- Upa Lalthara, Kohima (9436001667)
THLARAU THIANGHLIM HI HLIMHLAWP ATÂN EMAW,
A CHEN A KAN CHEN TUR EMAW A PÊK NIIN A LANG LO
26.1 Presbyterian Kohhran kalhmangah chuan Pathian biak inkhâwm hi, Roman Catholic tih dân ang êma ûp ni si lovin, puithû leh urhsûn deuh taka kalpui a ni thin a. Tûn laia Biak Ina khuang hnih leh rimawi dangte nêna kan zaia, kan lâm ta mup mup thin hi chu Congregational/Revival/ Pentecostal Kohhrante tih dân kan lâkchhâwn ni berin a lang a. Hei hi thil tha tak niin lang mah se, kan kohhran kalhmang leh kohhran zia (kan character) hloh thak khawpa kan tih lutuk loh nân kan invên thiam deuh chu a tha ang.
26.2 Mizoten ‘mi hlim’ kan tih zînga tam tak hi chuan Thlarau Thianghlim hi an intihhlimna atâna hman tur emaw, a chen a chen tur emaw an ti mai thin ni pawhin a lang. Mizoram Kohhran chanchina a lan dân chuan hetiang hawi zâwnga harhna/ hlimna kalpui tumtute hi Kohhran tipumkhattu aiin Kohhrana inthen darhna thlentu an ni fo mai. Harhna leh Pathian faka lâm te hi thil tha tak an nih laiin, hêngah te pawh hian Setana a inrawlh thei tih hre reng chunga fîmkhur taka kan kalpui thiam a ngai a ni. Tunlaia ‘mi hlim’ kan tih thenkhate khawsak dan han thlir hi chuan, hlim an tum ang tluk hian Pathian thu awih an tum peih ta lo niin a lang tlat mai. Lal Isuan “Lalpa, Lalpa mi ti nazawng chu vanramah an lut lo vang a; ka Pa vana mi duhzawng titu erawh an lut ang” a lo tih kha, tunlai ringtute kan inenletna atan a va pawimawh em!
26.3 Hêtiang lam rawng kai ‘mi hlimte’ hla duh zâwng chu an lâm duh dân kalhmang (a step) nên inmila sak chi hlate hi an ni berin a lang. A hla thu aiin a khuang vuak dân ( a beat) kha an dah pawimawh zâwk zêl niin a lang bawk. Hêng hla, khuang hniha rang tak taka kan han rem a, kan han lâm kual laih laih hian, Thlarau Thianghlim chang ta riauva inhriatna te pawh kan nei thin a ni âwm e. Mahse, hetianga khuang vuak a, a hla thu pawh lam ri tha hman lo khawpa ranga kan han zaia, kan han lâm suau suau hian Thlarau Thianghlim min hruai dân ai mahin, keimahni tisa châkna leh tisa phûrna kan ûmna chi khat a ni ve thei tho ang em, tih pawh hi ngaihtuah tham tak a ni ta. Kan Pastor senior pakhat pawhin, ‘tam kan duh vang te, hlim kan duh luat vang te hian kan inkhawm dan kalhmang pawh hi a danglam chak ta em em mai a….Pastor leh Upate pawhin hruai dik tumna lam aiin, zui thiam nihna lamah kan kal ta zel a ni ber’ a lo ti ve hial tawh a ni.
26.4 Khuang hniha hla kan rem a nih pawhin, hetianga rang vut vut lo deuh pawh hian tui takin a zai theih a, a lâm theih tho bawk tih pawh hi kan ngaihtuah tel a hun ta khawp mai. Tuna ka lawina Kohhran (Kohima)-ah hi chuan solfa thlûk leh lêngkhâwm zai thlûk hi a inbûk tâwk velin kan sa tlângpui a; ‘lâm mîho’ chu solfa thlûka kan sak pawhin an lâm thei tho mai. Tin, lêngkhâwm zaia hla kan sak hian khuang rang taka vaw kher lovin, a hla thu lam nuam tâwk velin kan sa thin. Han ngaihtuah chian chuan, heng kan hlate hi Pathian kan fakna leh chawimawina te, a hnena kan inhlanna hlate an nih avangin a hla thu chiang taka lam hman leh ngaihtuah hmana sak hi, kan lam dan step ringawt ai chuan kan dah pawimawh zawk tur a ni ngei ang.
