuan, “Thu sawi tur dik leh sawi dan tur dik min kawhhmuh ula, tlang ka sawn thei hial ta ve ang” a lo ti hial bawk a nih kha.

Pathianin “famkim, mi ngil, Pathian tih mi, thil tha lo laka insum thei mi” (Joba 1:8) a tih Joba meuh pawh kha, harsatnain a han tlak buak tak tak kha chuan Pathian a lo la hre chiang lo hle ni tur a ni, “Benga hriatna mai zawngin ka hre tawh chia, mahse, tunah zawng ka hmu ta che, Chuvang tak chuan ka inten a, vut leh vaivutah thuin ka sim ta e” (Joba 42:5,6) tiin a sawi chhuak hial a nih kha.

Bible-in tha famkim a tih chu nih tur ang ni tawh, thlen tur ang thleng famkim tawh ni lovin Pathian Isua Krista nungchang ang nei tura nitin sual thihsanna nun, Pathian nena len dunna nun, Bible chhiar leh tawngtai nun nei tura hmasawn zel, Krista anna kawnga tang lian zel tiin a sawi theih ang. “Hmasawn” tih hi Remkunga chuan a Dictionary (Mizo Tawng Dictionary, 1992, 2008, p. 164)-ah chuan, “nih mekna atanga changkang lam pan; hna thawh lai chhunzawm zela zo teuh tial tial; thlen chin atanga hma lam pan zel (verb)…changkang, thang zel (adjective)” a ti. Henry Ford-a chuan, “Zirna i chawlhsan hian i thang tawh lo a ni” a ti a. George Bernard Shaw paw’n, “Danglamna awm lovin hmasawnna a awm thei lova, rilru put dan tidanglam thei lo chuan engmah a tidanglam thei lo” a ti. Winston Churchill-a pawhin, “Hmasawn tur chuan danglam a ngai a, tha famkima awm tur chuan danglam reng a ngai a ni” a ti bawk. Jalaluddin Rumi khan, “Yesterday i was clever, so i wanted to change the world; Today i am wise, so i am changing myself” a lo tih kha. “He zalenna thar hi Isua zara kan lo neih tak chinah chuan ama nungchang ang pu ve tura thang lian chho zel turte, tawngtaia ni tin amah pawl thin turte, a thua chawm ni turte, thinlung taka a venhimna ngaihtuah thin turte, a fakna hla sa thin turte, amah chibai buka inkhawm thin turte leh kohhran rawngbawlnaa inhmang ve thin turtea koh kan ni…Than lenna dik chu a chatlak ve ngai lo, a nghetin a puitling chho zel zawk a, rah a chhuah ngei bawk thin…taksa than lenna a thlen theih nan chuan chaw thaa inchawm te, kan chenna vel vawn fai te, inenkawl uluk te, insawizawi that te, zirna tha dawn te leh tum mumal tak neih te a pawimawh a” ni (p.169, 170).

