That loh theih lohna bawm ka hawng ve

  • Zirsangkima

Tûnlaia lehkhabu lãr leh hralh kal berte zíng mi, kan Finance Minister hlui Lalsâwta lehkhabu ‘That Loh Theih Lohna Bâwm’ chu hawngin ka’n chhiar tlai khawhnu ve a. ‘Hralh loh theih loh lehkhabu’ tih tùr khawpa máwi lehkhabu tha a tlingin ka hria. Ka chhiar hma hauha ka rilrua awm leh ka chhiar chhúng zawnga ka rilrua chám reng chu, ‘Politician ni lo ziah atán ka awt mang e!’ tih hi a ni.
Ka rilrua awm hi a dik loin ka hre leh deuh. A chhan pawh eng dang ni loin mi tin mi mimirin kan Zoram politics vir vêl kan thlìr dàn leh kan hmuh dàn dik tawh loh vàng a ni. Politician-te hmui leh ká atanga dâwt ni lo kan hriat khàt tâk êm vàng pawh a ni. Chutih rual chuan, a ziaktu Pu Sâwta hi kan MLA neih tawh zínga mi dik nia ka hriat leh an party hotupa ber paw’na a mi rin ber, an sawrkar tum pawha department pawimawh, Finance a chantír ngat ngam leh a aiawh tùra a thlan ber a ni tlat a. Chuti chung chuan, party politics tuinú-in a chiah hneh tawh kan ramah hian, a ngaih dànte hi a takin a chantír thei ang em, tih hi ka inzawh reng a ni tho tho mai.
He lehkhabu pan tê, phêk 56 chauha chhah hi a mukin a khìn tha èl àwl khawp mai a. North East India-a lehkha chhutu lian ber Guwahati-a Bhabani Offset kut chhuak a ni a, a dak tha viau a, a hawrawp a ti lianin chhiar a nuam a, a chhúng thu rem (layout) pawh a fel fai hle. A man pawh a tláwm viau.
Lalsâwta hian kan ram leh kan hnam dam lohnaa bul tanin, ‘Mizo hnam hi rûnin kan awm’ tiin bung a rawn tan a. He bung hi then hnihin a then leh: ‘Natna hlauhawm leh ruih theih ngawlveina’ tih leh ‘Sum duh luatna leh chhungril nun tlâkbalna’ tiin kan ram dam lohna thu chiang takin a rawn ziak. A ziaktu hi lehkha chhiar taima tak, chanchinbua a duh lai chep thlaa dah tha thin mi a ni a ni a. Chu chu a lehkhabu ziahah pawh a lang chiang hle. Fact leh figure a dah thlap thlap a; data/statistics hmangin a thu ziak a rawn chhilh thlap thlap zêl a, a thu a awihawm bîk riau!
HIV/AIDS-in min rùn dàn bâkah cancer natna ang maia tih damna damdawi awm lo nia a ngaih—sum ûm duhâmna/hlemhlêtna-in kan ram min rùn dàn a ziak a. ‘Mi duhâm te natna hi tihdamna damdawi a awm lo va, duhâm loh hi a tha ber a ni,’ a ti tawl mai! Bung 2-naah, ‘Him bik kan awm thei dawn lo,’ tih thupuia a hman angin politics dik lo ramin a tuar theihzia a rawn sawi a; a tuartu chu kan vai a nihzia a ziak lang bawk.
Bung 3-na atang hian a thim záwnga thil thlír reng loin beiseina tukverhah min dahpui tan. ‘Mahse kan insiam that chuan beisei tûr a awm’ tih thupuia hmangin kan him lo chung, a tha lama beisei tûr kan neih thu a rawn sawi a. ‘Kan ram hi ram thaa siam tur leh sorkar tha nei tûrin ram leh mipui hian kan tlin chiang,’ a ti leh tawl bawk. Sik leh sa thu-ah te, hnam dang aia zirna kawnga kan sàn bîk dàn te, a huhoa hna thawh kan thiam dàn te, thil thar zirtír kan nawm thu-ah te, hnam dangte zinga ‘Mizo a ni asin!’ tih tawngkamin thu a sawi thûk thinzia te, sorkar thupêk zàwma awih mai thin hnam kan nihzia atangte hian din chhuah lohna chhan tûr chhuanlam eng mah kan neih lohzia a ziak a, ngaihnawm ka ti kher mai.
