- Reuben Lalnunthara Hnamte
Kan ram angah chuan thil sawi ngai lo awm tak kha a ni a, mahse, kan hun tawn mek han thlir hian zir chian deuh ngaia hriatna ka nei ve tlat mai. Khawvel hian sakhua chi hrang hrang ni a a pawm chi sawm chuang fe a awm a; a lar zualte chu – Christian, Hindu, Muslim, Judaism, Budhist te hi an ni awm e. A dang tam tak pawh an awm rualin heng kan han sawite hi a lar zual niin a lang a. Tunah chuan America ramah chuan Setana betute ngei pawh sakhaw pakhat anga pawm an ni hial tawh ni te a sawi rik a awm ta a. Chu mai bakah neih in ang inkawp (LGBDQ) te thlengin sawi rik a awm ta a, nimahse, chiang taka hriatna erawh ka nei lem lo. Hindu, muslim, Budhistte lo pianchhuahnate pawh an sakhua tan tu te’n an zawn ber chu thlamuanna, inremna, midangte hmangaihna.. ADD. a ni tlangpui. Mihring puite laka hnawksak leh mahni mihringpuite tawrhna zawng a ni lova, chutih a hnekin thisiam dang ransa, leh rannungte thlengin an tana malsawmna lam a kawk zawk a ni. Sakhaw dang betute zingah hian rin hranna ang chi hi a tam lo, sakhaw ruih chilh te leh a firfiak an awm a ni deuh mai awm e.
Chutih laiin keini Christian intite zingah hian rin hranna leh phir hi a tam em em mai thung a. Khawvelah hian kohhran hrang phei chu engzatnge awm ang tih hi hriat har hle a, Mizoram ringawtah pawh kohhran hrang za chuang kan awm a ni. Mahni kohhran hi dik leh tha bera ngai kan tam hle. Midang kohhran chu thurin diklo leh kal dan dik lova ngaitu kan thahnem hle bawk. Ringtu pawh ni se, kohhran dang chu vanram kai lo tur leh thurin dik lo vuan tu anga ngai tlat hi mi tam tak kan awm a ni. Hei hian ringlotu kan tih te zinga rawngbawl pawh a tih harsat chin a awm thin. Khawvealh hian sakhuana hian mi a ti a thei viau ni hian a lang a, sakhaw firfiak pawl thenkhat te hi midang tana hnawksak leh khawvel pawhin a buaipui an ni mek a nih hi. Sakhuanna hian mihring hi a ti a in, ruihchilh mi tam tak tak an tam em em a ni. Kristianna hi kei chuan sakhaw pakhat ang chauha ka pawm thei lo va; sakhaw dangin an neih ve loh pakhat chu Krista chhandamna leh thlarau thianghlim pawlna kan nei hi a ni. Sakhaw dang tena an ngaihtheihloh leh an huat ber chu kristiante hi kan ni awm e.
Sakhaw dangte chu Pathian nung betu an ni lo va, thlarau thianghlim awmzia leh Isua thi a a thawlehna lah an ringin an hre hek lo. Pianthar awmzia an hre lo va, ringtu nun awmzia lah an hre hek lo. An sakhaw thurin leh innghahnaah an nghet bur ringawt mai a, sakhaw dang chu an dah zero em em ringawt mai a ni. Kan sawi tawh angin khawvelah hian Kristiante phei chuan huat kan hlawh zual emaw tih turin tihduhna leh tuarna nasa tak kan hmachhawn reng a ni. Kristianna hi sakhaw pakhat ang chauha ngaihna khawvelah a piang nasa tawh hle a. William Bootha’n Kum zabi 20 na a thil hlauhawm lo thleng tur a hrilhlawk ‘Thlarau tjhianghlim tel lo sakhuanna’ tih a lo sawi lawkte kha a lo thleng dik ta khawp mai a.Hemi lam hawi zawng hian khawvel chuan ke a pen mek zel si a nih hi! kum 2014 September 17 khan South Korea,Seoul , Olympic Stadium ah atakin ropui takin khawvel sakhua an inzawmkhawm fel ta reng mai, he sakhaw inzawmkhawmna ah hian ram hrang hrang 100 lai an tel a. He sakhaw inzawmkhawm intawhkhawmna ah hian ‘Peace Submit’ tih hmangin an bei ropui hle a ni.
