- David Zochhuanmawia (Vida Hrahsel Saza)
Mizoramah kuhva chîng chhungkaw engemaw zat an awm a. A bikin khawthlang lam Hachhek bial lamah an chîng uar ber a. Kolasib thlang lam Serlui bial lamah an chîng uar leh deuh bawk. Sorkar hnathawk lo chhungkua hi kuhva chîngtu tam ber an ni a. Sorkar hnathawk kuhva ching ve lem lo chu tih tham an awm lo a, sikul zirtirtu leh sorkar Department lian vak lo enkawltu mi tlemte an ni mai. Chumi bak zawng sorkar hnathawk nei ve lo chhungkua chu Mizoram a kuhva chingtute an ni a, an kuhva rah thar chhuah chuan tun dinhmunah hralhna a hmu zo ta lo a, an mangang tak zet tawh a ni.
Mizoram kuhva hi a tlangpuiin vairamah an thawn thla a, a hmun rawn kal chilha la tu an awm nawk bawk. Kuhva hring hi vai hnena hralh ṭhin a ni tlangpui a; Karimganj District lamah an thawn thla hnem deuh ber a. Rei tak dahṭhat theih tûra a sawngbawlna hmun te siamin, chhe mai mai thei tawh lo turin an buatsaih ṭhin a ni. Tin, chuti ang taka an buatsaih hnuah engemaw zat chu Mizoramah an rawn thawn lêt a, kan lo lei chhawn sak ve leh ṭhin a. Vai ho thluak hi kan pha meuh lote hian a hriat ṭhin a. Hma thar la tûrin sorkar bawk an mamawh ngei ang.
Dân lova a luh vang nge Assam ramri buai vang?
Mizorama thar kuhva hian hralhna a hmuh zawh loh chhan bulpui ber chu, “Assam lamin Mizoram paltlang leh Mizoram aṭanga châwk luh hrim hrim kuhva rah dan vek tur an tih vang,” a ni a. A chhan ber chu Burma ram aṭanga kuhva rah rô dân loa tawlh rûk a tam tak vang a ni ber. Amaherawhchu, dân anga kal an dan chhan bulpui tak tak kan chhui dawn chuan Mizoram leh Assam ramri buaina avanga in ṭan a tih theih bawk ang. Kan thar chhuah ve tlem te hi an ramah lut lo se an tihna ni berin a lang a. Thluak an hmang viau a ni thei a, an ram pawisa kan rama lut rûih rûih tûr hi ramri buaina denchhen khan min dang châk pawh a ni thei bawk ang.
Keimahni hian ngaihtuah ve phawt ila-
Mizoramah hian hian kuhva hmanga ei zawng, hei bak eitur nei chuang lo chhungkaw engemaw zat awmnaah hian tih theih a awmin a lang. Rei tak kuhva rah dahṭhat theih tûrin a sawngbawlna hmun ṭha tak siam ve ni se; tin, kuhva rah ṭawih kan tih te pawh sum lova a luanral lohna turin mihring taksa tana pawi lo thei ang berin thianghlim taka sawngbawlna tûr Supari siamna khawl leh a hmun ṭha tak ngaihtuah ni se; ka’n sawi tâk hi chu entirna mai ni se. Hei aia ṭha zawk leh hman ṭangkaina tur thildang tam tak a awm ṭeuh âwm e. Kan mithiam ten uluk taka zirchianga kuhva rah hmanga siam theih thil hrang hrang zirchian ni bawk se.
Sorkarin a tih theih, tih ni si lo ṭhin hi-
Kan ram thar chhuah hmanga ram dang sum rawn lût hmang hian mipui chhiah tlingkhawm (tax) a lo pung ve hret zel a. Hemi hmang ṭangkai tute chu mipuite tho kan ni ṭhin. Tun hnuah Ministry/sorkar lam an hlawk ta zawk nge phei chu ka hre lem lo a. Ka sawi duh pawimawh ber chu, “Kan ram chhunga kan tih ve theih, tih ni si lo,” ṭhin hi a ni. Kuhva chingtute pawhin vairama thawn kher ngai lova rei tak an dahṭhat theih dân tûr hi sorkarin ngaihtuah sak se la, an kuhva thar chhuah hrang hrang siam danglamna tûr khawl ṭha tak sorkarin ngaihtuah sak bawk rawh se. A chingtute’n a rah an lawh hnuah hnathawh chhunzawm zel tûr an nei bawk ang a, a hlawk ber an ni zel thei dawn bawk a ni. Heti chung hian engemaw zat chu ti danglam miah lova thawn chhuah ṭul a awm bawk ang.
Kan thil siam chhuahte chu ramdanga thawnchhuah tlak ‘Export Quality’ in kan siam ang a, kan sumdawnna hi hei aia nasa hian kan zauh thei ang a, kan ram Revenue pawh tun ai hian nasa takin a pung thei dawn bawk a ni. Kuhva rah rô dik taka Mizorama lo lutte pawh Vairama thawn ngai tawh lovin kan khawtualah kan lo siam danglam ve tawh ang a, Supari emawa siam dan ngaihtuah te hi a hun ve tawh zawk a ni. Vai ho tih tûra dah ngawt zel hi a finthlak lo a, taima kan intih chuan an tih ang khu kan ti ve thei a, kan ram hi muang changin intodelhah kan siam thei zawk dawn a lo ni.
A tlipna-
Ka thu chhiar pakhata Japanese ramah chuan tleirawl pakhat hi a awm a, a piin bêl (bowl) mawi deuh hi a pe a, a rohin a duh êm êm mai a. A sikul ban leh a hman châng apiangin a kuah a, a tifai hliau hliau reng mai a. Vawikhat chu a thlauh keh palh ta hlauh mai! A ṭap a ṭap a, a lawm thei ta reng reng lo a. A keh them lakhawmin remkhawm ngial a tum a, a remkhawm thei bawk si lo, a pi bulah chuan a hrilh a. A pi chuan, ‘Mamte, khate chu Kintsugi a awm a, Rangkachak leh tlereuh hmanga bêl (bowl) keh phuar khawmna a ni a, a hma aia nalhin kan siamṭhat tir dawn a nia,’ a ti a. A tukah chuan a hma aia nalh zawkin an siam tir a, an hlim ta êm êm a.
He thu hmanga ka sawi duh pawimawh deuh chu, hmun hrang hranga Zofa keh darh mekte hi a hma aia nalh zawk tura ‘Kintsugi’ kan ngaiin ka hria. Chhak leh thlang, chhim leh hmara Zofate hian tun aia nasa zawka inpumkhat lehzual kan mamawh niin a lang. Kan awmna hmun azira kan duh leh duh loh zâwng inang lo ṭhin avanga inlungrual lo tûr pawh kan ni lo. Dik chu dik; dik lo chu dik lo kan tih ngam a hun ta. Khawvel sul rûl leh tuiêk in a eichhiatna hmuna rò khawl khawm ai chuan Pathian laka rò khawl khawm turin inlungrual ila, thil ṭha lo hi hnualsuat ngam ila, thil dikah huai takin ṭang ho ngam zel ang u. Hei bak hi ram kan nei si lo a, kan tu leh fate pawhin hei bak hi an neih chuan loh hi! Sorkar hi ben harh kher ngai lo hian harh vâng sela, mipui tan thlamuanna lo ni reng zawk rawh se.