- Vanlalngaia
“Who died for a cause he dearly believe in”
Hmanah Mosian Kanan a thlir a, luah zo lovin Lal \hutthleng a phur a,’ tih ang maiin Pu R. Thangmawia hian hian Hindu Kingdom, Mosolman Kingdom. Buddhist Kingdom leh Communist Kingdom karcheha a Zoram Kanan thar, Kristian Kingdom lo ding chhuak tur atana a beihna lamah ni 20 July, 1915 khan Geneva khawpuiah UNO hriatpui ngatin a nunna a hlan ta a ni. He a inpekna hlutzia leh ropuizia hi sawifiah nan thumal Dictionarah ka hmu zo ngang lo, Dictionary-a chuang ve lo \hangtharte \awngkam A Bon Top tiin ka rawn khai khawm mai a ni.
Pu R. Thangmawia’n Hnam thuthlung a vei dan hi a thukin a ril reihrawih hle mai. Zawlnei, Puithiam ni bawk Ezekiela bung 48 zet hi a byheart chhuak vek emaw ka ti. Pu Ezikiela tiha hriat lar a ni. Kan hnam thuthlung hi MNF-ah a nupui fanaute nen a luhchilh rup mai. Nupui te kawngchilh dawm ve hman lek lovin a kul a taiah a \ang a. Zoramthar thlithlaiin Chin Hills Operation-ah a kul a taiah a \ang el a. A nupui fanaute ramhnuaiah a \hiante kutah a hnutchhiah tawp mai a ni. Khawchhak unaute lahin \anrual nachang la hre hek suh, “Klaje in hneh leh si lo in hlawk lo ngawih ngawih a ni,” tiin nuihzatburah an lo siam a. Thi loa ruangin E. Pakistan-ah thlang tlak a ni ta. Nupuite kawnghchilh dawm chunga ralmuanga lo awm te lah chuan Hnam Thuthlung an veipui pha ve si lo, deuhsawh takin, “A \henin lo kan vat a, nangnin in lo hal mai mai,” tiin. Thih leh ruam khatah, dam leh tlang khatah, ti \hintute karah harsatna namen lo a lo chhuak ta. A dumpawl tiha man khawmte zingah hnam thuthlung chu chhel takin a phur zel a.
Decca naupiang tur tiha inthlamuanna leh Pakistan Sipaite in-surrendar-na hmun Bangladesh a lo piang ta a ni. Thi loa ruangin Mizoram an lo let thei hram a. Ama min hrilh dan chuan, “He hun \ha hi hmang \angkai thiam ila chuan Bangladesh pian ruala Zoram Kanan thar piang ve mai tur kan ni a, kan hotupa berin khawvela a hmangaih ber a nupui fanaute enkawltu Pakistan sawrkar tih lungawi loh kha a hlam em a ni.” Nupuite kawngchilh kha a hlau em a ni. “Nupuite kawngchilh dawm chunga Independence sual rah chhuah a ni,” tia lungchhe taka min hrilh kuang kuang lai te kha ka mitthlaah a cham reng mai.
Eng pawh nise, kum 1966-a MNF-in hnam thuthlung atan India sawrkar a hel nuai chiam leh Chin Hills Operation te khan Zofate \hendarh, rorelna pakhat hnuaia kan awm ve tur thuthlung chu khawvel hriat tham loh Mizo Identity chu khawvel hriat a ni ta hi a hluin a va ropui tak em!
Pu R. Thangmawia hian Mizoram an lo chuanchhuah leh hnuin he thuthlung hi chu ZORO President angin a bawhzui zel a. Ama sum leh pai hmangin thlâm ram hnuaia UNO kan lo sawi \hin chu a zuk bawh pawp ta. A hmalakna avang hian khawvel ram hrang 70-a hnam renau maktaduai 370 tan ni 13 September, 2007 khan UNO chuan zalenna dar lungrual takin a vaw ri ta bung bung mai. He thuthlung bawhzui hian Geneva khawpuiah UNO hriatpuiin a nunna a hlan ta a ni.
He UNO thupuan Article 3-naah chuan “Indigenous peoples have the right to self determination. By virtue of that right they freely determine their political status and freely pursue their economic, social and cultural development,” tiin duhthlanna kawng a hawng ta huau mai le.
Article 26-naah chuan, “Indigenous peoples have the right to the lands, territories and resources which they have traditionally owned, occupied,” tiin Assam-in kan ram \ha lai ber Inner Line Reserve Forest, Sq.miles 509, Hongkong leta let hnih laia zau min ruksak pawh kan la let thei dawn ta a ni. He Pu R. Thangmawia thuthlung tihlawhtling tur hian UNO chuan kawng a hawng ta huau mai. Khawvela democracy ram lian ber India nge khawvela communist ram lian ber, Pathian awm ring lotu zawk nge kan thlan dawn tih hi mipui kutah a awm ta a ni.
Pa hun tiam chu: MNF lo kir leh a\anga kum 40 chhung chu India rama Krista chanchin puandarh hun a ni ang a. Kum 40 ral hnuah Jordan ral ‘Zoram Kanan thar chu kan luah tawh ang,’ tiin nghakhlel takin ZORO chuan a thlir mek a ni.
Ka hmaah lui ral khaw mawi chu a awm,
Thlen hlan ka nghakhlel khawpui mawi chu,
tiin Zofate hma lam i pan zel ang u.
ZORO vul zel rawh se.