- Mahmuaka Chhakchhuak
David William Donald Cameron chu kum 35 mi chauh a nih laiin MP a ni a, kum 2001- 2016 chhungin Witney bial MP a ni. Kum 2005-ah meuh chuan Conservative Party Leader niin kum 2016 thlengin a ni a. Kum 2010 atanga 2016 chhung hian United Kingdom Prime Minister a ni bawk. Kum 2011-ah chuan European Union Treaty hnawlin British PM zinga hnawl hmasa ber a ni nghe nghe a. Chu pawh chu mipui ngaihdan a lak vang nia sawi a ni. Scotland zalenna chungchangah pawh kum 2014-ah mipui ngaihdan ala leh a, chutiang zelin kum 2016-ah pawh mipui ngaihdan a lak leh avangin Prime Minister dinhmun atangin alo chawl leh a. Amah lah chuan a nupui bulah ‘Mipuite duh dan hi zah leh pawisak a ngai, October thlaa Conservative Party Conference hma-in ka kiang ang’ tiin a sawi mai a. Chuti chuan May 11, 2010 atanga Prime Minister thutthleng a luah chu July 13, 2016-ah chuan alo thawhsan ta a ni.
Ram ropuia an hruaitute hi entawn tlak an nihna tam tak awm zingah tuna kan han sawi mek David Cameron chungchangah ngei pawh hian mipui ngaihdan a zah leh pawisak avangin PM atangin a chawlh phah a, a dinhmun siamthat hram hram a, humhim hram hram tum loin lungawi takin a chawl mai a ni. Boris Johnson ngei pawh May 20, 2020-ah khan Lockdown laiin a chenna Inah Garden party alo buatsaih avangin media mite leh mipui lamin bang turin an nawr a, an hualchep tak em avangin bang lo thei lo dinhmunah a dingin banna a thehlut ta nghe nghe a nih kha. England ram Dy. Prime Minister Damian Green pawh a Laptop-ah puitling film hmuhchhuah a nih vangin banna a thehlut tawh bawk a. Ireland Secretary of State, Peter Mandelson chuan Hinduja Brothers te chu Indiaah Bofors thubuai nei tih hre renga Passport a lo pek avangin banna a thehluh phah tawh bawk. US President Clinton ngei pawh khan mittui tla chungin a nih kha a thiam lohna a sawi ni.
Ram hruaitu dinhmun hi thil khirh tak a nihna a awm a, mipui rawngbawltu an nihnaah an laka mipuite thikthu pawh a chhe bawk reng a ni. A bik takin hnampui zingah phei chuan kan sawi tak angin an hruaitute dik lohnaah chuan an hlau lo a, an zahder hek lo, bang turin an nawr a, ram hruaitu tlak lohah an ngai a, an bang nge nge thin. Kei niin hote-a kan ngaih turah pawh hian an hruaitute lakah chuan an thikthu a chhe bik em em a, hmanni lawk ti mai ang, kum 2020-a Boris Johnson lakah ngei pawh mipui thikthu chhiatna em em chhan chu an ram mipuiin hripui leng vanga Inkharkhip an neih mek laia an ram hruaitu berin a huana party alo buatsaih vang chu a ni. An dik lohnaah chuan tanhmun tha tak nena han tang thin mahsela an rawngbawl sak mipui lam chuan tantu an ngah zawk thin avangin an tang zo tak tak ngai lo. Hetiang hi kan ramah chuan ala thleng ve lo ni awm tak a ni a, mipui nawrna avanga ram hruaitu dinhmun chawlhsan hi sawi tur an la awm meuh lo a ni awm e.
US President Abraham Lincoln chuan Nov. 19, 1863 chawhnu lamah chuan Gettysburg-a thumal 257 lek hmanga a thusawiah chuan heti hian thutawpna a hmang a – He ram hian Pathian hruaina hnuaiah zalenna tha zawk leh tluantling zawk nei sorkar; mipuite din leh mipui te’n an duh anga an duan; mipui tana thawk zel tur sorkar chu he lei atang hian tihchhiatin a awm leh tawh ngai lo ang tiin a sawi a. He thu hi vawiin thleng pawhin ala dik reng a, hnialna reng reng ala awm hauh lo a, Khawvel khawi sorkarah pawh hian a aia dik leh tha hi ala awm kher awm lo e. India ramah ngei pawh kum 1947 atanga ram rawngbawlna ruhrel kan neih hran atang khan kan hmangin vawiin thlenga kan la kalpui dan a ni. Inthlang ram kan nih ang ngeiin mipuiin kan duh chu kan thlang a, kan duh loh pawh kan hnawl mai thin. Mipuiin an sawisel luih luih ram rawngbawltute hian rei tak ram hruaina hna hi an thawk mawh khawp thin a, Mizoramah ngei pawh Kohhran pakhat chuan tute sorkar lai emaw ni kha an tlak theihna turin kan tawngtai e an tih tawh bawk kha.