Ellen G. White-i pawhin, “Ni tina hmasawn hi thalaite hna a ni” (The youth’s Instructor, January 5, 1893) a lo ti a. Thalai leh upa tih hi a kum zawnga chhut ringawt lovin Henry Ford-a thukhawchang hmangin sawi fiah i’n tum teh ang. Ani chuan, “Kum sawmhnih i ni emaw kum 80 i ni emaw tupawh zirna chawlhsan a piang chu a upaa a hlui thin. Amaherawhchu, tupawh inzir reng mi chu a naupangin a thalai reng a. Kan nuna thil pawimawh ber chu kan rilru leh ngaihtuahna tih thlalai a ti thar reng a ni” a ti. Herbert Lasson-a pawhin, “Upat intanna chu thil zir i tum tawh loh ni atang khan a ni” a lo ti chiah bawk. Billi Graham-a chuan, “Lal Isua hi tun atanga kum thumah lo kal dawn ta se la, kum hnih chhung inzir leh inchhiar nan hun ka hmang ang a, kum khat chhung thuhril nan hun ka hmang ang” a tih kha. Mahse, inzir hi kan peih lo a ni ang, Alvin Toffler-a chuan, “Kum za bi 21-naa lehkha thiam lote chu ziak leh chhiar thiam lote an ni dawn lo va, zir thei/duh lo, hriat dan hmasa leh lo vawn tawh dan hmasa thlah thei lote, zir nawn leh thei lote an ni zawk ang” a tih kha a dik hle ang. L. Keivom paw’n, “Pawl sang, lehkha zir sang leh thiama indah, dikri sei pui pui nghawnga awrh ho hlei hlei hi kan ngaihtuahawmin ka hria. High School leh college kan kal lai pawha hriatna ngawpui luh chilh peih lo, mi kawitan zawn sa Notebook pan te hmanga inban kai ve tawk tawk te’n dikri kan han hum ve a, lehkha zir zo ta anga inngaiin, kan rizal chhuah ni atangin kan lehkhabute dah thain, zirna lamah chhuti kan la a. A then erawh hna kan hmuh ni atangin kan tum ram thleng taa inngaiin, hriatna leh thiamna um lamah chawlh kan la bawk a. Hriatnaa tuihalna leh riltamna kan hloh tial tial a. Kan hriatna zema kan lo khawl khawm sa lah tlan tham chu sawi loh, ekzam chhung pawh min daih fumfe si lo. A ni telin kan ro tial tial a, kan cher , kan khi a…Kan dai phak chin ang zia zelin thil kan thlir a, kan ngaihtuah a, kan hmu a, kan hre bawk a.” (Zoram Khawvel – 8, 2002, 2020, p. 289 & 290) a tih khan kan ngeng chhun sela ka ti hle mai. Hmasawnna tur kawng nei tawh lo va inhriatna, intih finna, intih hriatna, intih dai thukna, tun dinhmuna lungawina leh duh tawkna hi a ni mihringte hmelma chu. Bible chuan, “Mahni ngaiha fing inti i hmu em; Chumi ai chuan mi a-ah beisei tur a tam zawk” (Thuf.26:12) a ti asin. Tun thlenga khawvelin mi fing a a ngaih Socrates-a khan, “Thil pakhat chiah hriat ka nei, chu chu ka hre lo tih hi a ni” a tih laiin inti fing deuh deuhin social media-ah mi thuziak thuhnihin pawn lang takin kan la ziak ang ta deuh deuh va, William Shakespeare-a’n, “Bel ruak apiang a ring” a lo tihte kha i hre tlang teh ang u. Albert Einstein-a khan a thianpa Niels Bohr-a, chungchang hetiang hian a sawi, “Bohr-a tel lo chuan atom chungchangah hian ngaihdan kan siam thei lo reng reng a ni. Bohr-a hi taksa lamah pawh inkawm ngeih leh thian inngaina tak kan ni a, ka thian rin tlak berte zinga mi a ni. Thil engkim hi amah chauhvin a dikna hre bertu-ah a inngai ngai reng reng lo va, thuhnuairawl takin mi ngaihdan a la hmasa ziah thin a ni” tiin.

Eng pawh ni se, Ellen G. White-i pawhin, “Ka zir tam tawk tawh a, tunah chuan ka hna atangin ka chawl hahdam thei ta tiin inngaihtuah suh. Mihring intehna chu hritna ngah lamah a ni a. I dam chhung chu zir zel mai la; ni tin i zir ang a, i hriatna khawlkhawm sate chu a takin i hmang zel dawn a ni” a tih kha i hre reng teh ang u. Tha famkim/puilting tur chuan hmasawn zel mi nih a ngai a, hmasawn tur chuan inzir reng mi nih a ngai a, tin, mahni nun inbihchian fo pawh a pawimawh bawk. Lal Isua’n, “Mite’n tu nge a ni mi tih?” (Marka 8:27) tia a zirtirte a zawh ang khan keimahni leh keimahni kan inzawh ve fo tul chang a awm thei ang.

Leave a Reply

error: Content is protected !!