He sakhaw inzawmkhawm intawhkhawmna ropui tak mai hi ‘International Peace Youth Group’ HWPL leh IWPG tang kawpin an buatsaih a ni a, sakhaw hruaitu pawimawh tak tak an tel thahnem hle a. International Youth Organisation 343 telin ram 82 te chu International Peace Youth Group ah hian Members ah an inziak lut nghal a. Heng sakhaw tin hruaitute hian sakhaw inpumkhatna hi an pawma,an thlawp a ni tih nemnghetin an signature an pe theuh a, khawvel sakhaw hruaitu langsar zual hming pawh an puang tel nghe nghe a nih kha. A chipchiar chuan sawi lo mai ila a tha a nge. Chutiang chuan sakhuana hian mihring a hruai nasa a, sakhuanna ah hian kan nghet em em tawh mai a ni. Lal isua hunlai pawh khan Juda puithiam hote chu sakhuanna ah an nghet em em a, mahse, Isua erawh chuan a ngaithei der lo thung. Isua thawhlehna chung chang phei chu Puithiamte khan midang hriat an hlau hle a nih kha. Isua thawhlehna hian Thlarau thianghlim hi a keng tel a. Isua pawh khan a zirtirte chu a thawhleh hnu ah khan Thlarau Thianghlim Baptisma chang turin leh lo nghak turin a chah ngun hle a ni. (TT 1:4-5)
Kan ramah ngei pawh hian thlarau thianghlim ai hian kan kohhran thurin leh kalphung hi kan dah pawimawh zawk emaw tih tur a ni tawh. Lal Isua ngaih pawimawh ber hi kan hlamchhiah sawt hle ni te pawh hian a lang. Inthlahchhawng Kristian kan nihna leh kohhrana nghet taka kan awm a, kan inhman chuan kan duhtawk hle ni hian a lang. Kohhran ropuinna tura intlansiakna leh member inngah siak hi kan thupui ber em ni aw tih mai tur a ni. Piangthar lo sawi tur kan awm meuh lo va, nun inthlakthleng hmuh tur erawh kan tlem hle thung si. Dan bawhchhiah kan tih te, hlepru kan tih te zingah pawh kohhran a awm lo chu an awm meuh lo vang; piangthar lo ti sawi pawh an duh lo maithei. Chutih laiin, Lal Isua’n a ngaihpawimawh ber chu Thlarau thianghlima tihdanglamna kha a ni. Kohhran a kul a taia tang, inhmang em em; dan bawhchhiat leh thil sual tih hreh miah si lo, hlemhletnate chu thil khalphung ve renga ngai kan pung sawt ta hle. Piantharna tak leh thlarau pawlna chang tak tak sawi tur kan tam lo hle.
Kum zabi 20 naa thil hlauhawm lo thleng tur William Bootha’n a sawi lawk pakhat ni a an sawi tel thin chu – ‘ Pathian tel lo politics’ tih hi a ni. Thlarau Thianghlim tel lo politics tih te pawhin dah ta ila a dik tho awm e. Khawvel politics han thlir hian Pathian thlarau Thianghlim hi a yel ta lo hle mai a. Kan ram politics pawh hi Pathian Thlarau Thianghlim tel lo ti a sawi mai theih a ni hial ta ve ang. Hlemhletnate, mahni hmasialnate, mahni insawimawinate in kan khat zo tawh. A kawrah hi chuan Pathian hi kan han dah ve thlazen a, nimahse, a tak tak a luhchilh chuan Pathian telna tlak a ni meuh angem? tih hi zawhna pawimawh tak a ni awm e. Kan ramah ngei pawh hian lal duhnate, ropui duhnate, duhamna uchuak te hi a hluar sawt em em a. Hetiang rilru pu leh ni thinte hi mahni kohhrana nghet tak tak leh inhmang tak tak chu kan ni lawi si. Sakhaw dangte’n an sakhuana an ruihchilh ang bawk hian keini pawh hian Kohhran hi kan ruihchilh a ni mai em? tih hi ngaihtuah ngun a tul khawp mai.
Kohhrana kan awm a, thahnemngai taka kohhrana kan thawh chuan kan duhtawk ta mai em ni? Pianthar tak, nun inthlakthleng leh thlarau thianghlim a chhunkhah mi hi kan va tlem ta em! Kristianna hi sakhaw pakhat ang chauhah kan ngai ta tihna em ni ang? simna tak tak hi kan pawh lo a nih chuan piangtharnna leh Thlarau Thia=nghlim tel lo kan ni tihna a ni mai lo maw?Thlarau Thianghlima siamtharna tak tak hi chang ni ila chuan simna in a zui nghal a, Hlemhl;etnate, mahni hmasialna leh duhamna uchuak te hi a bo ngei ang. Mizo te hian piantharna leh Thlarau Thiamhlima siamtharna tak tak hi chang ila chuan kan politics kaihruai dan te a dang anga, kan ram kaihruai dan te leh hlemhletna zawng zawng hi tih bovin a awm ngei ang. Tunah hi chuan Kohhran hrang (denomination) kan nghehna leh kan inhmanna hi kan duhtawk em avangin, thilsual tih hrehna kan nei lo va, hlemhletna kan kalsan hek lo; mahni hmasial reng rengin kan intlansiak ta mai zawng a ni mai lo maw?. Sakhuana leh kohhran a nghehburna hi duhtawk mai lovin, Thlarau Thianghlim kaihhruaina nen Politics khel ila; sorkar hna thawk ila, sumdawn leh mahni eizawnna kawng I zawh ila, kan rawngbawlna te kalpui ang u. Tichuan kan ram hi khawizu leh hnutetui luannaah kan siam dawn zuk nia.