- Mahmuaka Chhakchhuak
Kan Kristianna chuan kan tunhma nun engkim min luahlan vekin khawsak dan phung leh kan chetzia zawng zawngah hmun lailum ber a luah vek a ni ber mai a, kan Culture ngaihhlut tak takte chu a nek ral zo a, khawtlang nunah thuk takin hmun a chang a, mimal nunah kristianna kan dah langsarin, nungchang intehna hmanraw pawimawh takah kan hmang leh bawk a. Chhungkua leh pawl zawng zawngah urhsun taka serh a nih mai bakah kohhrana kan rawngbawlna chanvo neihte ngei pawh chu vote zawnna atana hmang duh hial kan lo awm ta a nih hi. Hetiang a nih avangin inkhawm chu mi pangngai nihna leh rualpawlna atana hmanraw pawimawh tak a niin inkhawm ngai lo chu an sualna leh that lohna sawi tur em em hre chiah lo mah ila kan hmu eng emaw deuh tlat mai bawk si a, Biakbuk thleng khat deuha kan hriatte chu tawngtaipui ngai em em angin kan han ngai ngawt mai bawk a. Hetiang a nih tlat si vang hian dik lo taka sum leh pai laluttu ngei pawh chuan Nectie sen lar tak nen inthlahrung hauh loin Biakbuk a pan hreh bik hauh loh hi!
Hei hi kum tam tak liam ta atanga zoram kristiante’n ze nghet taka kan neih a nih tlat mai avangin vawiinah chuan siamthat leh pawh tum ila thil harsa tak a ni tawh dawn si a. A pawi ber mai chu kan hnam zia leh nihphung zawng zawng khuh bo vek khawpa kristiannaa kan lo intulut hi a ni. Tlawmngaihna mai bakah hnam dangte neih ve miah loh leh kan hnamin ze nghet taka kan lo neih thil tam takte chu kan bosal mek zel bawk a. Kan hnam zia leh nunphungte kha i chawi thar leh ang u ti mah ila thil theih tawh loh leh harsa tak tak a awm tawh mai bakah vawiin hun atana kan duh tawh loh tur thil te pawh a awm thei ang. Amaherawhchu kan hnam zia rang thil tam tak zingah Pathian kan fak leh chawimawi danah kan zia leh tihphung loh ang deuhin hnam changkang zawk zia anga chawimawi leh fak kan tum zawk tlat mai hi kan thiam tak tak mang bawk siloin vawiin tlengin harsa kan la ti a, kohhran ngei pawhin a tawrh phah thin. Thlarau lam malsawmna kan tih, Penticost Ni leh Korinth khua amite anga harhtharna chang tur tak tak chuan thiam lo chung chunga hnam changkang zawkte zia anga Pathian chawimawi kan tumna hian kawng tam takah harsatna min siam zawk si a.
Hei mai bakah hian Kristiannain zia rang hran nei tura kan ngaih tlatna hian nghet taka min phuar tlat bawk avangin hnam changkang ho inchei dan ang thlengin Biakbukah kan lo inchei phah ta zel bawk a. Incheina uluk loh tur tihna erawh ni hauh chuang loin fai leh thianghlim tak chunga kan hmeichhiate ngei pawhin Puan chei leh Ngotekherh emaw nena an inchei a, kawr pangngai tak nena an inchei hi a tawk mai. Tunlaiah chuan hnute bu lang thiang rual thei khawpa kawrnghawng zau nena Biakbuk pan hi kan uar ta zawkin kan inthlahrung hauh chuang lo a. Mipate pawhin pangngai taka an inchei kha a tawk maiin high neck nen khera inchei kha Pathian hnaihna pawh a ni bik chuang lo. Vai hmeichheho hian Pathian an chawimawina hmunah Saree an phelh chuang hauh lo a, Saree nen Pathian an fakin an chawimawi thei reng tho. Keini chuan Ngotekherh emaw pi leh pute atanga kan hnam puan chei pangngai nena Pathian fak chu mawi lo deuh tlatin kan hria a, mipate ngei pawhin Nectie hlai tak tak kan lo awrh ta zel bawk a nih hi.
