Mass Media in kan nun a nghawng dan

  • Debbie Rinawmi

‘Mass media’ chuan chanchin kan inhriat pawhna hrang hrang, heng- TV, chanchinbu, films, internet, social media te hi a huam thei awm e. Khawvel in hma a sawn rual hian mass media hian hma sawn mai ni lovin hmahruaitu a ni zel a ni.

TV hi Mizo te’n kan hmelhriatna a rei tawh bawk a, han sawi bik ta I la. ‘Television’ tih hi French thumal ‘telematigue’ tih atanga lo piang chhuak a ni a. TV hi mimal kutkawih emaw mimal ina siam chhuah emaw a ni lo va; Abbe Caselli, Shelford Bidwell, Alan Campbell Swinton, Ferdinand Braun, Boris Rosing, Vladimir Zworykin, John Logie Baird, leh Isaac Schoenberg te hi a sulsutu te zinga mite an ni.

Media hi khawtlang darthlalang a ni a; khawtlang in a ngaihhlut zawng te tar lan thin a ni. Kan hriatna hnar a nih bakah kan intihhlimna leh inawmtleina a nih avangin mi tin te hian kan chhiarin kan ngaithla tam a, hei vang hian sawrkar tan pawh hmanraw pawimawh tak a tling a ni. Sawrkar thu chhuah hriattir nan leh mipuite zirtira tihbengvar nan a tangkai em em a; India ramah hian DD News leh All India Radio te hi an tel a ni. Sumdawnna huangchhungah pawh hian an lian em em a; a neitu (ownership) atang hian a hriat theih mai awm e. Mimal 25,000, company pakhat aia tam intelkhawm (joint stock companies) 2000, leh society 1200 te hian neitu nihna an nei a ni.

Media leh khawtlang inlaichinna hi a thuk em em mai a. Thil thleng hrang hrangah mipuite sukthlek tur an kaihruai a nihna lai te pawh a awm a. Hmeichhe chungchangah han lut ta I la. Media-ah hmeichhia te hnuaihnung taka lantir an nih chuan chu chu a taka a thlen zui dan tur, mipuite rilru kalna tur kawng a ni a; chutiang bawkin a tha zawnga hman a nih chuan sual do na kawngah huaisenna te pawh nasa takin a tuh thin a ni.

Tun hnaiah Iran-a Mahsa Amini thihna chungchangah Twitter-ah ringawt pawh tweet leh retweet chuan maktaduai 80 a chuang a; Iranian sawrkar chuan Instagram leh Whatsapp te mipui hman theih loh turin a siam ta a ni. He ta tanga thil lang chiang tak chu a tha lo zawnga rilru hruai peng theitu a nih laiin mipuite kawng dika hruaitu pakhat a ni chiang hle a. A hnuaiah hian entirna pakhat han tar lan nghal I la.

A bik takin internet in min chenchilh hnuin hmeichhia te’n an chung thil tha lo thleng an au chhuahpuina a thleng thin a, chung zinga mi chu #MeToo Movement hi a ni. He movement hi mipat hmeichhiatna kawnga hlemhletna do nana kum 2006-a intan kha a ni a. A intanna chu kum 1997-a thil thleng kha a ni a. African American hmeichhe activist Tarana Burke chuan hmeichhe pakhat (a hming chu Heaven a ni a) hemi kawnga tawhsual tawk chanchin a hriatin a rilru a khawih a, a khawngaih em em a. A mal loh thu leh ani pawhin a tawh ve thu a tweet a. Amaherawhchu kum 2017 ah chiah he movement hi a rawn lar a, US-ah chuan e-movement angin a kal zui ta a, hashtag hman a ni. Tichuan, Hollywood lemchanthiam Alysaa Milano chuan hemi kawnga tawhsual a tawh thu leh a tawk ve te chu tawng chhuak turin a cho bawk a, hei hian he movement hi khawvel pumah a rawn ti lar ta a ni. Heti hian a Twitter account-ah a ziak a-

“Mipat hmeichhiatna kawnga dik lo taka cheibawl I tawk tawh a nih chuan he tweet reply nan hian ‘me too’ (keipawh) tiin lo ziak rawh”.

He movement hi India ramah pawh October 7, 2018 khan lemchanthiam Tanushree Dutta in a tawhsual tawh chungchang a sawi chhuak a, chuta tang chuan a rawn lar chho ve ta a. Ani chuan lemchanthiam tho Nana Patekar chu thil tisualtu ah puhin, Horn OK Pleasss an chan laia thleng niin a sawi a, a sawi chhuah hma kum 10 a thil thleng a ni. He mi atang hian heti lama tawh sual leh khawih chhiat tawk te an inpuang zel a, report lut pawh a thahnem ta hle a. Khatih hunlaia Union Minister MJ Akbar pawh kha hmeichhe 11 zetin an puh a ni. He movement hi politician te leh dan hre mi te’n an thlawp that em avangin a hlawhtling hle a ni.

He movement te pawh hi khawvel huapa a hlawhtlin em em nachhan chu mass media vang a tih loh theih loh a ni. Sawi chhuahna tur platform a siam a, chumi hmang chuan kan lo inhrepawh thei a; kum tam tak rilru hrehawm taka miin an lo tawrh tawh kha midang chanchin avangin huaisenna thar an lo nei a, thil tha lo ti tu tam takin hremna an hmuh theih phah bawk a ni.

Mass media hi vun ngo ho hian an hmang tangkai em em a, India hmar chhakah te pawh kan ngaisang em em a. Chutiangin thlipui hrang hrang lo thawk thin a awm a- Korean thlipui te, Turkish serial thlipui te a lo thawk a, min nuai a. Heng thlipuite hi mass media kaltlanga lo thleng a ni a. Pawnlang tak angin lang mah se, a vilh thuk hle a. Kan duhzawng leh kan incheina thlengin min thununin min thlaksak a, culture thar min pe kan ti thei ang. Heng bakah hian kum zabi 20 na chhoa khawthlang lama capitalist society a hrin chhuah te khan mass media thiltihtheihna chu pholang chiang hle awm e.

Engpawhnise, heng hmasawnna thar hrang hrang kan neih te hi sual ang hiala ngaihna awm thin bawk mah se, sual tak tak leh kan hmasawnna dal tu zawk chu thatchhiatna, dawngdahna, insum theih lohna te a ni awm e. Hun reilote chhung hian inawmtleina thar hi a chhuak hnem em em a, hemi karah hian mi, an tuma chiang leh taima te chu hengte hian an hlawhtlinna a dal chuang lo va. TV awm hnu khan hmanlai anga inkawm tel tel a awm lo tih kha sawi dan a ni a. Chutiang zelin tunah pawh hmanraw thar kan hmang ta zel a, a awm hma leh awm hnu chu a inang thei lo va. Lehkhabu te pawh thahnemngaihna aw in kan chhiar tlem kan ti a, chutih rualin chanchinbu leh lehkhabu te an la dam khawchhuak ve zel a, lehkhabu man phei chu a sang chho ve hret hret niin a lang. Chuvangin mahni phone theuh khawih te hi helh viau mah I la, kan pawm thiam mai a hun tawh em? Khawvel dangah kan cheng tak tak theih meuh lo va, kan thinlung hian Mizoram leh Mizo awmna a kalsan thei lo va, mass media hian khawvel zau zawk hawina tukverh min hnutchhiah mai zawk a ni.

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427