- Reuben Lalnunthara Hnamte
Politics tih chu saptawng mah nise mizo tawng ang mai a kan hman leh kan hriat a ni a.A mipui nawlpuiina kan hriat danah chuan politics chu inthlan leh party hrang hrang ho ni mai hian a lang a. A awmzia tak hi mi tamber hian kan man hauh lo a ni. Mi tamber chuan poilitics chu party insawimawina leh midang party sawichhiat ni te hian kan hria a. Politics chu Greek tawng ‘Politikos’tih atanga lak niin a tawng bulpui politika awmzia chu ‘khawpui chhung inrelbawlna ‘ tihna a ni a. Chu khawpui chungah chuan khawtlang leh kohhran pawh a tel vek tihna a ni a, chuvangin politics chuan kohhran leh khawtlang inrelbawlna pawh a huam tihna a ni. Rev.Vanlalzuata chuan “ Kan Kristianna hi a tluk chuan politics pawh a tlu nghal tihna a ni a, chuvangin kan politics lungphum chu kan kristianna hi a ni” a ti a.(ABg 318-2018)kan politics innghana hi kan sakhaw lungphumah a nih loh emaw,kan sakhua nena inkalh taka kan kalpui a nih chuan hmasawn lam aiin chhiatlam kan pan ngei dawn a ni.
Kohhran leh Politics hian inzawmna thuk tak a nei a, kan kalpui thiam dan zira hlawkpui leh chhiatpui theih a ni. Pathianin min din danah a huhova khawsa thin kan ni a, chumi avang chuan hotu leh hruaitu bik kan neih a ngai a. Ramsa te pawh hian hruaitu/hotu bik an nei theuh thin a ni. Hruaitu/hotu kan neih chhan erawh kan hriatchian a ngai hle a, tuna kan dinhmun atanga min chawikanga hmasawnna min thlen turin hruaitu/hotu bik kan neih a lo ngai thin. Hruitu/hotu nih erawh a hautak hle a, anmahniah mipuite kan innghat thup thin a ni. Kohhran leh ram inrelbawlnaah pawh dinhmun ngaia ding reng lova, hma kan lo sawn theih nan hotu/hruaitu kan neih alo ngai a, chu dinhmun chu a zahawm mai piah lamah a hautak hle thung thin a ni.
Kohhran chu thuthlung thara a lan dan chuan “ Isuan ama tan leh amaha innghat a a din a ni a.Mitthi khawkulh kawngkhar pawhin a ngam loh tur thu a sawi a.(Matt.16:18) Kohhran leh politics hi dahhran theih a nih loh chin a awm bawk a, kan nitin hun hman dan leh thiltihte hi politics huamchhung vek a nih tawh a, kohhranin hma a lakna hrang hrangte pawh hi politics huamchhunga tel a nihna chin a awm tawh a ni.Mi tam tak chuan kohhran a nih avanga thlarau deuh ruih leh, politics tih avanga khawvel ta viau a kan ngaih tlat avang hian ram leh hnam siamthatna kawngah hrasatna min thlen thin a ni.Politics awmzia kan man phakloh lutukna hian kan ram hi hma a sawn tur ang pawhin a thang theilo a ni. Minister tithe pawh hi a ropui viauin a lang a, Pu. JFa lehlin danah chuan ‘mipui rawngbawltu/ mipui chhiahhlawh’tihna mai a ni. Kan minister leh MLA te hi mipui aiawha ding mipuite hmasawnna tura hmalatu an ni.
Kan sawi tawh angin Party atchilhna leh mahni party induhsak uchuakna hian kan politics hmel hi a tibal em em a. Politics chu mi tin huap, mipui tupawh angkhata en a dawmkang tur an nih lai a, party bil induhsakna uchuak lo awm thin hian ram tana hmasawnna a ti thuanawp em em a ni. Kan sawi tawh angin politics chu huapzau tak, mitin lenna hmun a ni a. Chutih laia duhsak bik neihna leh zim taka kalpui a nih chuan politics a nihna ang kha kan kalpui fuh lo tihna a ni. Kohhran mite pawh hi he mi kawnga inhmang thin kan lo awm pawhin a siamthatu leh ti hmasawntu ni turin kanin beisei a ni. Kan state thenawmte kalphung kan lak vang hi nge, kan ram politics hi a chhe ta em em mai hian a lang a. Mipui huap nilo hian party bil leh mahni inhaivur nan kan hmang emaw tih tur a ni tawh. Delhi universitya Chief Minister Kejriwal thusawi tura an sawm pawhin Chief Minister a nih hnuah a hausakna chungchang an zawt a, ‘Politician ka nih avangin ka hausak theihna hun ka nei lo’ a ti ngam. U.S President Harry S. Truman khan, ‘Politician nih avanga hausa ta min kawhhmuh ula, tichuan rukhmang ka hmuh tir ang che u,’ (Show me a man that gets rich by being a politician, and I’ll show you a crook)” a ti hmiah bawk.
Politics hi thianghlim taka khelh theih a ni a, kan khelh thiam chuan hmasawnna min thlentu pawimawh tak a ni thei a. Thuthlung hlui hunah pawh khan Pathianin Israel hruaitu turte a lo ruat thin a nih kha. Kohhran a inhmang tak takte tan pawha telna tlaka siam hi kan mawhphurhna a ni. Ram hruaitu pakhat Gen.Aung sana chuan “ Politics chu lal leh hruaitu thlan chauh hi a ni lova, mitin hian kan tih tur leh kan hmabak tha taka kan hlen hi politics ropui ber a lo ni zawk” tiin a lo sawi a ni. Mitin hian kan tih tur hmabak tha taka kan hlen chhuah hian poilitics ropui tak kan thawk a lo ni reng mai. Kan khelh dan leh kan hriat dan a dikloh luat avang hian Kohhran a inhmang takte tana telna tlak loh ah kan ngai hial a ni zawk.
Kohhran leh sorkar hi a in khalh kal dan tawk thiam loh chuan inhmuh thiam loh pawh thil awm thei a ni a. Sorkarin kohhrana kalphung leh tihdan kawnga inralh vek a tum a nih chuan thil fello a awm thei a. Chutiang bawkin Kohhran pawhin sorkar kha a duh duh a khalh kawi a tuma nih chuan kohhran kalsualna a thleng thei bawk a ni. Chuvangin kan kristianna nena inmila politics hi khel thiam a, a laiah Isua kan dah a pawimawh hle. Kristian ram kan nihna anga Isua a laiah kan dah ngam lova, kan politics hi Isua telve tlak lohna a nih erawh chuan kan kalsan ngam pawh a pawimawh hle thung a ni. Ringtu te tan pawha telvena tlak politics thianghlim nei tura hmalak hi kohhran miten kan tih tur a ni a, kan ram pawhin hma a sawn phah ngei bawk ang. Nakum maiah inthlanpui kan ramin kan hmachhawn leh dawn a, he hun lo thleng torah hian Mipuite leh kohhrante pawh kan fin thiam hle a tul dawn a ni.