Mipate Khaw’nge?

  • HC Vanlalruata

Hman deuh aţangin kan sawi nasa tawh. Mizo mipate hi social media-ah an lang tamin an phunchiar êm êm mai a. An phunchiar dăn lah a changkang lo hle bawk. Mizote’n hnathawk lova awm mai maite awm dan phung kan sawi dan pakhat chu, “Awmăwl, ei tui leh ţhenawmte rel,” tih a ni a. Tunlai kan Mizo mipa tam tak hian he nihna hi an inhmeh takzet a. Zing, chhun zan englai mai pawh a social media a lang deuh reng paha an phun reng mai han hmuh hian, hna an thawk lo tih an inmualpho bakah an awmăwl em avangin hmeichhe phunchiar ang mai an ni ta hlawm tih a tilang chiang hle a ni.

Kum 2015-2018 chhunga Mizoram Liquor Prohibition and Control Act, 2014 hman a nih chhung khan kumtin ţhalai 500 aia tlem lo zu vangin an thi niin eptu party ţhenkhat khan an sawi a. Sorkarin zu dawr hawn a phal vangah an puh a nih kha. Mahse, kum 2019 kum bul aţanga tun hun thleng hian zu khap a ni tawh chungin hmeichhia aiin mipa thi hi an la tam zawk hle mai niin an sawi. Hei hi ruihhlo (drugs) vang leh zu heh natna kaihhnawih vang a nih a rinawm ber a. Zu kan khap chung pawha an thihpui zawih zawih tho hi khap tura sorkar nawrtute hian a hminga khap a nih takah chuan mênah an thlak zui ta mai niin a lang.

Finfiahna kan nei lo na a, social media a thu ziah pakhat ka chhar chu kumin chhunga chhinchhiah danin KŢP member 457 zinga 380 chu mipa an ni tih a ni a. Engpawh ni se, kan hriat chian chin chu MSACS chhinchhiah danin HIV/AIDS avanga nunna chân zat (October 1990 leh nikum September inkar) chu 3,506 an ni a, an zinga 2,250 chu mipa an ni. Excise and Narcotics department chhinchhiah dan chuan kumin January ni 1 aţanga August ni 24 inkar chhŭng khan ruihhlo hmansual vang thi mi 24 zinga 23 chu mipa an ni. Kum 1984 aţanga ruihhlo vanga thi tawh zawng zawng hi mi 1,716 an ni a, an zinga 1,514 chu mipa an ni.

Nau piang zingah hian mipa an tam zawk zel chungin Mizoram chhunga vote nei hi hmeichhia an tam zawk zel a, tlem lai deuh aţang khan vote nei (kum 18 chin chunglam) hi hmeichhia an tam zawk ta char char a, mipa vote nei aiin 20,000 chuangin an tam reng a ni. Nikum (2021) October-December chhung khan nau piang mipa 3,112 an awm a, hmeichhia chu 2,955 an piang thung a. Hemi chhung vek hian mipa 1,330 an thi a, hmeichhia 759 an thi bawk. Thla thum chhung hian hmeichhe thi zat let ţhelh mipa an thi a ni.

A hma a kan sawi zawng zawngin a tihchian em em chu – Mizoram a piang mipate hi hmeichhia nena khaikhinin an kiam chak êm êm a, hna thawk loh vanga awmâwlin a hrin ni thei, ruihhlo vangin an thi zawih zawiha ngaih a nih tak hi! Zu chhe (spurious liquor/hooch) in vanga thi hi Excise & Narcotics department-in an chhinchhiah dan chuan kum 1997 leh kumin (2022) inkarah hian mi 158 an awm tawh a. Chu’ng zinga 136 chu mipa an ni a, zu chhe in vanga hmeichhe thi hi 22 an awm a. Kuminah hian zu chhe in vanga thi 1 awm niin an chhinchhiah a, chu chu mipa a ni.

Hetiang hi kan dinhmun diktak a ni a. Kan nulate’n hnamdang an neihin mipate’n an thîk em em a, ‘hnamdang nei mahse an thlan chu Mizo tlangvalte laih tho tur, harsatna an tawhin Mizo tlangvalte’n an ţanpui leh tho tur’ ti zawnga inhrosa chiam chiam phei chu kan ngah ngang mai. Chu pawh social media lamah tho. Nupui fanau chăwm thei tura rilru nei rén răwna hna thawk leh hna zawng chu an la awm teh meuh mai a, mahse, nupuite hlawh hmanga nupui fanau chăwm zak hauh loho phun thawm hi ‘an thawm mitdelte hriat khawp’ a ring zăwk a ni.

