REMNA NI (June ni 30)
|| Mizoram remna thuthlung (memorandum of settlement)

  • Chhakchhuak Entlinga

Remna a lo awm theih na tur leh Remna kawng kan zawhnaah hian In leh lo halsak kan ni a, ei leh barah hrek kan ni, sawisak hlum leh kahhlum kan ni bawk. Hmeichhia ten pawngsual kan tawk a, pawisawi leh sawilote lunginah khung khawm kan ni, duhthlanna pawh hmang thei lova tihluihna hmanga khawdanga khalh khawm (khawkhawm) kan ni bawk.

Tin, Remna leh muanna a lo awm theih nan hian khatih hun lai (1959)-a tharum tello a zalenna sualtu Zofate chu Mizoram chunga thuneitu Assam leh India chuan Tam-pui (Mautam) lakah alo ensan tawh a, chaw aiah kum 1966 February thla-ah phei chuan sipai (Assam Rifles) a rawn thawn lut ta chiam a nih kha.

Kan remna thuthlung ‘Memorandum of settlement’ hi sawi dan a inanglo hlawm hle maia, a thenin “Remna Ni hi Mizo-te kan tlawmna ni” a ni, tiin an sawi a, lawm tlak loh hial-ah an chhuah a. A then erawh chuan “mizo mipui huap a nilo, MNF leh India sawrkar inremna mai a ni e”, an ti bawk. “Mahni sawrkar thiata, Lalna thutthleng inken duhna thinlung neitu, pu tu leh nunpuitu mizo kan nih vanga Remna hi lo awm ta” ni a sawi an awm bawk a. Tin, “kan zavaia tanrualna avanga Mizoram mipui zawng zawng aiawha inremna hi awmthei leh kalpui a ni” tih thu, sawi an awm bawk. A then erawh chuan “kha tih hun laia Mizoram sawrkar leh NGO, Kohhran hruaitute leh mipuite ngenna leh thawhrimna avang liau liau a Remna hi lo awm thei’ a ni, an ti ve bawk.

‘Ram a buai hma hian Mizoramah remna leh muanna chu a awmsa a lawm ti’a Zalenna sualtute dem lek lekna thu’ a awm thin a. “India sawrkar lakah kan tlawma, hnam sipaite an tlawm a, an lo haw a, silai an tunga, ngai kan awh leh chiah zawk a ni. Kan hlawhchhuah chu Mizoram buai chhung zawnga sipaite laka tih duhdahna chiah a ni, zalenna kha sual lo mah ila State hi chu kan ni tawh tho ang” ti’a ngaihtuah chiang lo leka hnam sipaite demna thawm leh tawngkam hriattur a awm thin. Hetianga indemna thu awm thin avang hian hnamin hma a sawn phah lova, kan kalsan ngam a ngai. Tin, India ram atanga Mizoram inlak hran duhna thinlung pu lo thei lova Mipuite siamtu leh nawrtu chu ‘Sawrkar, Mizoram chunga thuneitute chet dan avang kha a ni’ kan ti thei ang. Mizoram a buai hma leh hetiang boruak a awm hma hian Mizorama zofate chuan ngaihsaktu neilo ang maiin Tam-pui (Mautam) pawh an lo tuar chhuak tawh a nih kha. Tharum tel lova Zalenna sualtu Zofate chu buai lo theilo leh Ralthuam lek lo thei lova siam an nih kha kan hriat thar a tul ve tho awm e. Hnam movement-a hnam sipai underground te kha an in surrender lo a, huaisen takin kan hnamin a mamawh em em ‘Remna’ kawng zawh a ngaih tak avang khan an silai an tung mai zawk a ni tih hi kan hriatthar a ngai. Luhlul chhuahin ralthuam kha lek zui lui tlat sela chuan Mizoram mipuite khan tihduhdahna nasa tak an tawrh belh ngei ang, chumi hrereng chung leh hmutlang chung chuan kha tih hun laia an mite tanpui ngaia awm leh authawm chuan Hnam Sipaite chu Remna thuthlung lam hawilo thei lovin a siam a ni.