Inla-láwn mawi leh fuh êm êmin a bung 4-naah hian ‘Ram mawmawh—Sawrkar Tha’ a rawn ti chat mai a. Ram rorêlna tha nei sorkar innghahna chu ram enkawl hna (management) a nih thu a rawn sawi a. Mizoram sorkar sum leh pai enkawltu lú ber, kan Finance Minister hlui hian ram tana tha tùr kan tih dáwna ngaihtuah ngun a ngaih thu a sawi lawm lawm a. Sawrkar sum hnár, chhiah (tax) chungchang pawh a sawi nual: ‘Tu emaw hausakna tûr emawa mipui sum lo hman hi a zahthlâk zâwng pawhin a zahthlâk hle a ni,’ a ti. Bung 4-na a then sawmna (iii)-naah ‘Mipui intluk tlânna leh thuneihna sem zai’ thu a ziak a—‘ram rorêlnaah chuan a hnukpui pawimawh ber pakhat a ni,’ a ti hial. A then sawmna (iv)-naah ‘Sorkar viak tha, khauh leh huaisen’ a ti leh. Aizawla kawng pawimawh sialtu Pu C Pahlira hming pawh a rawn sawi lang a. Chhúngte leh páwl aia mipui thatna tùra politician-ten political will an neih a tùlzia, duhthawh takin a rawn tár lang bawk.
Pu Sâwta hian a lehkhabu bung 4-na then (v)-naah hian paragraph thum chauhin ‘Corruption awm lohna sorkar’ tih thupuia vuahin ei rûkna chungchang a ziak a. A thlìrna tarmit hi fím ka’n ti khawp a! Then (vi)-naah ‘|ang Puihna’ thu a khel zui zat a; kut hnathawktute tána a rilru put a puan chhuahna a ni ber e. A dawt lehah ‘Khawvêl thar – Digital khawvel’ a rawn bitum ve leh a; a bengvàrthlâk viau. Bung 4-na tlip nán ‘Rethei rahbi tleu leh chawmhlâwm ngaite pual’ tih thupui tê-ah hmangin anni puala sorkarin remruatna an neih a tùlzia a tár lang bawk.
He lehkhabu laimu tih theih tùr chu bung 5-naah hian a rawn bilh a—‘Sorkar tha siam tûr hmanrua, that loh theih lohna Bâwm,’ tiin. Ka chip zui lo ang—ngaihnawm tak a ni. A bung tàwpah, ‘That loh theih lohna bâwm’ hrilh fiahna (definition) a dah chauh bawk!
Bung 6-naah hian ‘Ram hruaitute neih ngei ngei ngai Qualification 3’ a rawn ziak a. Hei pawh hi sawi zau aia chhiara, hriata vawn mai chi a ni. A bu khàrna, a bung tàwp berah ‘Zoram mipui sâwmna ngenngawl’ tih thupuia hmangin point 8 a rawn chhawp chhuak bawk a; a ngaihnawm a ni satliah lo a, thu tha leh fing tak tak, zawm atana tha tak vek an ni.
Tlipna: He lehkhabu hi Mizo nia inhria, ram thatna duhtute tána chhiar tlâk leh ràwn tlâk lehkhabu tha a ni. Mahse, a ziaktupa hi—a tìra ka sawi ang khan—Mizoram Pradesh Congress Committee Chairman a ni tlat mai a! MNF pa tán chuan chhiar tui a har viau maithei! Mahse, ram hruaitu nih tum tán chuan chhiar hmaih chi niin ka hre lo thung.
A ziaktu hi en chhin inhuama MLA General Election-a ding leh tùr a ni. A tling a nih hlauha a kaihhruai party-in sawrkar-na an siam a nih hlauh phei chuan, a insawi ang hi a ni ang em? A lehkhabua a thu hi a zàwm ang em, tih hi mipuiin kan en reng dáwn a, kan chhu zui dáwn. A sawi anga a ti hlawhtling lo a nih vaih chuan, amah leh vei nia a insawi Mizoram a veina lehkhabu hi a la hnawng ngei ang le!

Leave a Reply

error: Content is protected !!