Kan state pawn atanga an ram a buai avanga kan rama himna zawnga rawn tlan lutte hi keini chuan raltlan kan ti vek mai a. A then Myanmar atanga lo tlan lut an ni a. Anni hi khawvel danah chuan refugee tih an ni ber a. Kan unaute tho ni mahse enkawl danah pawh ramdang mi anga ngaih tur an ni a. Chhinchhiah veka, an ram a fel huna kir leh tura ngaih an ni a. Chutiang bawkin kan chipui tho Bangladesh lam atanga kan rama himna rawn zawng bawk an awm a. Anni pawh hi ramdang mi an ni. Chumi lo lehah chuan kan unaute tho Manipur buai avanga kan state chhunga himna zawnga lo tlan lut an ni ve thung a. Anni hi chu India khua leh tui dik tak an ni a. India ramchhung mi an nih avangin refugee ni lovin, Internally Displaced persons an ti a. En hran lutuk theih phei chu an ni lem lo. Heng hi tunlaia kan rama kan mikhualte an ni a. Mikhual enkawl dan lamah kan mit kan tihvar a ngai ta khawp mai.
Tunah hian Myanmar leh Bangladesh atanga lo lutte hi engzatnge an nih pawh kan hre thei lova. Kan ramah an rawn awm ve tawp a ni ber mai a. Enkawl dan mumal pawh nei lovin kan tha en tawp rih mai a. Manipur atanga lo lut hi tun thlenga chhinchhiah danah chuan 12162 an ni a. Kolasib, Aizawl leh Saitual district te chu a mikhual ngah zual kan ni. An lo la thlen belh mêk zel bawk.
Mahni ram atanga himna zawnga ramdanga raltlante hi khawvelah an awm reng a. United nations committee on refugees 1951 chuan raltlan chungchang hi ram hrang hranga thleng thei reng anih avangin sawihona leh inremna an lo nei tawh a. Dan leh dun pawh fel takin an duang vek tawh a ni. Amaherawhchu he inremnaah hian India chuan a sign ve loh avangin India dan hmanga enkawl mai chu kan tih theih awmchhun a ni.
Raltlan chungchang hi central mawh liau liau a ni a. Buaithlak tak ni ta chu Myanmar atanga raltlan hi India hian a pawm tlat lova. Kan sawrkar pawh raltlante nawrkir turin a nawr anih kha. Mahse, kan unaute an nih miau avangin keini chuan kan hnar thei lova. Kan lo kuangkuah an ngai ta. Anmahni enkawl chungchangah central puihna pawh kan hmu hlei thei ta lo a ni. Chuvangin heng Myanmar leh Bangladesh atanga lokalte enkawl hi kan kut liau liau a ni. India ram tho Manipur atanga lo lutte erawh hi chu India mi ngei an nih avangin enkawlna tur tanpuina pawh kan dawng turah ngai ila. An zavaia enkawl erawh kan kut tho tho a ni.
Raltlan enkawlah hian khawvel hi an fimkhur em em a. Ram inenkawl danah mihring cheng zat leh inenkawlna tur hi sawrkar tin hian budget fel taka ruahmana siam a nih laiin mihring lo pung thut hian nghawng tam tak a nei thin a. Ram tam takah harsatna namenlo a lo thlen tawh thin. Sualna a pung thut thei a. Retheihna namenlo a thlen thei a. Hriselna lamah inenkawl zo lo em em anih thut theih a. Chenna in leh lo mumal nei lova vak mai mai an pung hluai thei. Sawi tur tam tak a awm. Chuvangin tuna mihring sing tel kan mikhualah hian enkawlna mumal tak kan neih a ngai. Tuna kan kalphungah hi chuan kan lo mikhual a ni tawp mai a. A then an inhlawhfa a, a then an sumdawng a. Keimahni khawsak phung an rawm zawm tawp a ni ber a. Nakin lawkah hian kan ram harsatna rapthlak takah min hnuklut thei an ni. Mi ramin engtinnge an tih thin tihte zir uluk chunga hma kan lak a ngai. A buaipuitu committee hian zirchian tur leh tih tur an ngahzia hi hre nawn mawlh mawlh se a tha khawp ang.