Mizorama remna a awm theih nana authawm chuan Van a tawng kan ti thei ang. Mipuite chuan tihduhdahna tinreng an tuara, kumpui lingleta an lo thawhrah ve an chhekkhawm, buh leh bal te chu halral sak an ni a, an ran, an In leh lo kalsanin tihluihnain khaw khatah khalhkhawm an ni. Hmeichhia ten pawngsual an tawk a, tihduhdahna tinreng tuarin mipa-te chu sawisaka, man leh kahhlum an ni. Sipai tih na leh hlauhna chu a nasa zual zel bawka, engmah titheilo leh tingam lovin, thlunbeh dinhmun ang hiala dingin Mizo mipuite chuan kha tih lai hun kha an hmang a. Mizorama Zofate chan chuan maian chan pawh a tluk zo ta lo a ni.

Mahni hnam/ram puanzar hnuaia ding tura huaisen taka beihna chuan Mipuite nun khawchhuahna thlenga harsatna a siam tak avangin remna a awm theih dan kawng zawn alo ngai ta a, hnam tana silai kenga rammu te chu sawi loh mipuite thlenga tihduhdah leh hnaisak tuarin, an retheih pui em em a ni. Nunphung pangaia an nun theih loh laiin nunphung pelin India sipaite an khawsa thung si. Mipuite mangang aurawl leh tap thawm chuan Christian Peace Committee te, Mizo Zirlai Pawl te, Tlawmngai pawl te leh Political party te auchhuakin remna a awm theih na turin nasa takin hma an la a. Beidawn rum rum chang te neiin Remna a awm theihna tura an kawng zawhah chuan harsatna an paltlang nasa tak zet a ni. A ruka inbiaknate kalpui a ngaih chang a awm a, thih leh dam karah lengin, an hmalakna avanga hliam tuar, Jail tang, ramtuileilo hial nih phah te pawh an awm bawk. Hun harsa tak paltlanga beidawng lova an beih hram hramna leh mipui mimir thawhrah/inpekna avang chuan Kum 20 chhung teh meuh Mipuite hrehawmna leh tihduhdahna chuan kian zai a rel ve ta a. Mizoram chu India sawrkar nena Remna Thuthlung ziakin June ni 30, 1986-ah chuan Mizoramah remna a lo awm ta.

He remna thuthlung ziah a nih thu hria hian remna duha mittui nena Pathian autute, remna ziah a nih tur thu hriaa thaw dep depa lo nghaktu mipuite chu lawm avanga biangah mittui tla in, an hun tawna hrehawmna an tawrh zozaite kha an chhui kira, lungchhe taka tap-in an inkuah vawng vawng hlawma, an zalen ve tawh tur thu mittui luang zawih zawih chunga inhrilh tawnin tute mai pawh chuan mittui nen inremna thuthlung hi an lo dawngsawng a ni ber mai.

Remna hi a hlu a, remna a awm theih na tur hian thisen tam tak a luang a, remna duha mittui nena beidawng duh lova beitu kan pi leh pute tawrhna kha a rapthlak tih piah lam a ni, mipuite’n kan ngaihhlut thar deuh deuh a ngai. He ni June ni 30 hian hnam anga harsatna namenlo kan tawh zawng zawngte kha min hriatthar tir leh sela, remna thuthlung ziah a nih dan kawng leh a behbawm sawi inanglo tak taka buai tawh lovin kha tih hun laia kan ram leh hnamin hmasawnna tur tam tak a lo hloh tawh te kha nei let leh a, ram leh hnam in’a hma a sawn theihna tura tanrualna min thlentu lo nise, min fuih thartu lo ni kumkhua rawh se.

Leave a Reply

error: Content is protected !!