Muang delhin khuang kan vua a, upa thutna lam atang ngei pawh chuan thiam leh thiam loa ‘Bass’ kan lo tum bawkin midang ngaihchang reng reng chungin Pathian kan fak a, chutiang chu changkang tlata hriatna kan nei. Chutianga Pathian fak ngai tlata hriatna kan neihna hi kum 1947 vel atang khan a ni bawk awm e. Khuang rang duh ho chu an inhlawmkhawm vat bawk a, pawl neuh neuh a rawn pian phahna pakhat a ni bawk a. Vawiinah phei hi chuan kristian pawl hi kan tam ta hle mai a, khaw pakhatah pawh Biakin chhiar tham tak kan lo neih phahin kohhran mal ringawt phei chu kutchang thleh nghauh nghauh tham kan lo awm ta. Kan khawpui lian deuhahte phei chuan In 20 dan lek leka Biakin pakhat awm ang vel te hial a ni a. Hei hian enge khawtlangah hlawkna kan neih phah a, ramin thatpuina a neih phah em ti ila a teuh lo mai, heng kohhran pawl tam takte hian harsatna a thlen zawkin khawtlang leh ram rawngbawlna kawng tam takah rual takin kan kal theih loh phah a, pi leh pute hunlai angin lusun inhnem pawh alo rem teuh loh phah ta zel a nih hi. Chuti chung chuan kohhran chu tupawh maiin kan ngai pawimawh ber bawk si a.
Thalai niha kohhrana inhmang lo nih chu mi an lohna ang hial deuh thawah kan ngai a, kohhrana chanvo pahnih pathum neih chu ropui riaua hriatna kan nei bawk. Chutianga chanvo kan neihte chu ka sawisel a ni hauh lo a, thalai, a bik takin zirlai tan phei chuan an zirnain a tawrh phah theih thin avangin kohhran lam pawhin chanvo pek loh hram chu hmangaihna leh duhsakna a ni thei zawk ang. Sawi tur a tam, kohhran hian kan memberte hi khawtlang thilah leh rampum huap pawha vawrhchhuah theihna tura a kawngzawh laia kan puih a, kawng zawh mai tur hre rih lote pawh kawng kan zawn sak thin zawk hi thil tul tak niin alang. An talent neih ang angte pawh hlawhtlinpui tura kan tanpui hi kohhran hruaitute tih turah ngai ta zawk ila rawngbawlna pawimawh tak a ni thei zawk lawng maw. Chuti ni loa kohhran leh khawtlang thiltihnaa an hmel hmuh reng kan tum chuan a dik hauh lo ang.
Kan kristianna hi kan sawisel ngawr ngawr lam a ni hauh lo a, chulam ai chuan Kristianna chuan kan nitin nunah hmun pawimawh berah kan dah tur a niin mimal nun pawh a khawih danglam ngei bawk tur a ni. Mimal nun a khawih danglam zawh loh chuan ‘Piangthar’ lo a ni tihna a ni thei bawk ang. Ram hruaitu atanga nitina inhlawh chawpte thlenga mimal nuna hmun pawimawh chang tura kristian kan ni a ni lawm ni. Bible, Nunna Bu bera kan neihin Ru suh a tihte, Awt suh a tihte leh nundan mawi chitin reng mai a sawite hi Biakin chhungah chauh kan nunpui tur ni loin mimal tinin pawn lama kan nunpui tur ni awm tak a ni. Hmangaihna leh Dawhtheihna tihte ngeite pawh hi Biakin chhungah chuan kan nunpui tha viaua a lan laiin pawn lamah chuan lantir harsa kan ti deuh ni tein a hriat a, hengte hi Pianthar tan chuan thil pawimawh tak a ni bawk. Nang leh kei hian kan Kristianna hi Vairengte thlang lam thleng pawha lantir tura chunglam kohna dawng kan ni a ni lawm ni?
‘Aw Kristian, tunge hruai thin che
I nunah tunge Lalber le?