SAWIA LEH A HOTE

  • Rempuia R. Lutmang

Mihring khawsak honaah, hna thawh honaah leh kan thil tih honaah te, thu kan sawi honaah te, kan titi honaah te, that leh that inlawm tlang zel tur kan ni.

Kan thu han sawi zawh tak chiahah khan ‘khawsak hona, thil tih hona, thu sawi hona, titi hona’ tih te a awm. Hetianga ‘ho’ a lo awm hian mi thenkhat chuan a hmaa thumal nen ziah zawm chawt an ching.

Ni tin chanchinbu lamah pawh hetiang a dik lo anga ziah ching an awm. An ziah dan lo en i la:
“NEGIS 2023-a Mizoram tih ve tur sawiho a ni” (May 23)
“CM kaihhruaiin kawng siam tur sawiho” (May 16)
“Lui humhalhna dan duan chhin thlirho” (May 12)
“Mitdel hawrawp zirhona neih a ni” (May 12)
“Manipur buaina avanga Mizoram mi sawrkarin a lak chhuah dan thlirho” (May 12)
“Electric tower sawn chungchang LRS Minister kaihhruaiin sawiho” (May 11)
“Manipur leh Mizoram ramria khuate thawm that dan tur sawiho a ni” (May 9)
“Zo hnahthlakte harsatna tawh MKHC, MJA, party leh NGO-te’n an sawiho” (May 4)
“Rualbanlote hamthatna sawiho” (May 4)
“Harsatna thleng chinfel dan tur sawiho” (May 2)

A thupui han en thuak thuaka hmuh fuh fuh han lawr tak mai a ni a, a chhung thu takah chuan hei ai hian a tam daih ang tih a rinawm. Hei mah mah, ziah dan chi khat, adverb ‘ho’ chungchang chauh a la ni lehnghal.

Chanchinbu enkawltute hi thu dik puan chhuah leh thu thar theh darh lamah chauh an pawimawh a ni lo a, tawng dik leh ziah dan dik tar lan lamah pawh an pawimawh em em a ni. An ziah dan hrang hrang han en hian, a chang chuan, an pawimawhzia hi an inhre tawk lo em maw ni aw tih theih turin ziah dan dik lo langsar tak tak, ziah dan tuipuia hre ve riak ruak chauh tan pawha kawh chat chat theih tur a tam viau zel. An mawhphurhna sanzia leh an pawimawhzia hi hre chiang se la a tha dawn mang e.

Ziah dan dik leh dik loah fihlim vek theih a ni kher lo ang, a langsar leh a awlsam chin erawh hi chu a awm ve. Keini pawhin thiam mang loin kan ziak ve fo a, a naran, a langsar, a awlsam chin kan thiam ve vang a nih piah lamah, chu thil narana chu ti dik lo an awm thin vang a ni.

India ram ni tin chanchinbu hian tih sual an nei ve thin em? Grammar dik loa ziah te an nei ve em? A zir chiangte leh a chik deuh thenkhat chuan, “Tih sual chu nei ve e; mahse, an ti sual zen lo, a chang chang chauhin a ni,” an ti. |henkhat dang chuan, “Grammar lamah chuan an ti sual vak lo, an tawngkauchheh erawh hi chu Sap tawngkauchheh dik tak ni lem lo a tam,” an ti ve bawk. Chutih rualin Times of India-in sipel dik lo an hman nasat thu sawi tur hria an kat ve nuk bawk, sipel dik lo an tih hi ‘edit hmaih, chhut sual palh’ a ni a, chanchinbu enkawltute taimak lohna leh zawmthawtna lanna a ni. Ziah sual palh ni lo, ziah dik loh ve hrim hrim nen erawh chuan a dang daih.

New York Times-a ‘standards editor’ an tih mai Philip B. Corbett chuan an chanchinbuah “Copy Edit This! Quiz” a tichhuak thin a, chutah chuan an chanchinbu chhiartute chu a ‘quiz’-a grammar dik lo lai zawng chhuak turin a ti thin. “A dik lohna in sawi fiah pawh a tul lo, dik lo nia in hriat lai kha lantir u la a tawk. A dik lo tih ka pawm chuan a sawi fiahna ka rawn chhawp ang,” a ti hmiah mai. Ram changkanga an chanchinbu enkawltute chu grammar lamah pawh tunlai tawng takin an ‘confi’ hle a ni. Ziak thei, chhiar thei ngawr ngawr zawng an ni ngawt lo.

Kan chanchinbu enkawltute pawh chutiang em em an nih loh pawhin thiam tak tak tho chu an ni ang tih a rinawm a, adverb ‘ho’ hi a hmaa thu nen ziah zawm chi a ni ngai lo tih pawh an hre ngei ang tih chu a rinawm. MLC-in ‘Mizo Tawng Ziah Dan’ a tichhuak thin a, a thawh 4-na chu nikum khan an tichhuak leh tawh a, chuta tang pawh chuan ‘sawi ho’ (discuss) hi ziah zawm tur a ni lo tih chu an hre em em ang. Hahchawlh chang a awm a, mutthluk chang a awm; mahse, hahchawl leh mutthlu chu thawh hun a awm leh thin.

‘Sawi ho’ tih hi ‘sawi tlang, sawi za’ tihna a ni a, mi pahnih aia tama hman chi a ni.
“Thil an sawi ho a nih saw.”
“Thil an sawi tlang a nih saw.”
“Thil an sawi za a nih saw.”
“Thil an sawi dun a nih saw.” (mi pahnih)

Khing khi ziah dan tur chu a ni a, ‘sawiho’ kan tih daih chuan, ‘sawiza, sawitlang, sawidun’ tih tur a ni kan tihna a ni nghal a, a dik loh mai bakah a mawi lo a ni.

Adverb ‘ho’ ni lo, plural suffix ‘ho’ a awm a, hei hi chu Sap tawnga ‘s/es’ lo awm ve ringawt ang deuh hian a hmaa thumalah a bei thin.
“Thu sawiho zawng kha awm hnufual tur.”
“Inkhawmpuia kalho zawng kha kal khawm tur.”

‘Sawiho’ leh ‘kalho’ tih a lo awm ta a, hei hi chu a hmaa ‘sawi tlang, kal tlang’ tih ang kha a ni ta lo a; ‘sawitute, kalte’ tihna a nih tak daih vanga ziah zawm kan ni.

Mi thenkhat chuan ‘sawi ho’ tih hi ‘ho taka sawi, thu ho tak sawi’ tihna chauh emaw an ti thin. ‘Sawi ho’ tih hian awmze chi hnih a nei a, ‘ho’ lai thluk a inang lo a, a ziah dan a inang mai chauh a ni. ‘Thu ho deuh sawi, ho deuha thu sawi’ sawina ‘sawi ho’ a awm avang hian ‘sawi ho’ (discuss) hi ziah zawm tur a nih phah lo tih kha kan hre theuh dawn nia.

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427