Ram hruaitu dinhmun hi dinhmun pawimawh tak a ni a, ram mipuite tana hmangaihna leh thuhnuairawlhna tak tak nena rawngbawlna an neih chuan an duh aia rei mah hi mipuiin ram hruai turin an thlang tling fo thin zawk a, US-ah ngei pawh FD. Roosevelt phei chuan kum 12 chhung lai (March 4, 1933 – April 12, 1945) President a nih nghe nghe kha. A hunlai hi khawvel buai lai tak niin, Dec. 7, 1941 zinglam dar 8;00 vela chuan Japan sipaiten thlawhna hmangin Pearl Harbour an rawn bei ngawt mai a. Pearl Harbour hi US sipai hmunpui niin ralthuam engkim dahkhawmna hmun a nih avangin Japan hian thlawhna hmanga awlsam taka bomb chhiat vek theih mai a inringin a han bei ta thut kha a ni. Nimahsela a rin angin US chu a lo tlawm lo nasa maiin kutthlawn tawrh ngawt chu tum bik hauh loin Indona hmuna tel tur chuan a inbuatsaih phah ta zawkin Japan chuan ngawi renga an awm hle hle lai chu a rawn chawk thawh tak zawk avang chuan US President Roosevelt chuan Jan. 6, 1942-ah US Congress hmaa Indonaa tel turin thuchah a sawi ta hial a. He a thuchah sawinaah hian Japan ho leh Hitler-a hote mai baka Italy sorkar tangrual chuan a chhe thei ang bera khawvel hi tihchhiat an tum a, British sorkar chaknate, Russia leh China-te mai bakah Netherland leh America-te meuh pawh tihchhiat theih an inbeisei a ni. Nimahsela mualpho taka sawpin an awm zawk dawn a, kan hnehna chu zalenna hnar a ni tih an hria ang a, kan hnehna chu Democracy intanna bul a ni nghal zel ang tiin thu a sawi nghe nghe a nih kha.
A sawi zelnaah chuan ‘Kan hnehna chu sakhaw hnehna a ni tel tih pawh an hria ang. Chu chu an tuar zo ngut ang emaw chu. He khawvel hi kan Pathian leh Hitlera chen dun nan a zim lutuk a, chumi tarlannaah chuan Nazis-ho chuan khawvel pumah German sakhua Pagan chu hman tir an lo tum ve a. Kan Bible thianghlim leh Cross thiltihtheihna chu an sakhaw chhinchhiahna Mein Kampf leh Swastika ngunhnam; hmel ruh teltawl chuan thlak fai vek an tum a ni. Keini thiltum hi chu a chiang kek kawk khawp mai; Sipai chakna hmanga mipuite an sal leh chhiahhlawh ang maia an hrenbehte chhuah zalen te, hnam tinte an nihna ang theuha zalenna pekte leh mahni tawng hmang theuha duh ang anga thusawi theihna zalenna pekte, sakhaw zalenna pekte, mite’n an mamawh ang zawng an neih theihna tura thawh theihnate leh an duh ang zawng zawng hlawhchhuak thei tura zalenna nen lama pek hi kan thupui chu a ni tiin a han sawi chhunzawm leh bawk a. Hetiang taka ram mipuite rin ngam tura ram a hruaina avang hian midang zawng zawng aia rei ram hruaina hna a thawk bawk reng a ni.
Khawvelin hun harsa leh khirh tak tak a tawk fo thin a, ala tawk zel mai thei bawk e, chutiang hunah tak chuan ram hruaitu dinhmun hi a pawimawh zual bik thin a, ram mipuite hnena an theihna lantirna hun tak pawh hun khirh leh hun harsa hi a ni bawk thin. America ram ngei pawhin kum 1789 atanga President an neih tan atanga vawiin thlengin an ram hruaitu tha leh tha lo hriat theihna ber chu an ram hun tawn atangin a ni thin a ni. Tun hnai lawkah Sri Lanka-ah ngei pawh an ram hruaitu chuan hun tawn khirh tak an tawn a, mipui retheihna chu mawh la ngam loin a tlanbosan zawk a, atan chuan Sri Lanka leilung chu rah leh ngamna chi pawh a ni tawh lo hial ang. Chutih laiin Mao Zedong chu China mipuite chuan vawiin thlengin an la zah em em in ‘Chairman Mao’ tiin an la ko reng a, Cuba Revolutionary Leader Fidel Castro pawh Cuba mipuite chauh niloin khawvel hian a theihnghilh ngai lo ang.