Kan Mizo nulate dinhmun diktak hi mipate hian kan ngaihtuah lo a ni mai thei e. Nawmsak duh vanga hnamdang nei-ah te kan puh tak bawl bawl a. Rambuai lai khan anmahn leh an fate rilţam lutuk eitur neih theihna a nih dawn chuan sipai leh anmahni rapbettu hnamdangte laka atta per khat duha an zahawmna hum zo lo an awm ni a sawi thawmte a awm ngei mai. A hunlai, rambuai thim chhah lai kha chuan thil awm thei pawh a ni ang e.

Tun hunah hi chuan ruihhlo leh thildang (zawmthawtna leh chumi-in a hrin phunchiarna) bawihah kan ţhalai tam tak an tâng mek a. Chu chuan ţhuihruai dang a la nei leh a. Kan Mizo khawtlang nunah chuan nu leh pate’n an hmangaih an fanu retheih an phal loh avangin an ngaihzawn ngawih ngawih aiin a nawmsak theihna tur an neih tir ţhin a nih kha. Kha’ng hunlai boruak ang kha ni diak diak tawh lo mahse, kan nulate hian anmahni chăwma chhungkaw uap thei tur pasal an zawng a. Chutiang tur chu Mizo mipa zingah an tlêm ta hle tih sawi hi thil zahthlâk a ngaih hleih theih pawh a ni ta chiah lo a nih hi.

Khawpui-ah chauh hian emaw kan tlangval hnathawk thei leh thawk rual, an chak vanglai hun hmang mekte hian hna thawh an lo tum loh kan lo ti ve ngawt ţhin a. A lo ni hauh lo mai. Kan zin ve phak chin thingtlangah pawh hna thawh tum hauh lova biakhlatna hmai hlai (smart phone) khawih nileng a, an nu leh pa tar ve tak tawhte thawhchhuah ringa intichangkang kan hmu ţeuh mai. Kan ram leh hnam hi a dam mawlh lo a ni.

Cachar, Hailakandi leh Karimganj tlangvalin he rama thawh sen loh hna an neih lai a, kan tlangval tam fe mai he ram chhung ngei a hna thawk lova an awm ringawt mai hi mutmawh-hnarmawha neih a ngai ta. Hei hi sorkar ţan lakna tur pawimawh tak a ni tel a, mahni kutkawiha eizawnna lam a ngaih pawimawh a ţul a. Chutih rualin kan ţhalaite an inbuatsaih a pawimawh em em a ni. Hna thawk lo, nulate tana rin ngam leh innghahna ngam nih loh hi zah nachang an hriat a hun ta hle mai.

Mizo tlangval, tun hma a hna hniam tak aţanga bul ţan a, tunah chuan mi tam tak chhawr a eizawnna siamsak a, chhungkaw tam takin an hlawkpui theih, hi kan hmu fo tawh awm e. Cheng tlemte hlawh pawha bul ţanin taimakna leh teirei peihna avangin an dingchhuak a ni. Thawh lohva thawh hlawh neih loh ngawt mai hi a zahthlak a ni tih kan inzirtir uar a ngai a. Kan kohhran hruaitute pawhin mi ţhenkhat lawm zawng a nih avanga, a pawng a taka sorkar sawisel chiam chiam ai chuan kan ţhalaite hnathawk tura pulpit leh remchang danga an fuih a hun ta.

Hmeichhe neih ei a, nupuite chawm nih zak hauh lo an pung ta tial tial hi ţam hruai diktak a ni a, Mizo mipa zahawmna tihniam salh salhtu leh thaibawih tipungtu a ni. Hna rum thawk zingah hian Mizoram ami ngei an tlem êm êm a, kan kawmchhak a awm, harsatna namen lo avanga Zofa lo tla thlate leh hnamdang an tam êm êm thung. Hna rum lem lo, hahdam taka thawh a, phone hmai hlai hmang deuh reng thei hna lamah kan tlangvalte an buk a, nula an la tam zawk tho awm e.

Mipa hna ni a kan ngaih ţhin kha a ni chungin kan hmeichhiate’n sa an sat chawrh chawrh a. Sa awm nem deuh sangha leh arsa chauh ni lovin bawngsa thlengin an sat tawh a nih hi. Chawhmeh zuara khawvar hma aţanga thim rak thlenga ţhu thin, a chang phei chuan tlaivar ţhakin chawhmeh an buaipui ţhin a. An zingah hian mipa an lo awm ve a nih pawhin hmeithai zinga pathlawi zawn ang chauhva tlém an ni ang. Hnathawh hlau niawm taka hnathawhna hmuna hmuh tur awm lo Mizo mipate hian an puanven an chawi chhín a ngai ta takzet e.

Leave a Reply

error: Content is protected !!