26.5 Thlarau Thianghlim hi ringtute min tiharhtu, min thlamuantu, min thuam chaktu leh nun kawng dika min hruaitu tura pêk a ni berin a lang a. Mahse, Pentikos ni-a ‘thâwm nasa tak’ leh ‘chhinchhiahna mak bik’ nêna a lo thleng ang kha chuan a thlengzui leh fo tawh lo tih erawh kan hriat a tul a. Pentikos ni-a Thlarau Thianghlim inlârna mak danglam bîk ang chi kha chu Isua zirtir leh a zuitu dangte pawh khân an dawng nawn fo bîk lo. Khami bâk kha chu Thlarau pûr inchaw chawpin an feh chhuak zêl tawh mai a nih kha. A petu-in tul leh tha a tih ang zelin Thlarau Thianghlim tihharhna kha an hna thawhna hmunah te khan an dawngzui zel bawk a ni. Mizorama harhna lo thleng hmasate pawh kha Chanchin Tha puan darhna hmanrua atâna ringtu hmasate hnêna pêk niin a lang a; an feh chhuahpui nghâl zêl a, chu an feh chhuahna hmuah chuan Thlarau Thianghlimin a hruaiin, a awmpui zel bawk a ni. Pathian thuawihna bawiha intuk luh tum chuang si lova, a chen a chen tumtute kha chu ‘mi hlim kalsual’ kan tih thinte kha an ni tlângpui bawk. Tunah pawh hian hetiang rawngkai ‘mi hlim’ hi kan thahnem hle mai thei a ni.
26.6 Tunlai ringtu tam takte hi chuan kan thlarau harhna chante hi feh chhuahpui emaw, mahni nun siam that nana hman emaw tum lovin, a chen a chen tur emaw kan ti ta deuh mai niin a lang. Hei vâng hi a ni mai thei e, tun hmâa ram huap harhna, ringtute nun nghawng danglam dâwrh khawp ang chi kha a thlen ngai tâk meuh loh ni. Hlim lamna thlarau kan chan thinte pawh hian Biak In pawn lama kan nun a tidanglam pha ta lo emaw ni chu aw, tih mai tur a ni ta.
26.7 Hei hi Thlarau Thianghlimin min chênchilh ta meuh lo, tihna lam ni lovin, kum za lamtluang zawh zo Mizo Christiante hi chuan, nitina kan nunah leh kan hnathawhna hmunah te hian, Thlarau Thianghlim pâwlna hi, a thâwm rî va na lo deuh zâwng leh, kan nun khalh ngil tur zawnga dawng thin turin Pathianin min duh tawh zâwk pawh a ni mahna le! Chu chu ringtu puitling zâwkte mizia tur pawh a ni ngei ang.
26.8 Tunlaia kan kalhmang tlângpui han en hi chuan, Pentikos ni-a Thlarau Thianghlim tihharhna ang chi kha kan zîngah lo thleng ve ta se chu, Kêlkang leh Sailutâr-a kan tih aia nasa mah hian, Thlarau Thianghlim tihharhna nasa lehzual dîla tawngtai rualin, zâi leh lâma Thlarau Thianghlim chenin thla tam tak chhûng camping neia hun hman kan tum mai âwm e. Mahse, Isua zirtirte leh zuitute kha chuan Pentikos ni-a Thlarau Thianghlim thlenna hmunah khân awmhmun khuara Thlarau Thianghlim chenzui zêl lam kha an tum miah lo. Chanchin Tha puan darh hna thawk turin an feh chhuak nghal chum chum mai a nih kha. Lal Isua hmêl danglamna tlânga Peteran bâwkte khawha han châmchilh rih a rawt pawh khân, Lal Isuan a rem ti lo a nih kha. Tunlai ringtute pawh hian kan Thlarau Thianghlim dawnte hi kan fehchhuahpui thei rih lo a nih pawhin, nun kawng dika min hruaitu atan tal chuan kan hmang tur a ni dawn lawm ni.
26.9 Pek chhuah lam aia, dawn belh tur leh mahni inhaivûrna tur zawng rêng rênga khawsa ringtu, Thlarau Thianghlim a chen a chen tum hi kan thahnem fû mai thei a ni. ‘Thu sawi thiam’ leh ‘tawngtai dam thei’ ni-a kan hriatte chu mahni hna kalsanin kan pan dûl dûl mai zêl a; a tha e. Mahse, kan tih ve tur lam – kan nun dân leh kan duh zâwng Pathian duh zâwng mila her danglam te, Pathian thu awihna bawiha intukluh te leh, theih tâwpa mi dangte tâna luan chhuah ve lam te hi kan ngaihthah leh hle si thin niin a ngaih theih ta. Pathian thu hi chu ‘thatpui tham khawp’ kan hre tawh deuh vekin a lang a; dawn belh lam aiin, ‘sim ngâi sim’ te, ‘hloh ngai hloh’ te, kan nuna ‘siam that ngai siam that’ te leh, a la hre lote hnêna ‘Chanchin Tha puan darh’ te hi (kum 100 lamtlûang zawh zo Mizo Kristiante hi chuan) kan ngaih pawimawh tawh zâwk tur a ni dawn lawm ni.
(la chhunzawm tur)